Mała mapa Republiki Kiribati.

Kanton (wcześniejsza nazwa Canton Island) to mały atol stanowiący część odległej Phoenix Group, położonej w środkowej części Oceanu Spokojnego. Ta wyspa o pustynnym klimacie, z małymi opadami atmosferycznymi, położona jest w bliskiej odległości od równika. Moze to własnie tłumaczy fakt, że jako jedna z niewielu wysp Oceanu Spokojnego, Kanton nie posiadał żadnych śladow wcześniejszego zamieszkania, kiedy po raz pierwszy został odkryty przez białych. W roku 1937 znajdowało się tu jedynie 11 palm kokosowych, o wiele za mało aby utrzymać człowieka.

Brytyjczycy przejęli Kanton i inne wyspy Phoenix w roku 1937, wlączając je w skład kolonii wysp Gilberta i Ellice (dzisiaj bedącymi niepodległymi krajami Kiribati i Tuvalu). Planami Wielkiej Brytanii było zaludnienie Kantonu ludnością z przeludnionych wysp Gilberta (West Kiribati), a także stworzenie bazy tranzytowej dla samolotów amfibii kursujących na trasach pomiedzy Hawajami a Australią.

Amerykanie nie uznali przejęcia Wysp Phoenixa przez Wielką Brytanię, i w marcu 1938 prezydent USA podpisał dokument na mianie którego wyspy Kanton i Enderbury włączone zostały pod administrację departamentu spraw wewnętrznych USA. Obie strony konfliktu wysłały małe siły okupacyjne na Kanton, i przez pewien okres trzyosobowa grupa Brytyjczyków strzegła swej "Union Jack" w południowej części wyspy, podczas gdy siedmio osobowa grupa Amerykanów pilnowała flagi pełnej gwiazd na połnocy wyspy. Konflikt został w końcu rozwiązany w kwietniu 1939 kiedy Londyn i Washington podpisały porozumienie gwarantujace wspolną administrację Kantonu i Enderbury przez następne 50 lat. Oba rzady przystały także na wspólną kontrolę nad wyspami i zezwoliły na urzywanie wysp przez międzynarodowe lotnictwo cywilne. Ale wyłacznie brytyjskie i amerykanskie linie lotnicze mogły uzyskać pozwolenie na urzywanie ewentualnych portów lotniczych polożonych na tych wyspach.

Kanton widziany z lotu ptaka.

Pod koniec lat 30-tych linie lotnicze Pan American Airways wybudowały na Kanton baze lotnicza i punkt tranzytowy dla swoich samolotow amfibii latajacych pomiedzy USA a Auckland w Nowej Zealandii. W roku 1940 Amerykanie przeznaczyli 1.5 milliona dollarow na usuniecie czesci rafy koralowej w wewnatrz laguny, aby zrobic miejsce dla ladowania samolotow abfibii, a takze rozpoczeli prace nad naziemnym pasem startowym na połnocy wyspy.

Kiedy w grudniu 1941 roku bambardujac Hawaje Japonczycy wciagneli USA do Drugiej Wojny Swiatowej, prace nad budowa pasu startowego na Canton były juz bardzo zaawansowane, a poszerzenie otwarcia w lagunie dla wiekszych statkow wykonane. Amerykanie w pospiechu ukonczyli prace nad baza wojskowa, i pierwsze bombowce B17 wyladowały na Canton juz w styczniu 1942 roku. Wkrotce potem armia USA wyslala na wyspe kontyngent 1124 zolniezy. Jeszcze disiaj widoczny jest tu wrak wynajetego statku S.S. Prezydent Taylor, ktory rozbil sie o rafe koralowa tuz przy wejsciu do laguny w lutym 1942 roku.

Pod koniec wojny Amerykanie opuscili wyspe, i przez pewien okres jedynymi mieszkancami byl niewielka grupa Brytyjczykow zamieszkajaca poludniowa czesc wyspy, ktora takze opuscila wyspe pod koniec lat 60-tych. Znowu przez pewien okres Canton pozostal nie zamieszkany, az do czasu kiedy sily powietrzne USA utworzyly tutaj stacje naprowadzania pociskow powietrznych.

