Waarom heb je een zendvergunning nodig ?

De overheid regelt het gebruik van het radiospectrum en kent aan allerlei gebruikers vergunningen toe voor het gebruik van welbepaalde frequenties. Het gaat dan niet enkel om radio- en televisieomroep, maar ook om allerlei andere gebruikers: hulpdiensten, taxi- en andere bedrijven, gsm-operatoren, maritieme stations en nog talloze andere. Normaal is zo'n gebruiksrecht betalend, en wie betaald heeft krijgt het recht om ongestoord die frequenties te gebruiken. Toch zijn er enkele groepen gebruikers vrijgesteld van zo'n vergunning. Kort samengevat geldt in België de volgende regeling:

Radioamateurs proberen door technische experimenten hun station te verbeteren. Ze optimaliseren hun ontvangers en zenders, verbeteren hun antennes, proberen gebruik te maken van bijzondere omstandigheden in de atmosfeer enz. Voor die technische experimenten mogen ze met veel meer vermogen uitzenden ( 50 W of 200 W en in sommige gevallen nog meer ) en beschikken ze over veel meer "interessante" frequentiebanden. Daardoor kunnen ze ook wereldwijde verbindingen maken. Bovendien kunnen ze ook andere communicatievormen zoals dataverkeer, satellietverbindingen en zelfs amateurtelevisie aanwenden. Het gaat er dus niét om een FM-omroepstation te starten om muziek uit te zenden of over de radio urenlang te kletsen. ( Daarvoor bestaan er tegenwoordig andere mogelijkheden via internet, met heel andere regels en financiële verplichtingen inzake auteursrechten enz... )

Overigens zijn er ook wel enkele beperkingen aan het gebruik van amateurradiostations: het spreekt voor zich dat je daarmee bijvoorbeeld geen omroep mag spelen of commerciële toepassingen ( bijv. mobiele netwerken of vaste straalverbindingen ) mag opzetten. Voor dat soort van toepassingen bieden gespecialiseerde bedrijven professionele oplossingen en moet je eventueel een ander type zendmachtiging aanvragen ( en betalen ! ).
Voor andere types radiostations, bijv. aan boord van schepen en vliegtuigen, gelden bijzondere regels ( frequentiebanden... ) en bestaan er aparte machtigingen en eisen. Met een radioamateurvergunning mag je dus dat soort van stations niet gebruiken.
Ook inhoudelijk zijn er beperkingen aan de informatie die je mag uitzenden: godsdienstig, politiek of commercieel geïnspireerde uitspraken zijn niet toegelaten op de amateurbanden.

Amateurs met een HAREC-vergunning mogen dus allerlei experimenten doen en zelf hun zenders en antennes bouwen, maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat ze daarmee de hele regio gaan storen. Daarom is internationaal overeengekomen dat zendamateurs eerst een officieel erkend examen moeten afleggen om aan te tonen dat ze de regels kennen en voldoende deskundig zijn om hun station correct te laten werken. Enkel wie geslaagd is in dat examen kan een vergunning verkrijgen om een amateurstation te gebruiken. Net zoals je een rijbewijs niet gewoon even kan "aanvragen" of "kopen", kan je dus ook niet zonder examen aan een radioamateur-machtiging komen.

Opgelet: volgens de wet moet je in België niet alleen een vergunning hebben om te mogen uitzenden, maar ook om radioapparatuur te bezitten ( afgezien van de vrijstellingen zoals hierboven aangegeven ). Dat geldt voor alle soorten amateurtoestellen, dus niet enkel voor basisstations maar ook voor portofoons of "walkie-talkies" en voor zelfgemaakte of omgebouwde toestellen. Het is niet omdat je ergens een zendtoestel hebt kunnen kopen zonder je machtiging te tonen, dat je het ook mag bezitten of gebruiken.
Als radioamateurs betrapt worden op overtredingen kan hun station in beslag genomen worden en hun zendmachtiging ingetrokken worden. Aangezien veel amateurs door andere amateurs "gespot" worden op de DX-clusters en de meeste roepnamen zeer bekend zijn, worden misbruiken snel opgemerkt. Omdat diverse sites op het internet die informatie opslaan, kan men vaak nog lange tijd later uitzoeken wanneer welk amateurstation in de lucht is geweest.

In België geldt een vergunning voor een kalenderjaar. In de loop van december krijg je de rekening ( ong. € 50 ) voor de vergunning voor het volgend jaar automatisch toegestuurd. Als je die niet tijdig betaalt, krijg je geen nieuwe vergunning en vervalt na verloop van tijd ook je roepnaam. Je moet dan extra administratiekosten betalen aan het BIPT om je vergunning alsnog te reactiveren.

Opgelet: het BIPT werkt aan een nieuw KB met daarin een heel aantal wijzigingen. Daarin wordt voortaan onder meer een onderscheid gemaakt tussen ( drie types ) bedieningscertificaten voor de operator en een aparte vergunning voor een station. Deze reglementering is nog in onderzoek en we zullen moeten wachten op de definitieve versie om alle details precies te kennen.

Basisvergunning of meteen HAREC ?

Met een amateurvergunning ( officieel "vergunning voor een station van de 5e categorie" ) heb je dus véél meer mogelijkheden dan met CB- of PMR-apparaatjes. Er is slechts één kleine hindernis: om aan een amateur-zendvergunning of -licentie te komen moet je een proef afleggen. In België wordt die proef georganiseerd door het BIPT in Brussel ( nabij het Noordstation ). Dat gaat via een computergestuurde multiple-choise test. Die wordt in principe elke maand georganiseerd, maar je moet je wel tijdig ( reken 2 à 3 maanden wachttijd ) aanmelden en het examengeld ( ong. € 25 ) tijdig overmaken. Inschrijven gebeurt via de website van het BIPT. ( In Nederland wordt het examen georganiseerd door de Stichting Radio Examens onder toezicht van het Agentschap Telecom.)
In principe krijgt je als je slaagt in dat examen eerst een "getuigschift". Op basis van dat getuigschrift kan je dan een zendvergunning met een roepnaam of "call" aanvragen. Sinds kort gebeurt de aanvraag van een vergunning ( of een wijziging ervan ) elektronisch via een PDF-formulier dat je via deze link van de website van het BIPT kan downloaden.

In praktijk bestaan er in België twee types zendmachtigingen: een basisvergunning ( voor een ON3-roepnaam ) en een HAREC-licentie ( voor een ON1 of ON4-ON9 ( ON9 enkel voor buitenlanders )). De HAREC-novice-vergunning wordt tot nader order in België niet meer toegekend. Nederland kent een gelijkaardig systeem met respectievelijk de "N"- en de "F"-registratie.
Vroeger waren er twee soorten machtigingen: één voor VHF en UHF, en een andere waarmee je ook op de HF-banden mocht zenden. Daarvoor moest je bijkomend een morseproef afleggen, maar dat onderscheid en die seinproef zijn al lang afgeschaft. Je mag dus zowel met een basis- als met een HAREC-vergunning op HF zenden, maar voor houders van een basisvergunning gelden wel een aantal beperkingen. Zo geldt de ON3-vergunning niet als evenwaardig met de "novice"-vergunning die in vele andere CEPT landen bestaat. Sommige amateurs willen nog vrijwillig een morseproef afleggen omdat in sommige andere landen die eis nog wel bestaat en ook geldt voor buitenlandse amateurs die daar bijv. tijdens hun vakantie "radioactief" willen zijn. Die proef kan af en toe via de UBA afgelegd worden en wordt dan officieel gevalideerd met een stempel van het BIPT.