Dopiero w polowie lat 70-tych rzad USA, chcac utrzymac przyjazne stosunki z nowa utworzonymi panstwami, zrezygnowal ze swoich roszczen w stosunku do Canton i innych malych wysp srodkowego Pacyfiku. Kiribati uzyskalo niepodleglosc od Wielkiej Brytanii w roku 1979, i od tego czasu rzad Kiribati utrzymuje mala opiekuncza obecnosc na wyspie.

Transparent Double Trouble (Podwojny klopot) na Kanton Island. Steve G4EDG pracujacy na stacji CW na drugim planie.

We wrzesniu i pazdzierniku 1999 roku wzialem udzial w ekspedycji DXowej Double Trouble na Kanton i Fakaofo. Podczas tej podrozy spedzilem na Kanton 11 niezapomianych dni. Chcialbym wyrazic wyrazy wdziecznosci dla mieszkancow Kanton, a w szczegolnosci panu Roma Tevu, za ich ogromna goscinnosc. Pragne takze podziekowac Peter'owi McQuarrie ZK3PM oraz Ueacie Tetabo T31UT za pomoc w uzyskaniu pozwolenia pobytu na Kanton oraz licencji krotkofalarskiej. Bez ich pomocy ekspedycja ta prawdopodobnie nie mogla by sie odbyc. Jestem zaszczycony ze moglem ich poznac osobiscie.

Chcialbym takze podziekowac kapitanowi naszego jachtu Te-Ni Arnoldowi, i jego malzonce Jytte 3D2AJ za ogromny wklad ktory wlozyli w te ekspedycje, i za to ze szczesliwie przewiezli nas spowrotem do Samoi Amerykanskiej.

W imieniu wlasnym i reszty zalogi chialbym goraco podziekowac wszystkim ktorzy wsparli ekspedycje finansowo, a w szczegolnosci naszemu glownemu sponsorowi NCDXF.

Chcialbym takze podziekowac organizatorom wyprawy Matsowi SM7PKK oraz Nilsowi SM6CAS za to ze moglem wziasc udzial w ekspedycji, a takze za wklad ktory wlozyli w planowanie i administracje wyprawy. Na koniec chcialbym podziekowac pozostalym uczestnikom wyprawy Erikowi SM0AGD, Steve'owi G4EDG and Ulrice SM6WYN za ich cierpliwosc i wspolprace wykazana podczas podrozy i w czasie operacji.

Zachowam te nie zapomiane wspomienia gleboko w moim sercu!

To byl po prostu przypadek. Nigdy nie przypuszczalem ze otrzymam zgode na 5 tygodniowy urlop bezplatny z pracy, a tym bardziej zgode na tak dlugi wyjazd od mojej narzeczonej Mette. Kiedy w czerwcu przeczytalem na internecie ogloszenie ze Mats SM7PKK i Nils SM6CAS poszukuja operatorow na swoja ekspedycje do Kanton i Tokelau, postanowilem jednak sprobowac. Licencjonowanym krotkofalowcem bylem juz od 20 lat (SP5LGT od 1979 a LA7MFA od 1986) i nigdy jeszcze nie bylem na ekspedycji DX'owej. Einara LA1EE znalem osobiscie jeszcze z czasow jego wypraw na wyspe Piotra I i Bouvet. Na ostatnim zjezdzie LADXG, ktorej jestem czlonkiem, kiedy Einar opowiadal o swojej samotnej wyprawie na Tubuai (FO0EEN), postanowilem takze gdzies wyruszyc razem z moja YL. Ale nigdy nie myslalem o ekspedycji na taka skale. Nie znalem osobiscie zadnego z uczestnikow wyprawy na Kanton, co mie troche odstraszalo. Dobrze widzialem kim byl Erik SM0AGD jeden z moich idoli DX'owych jeszcze z czasow Polski. Erik jako czlonek LADXG jest czesto obecny na zjazdach w Norwegii. Z Matsem zrobilem nie jednokrotnie lacznosc podczas jego wypraw z plecakiem na Pacyfik 10 lat temu, a potem jako 5X1Z. Wiedzialem ze jest bardzo dobrym operatorem ale nic poza tym. Nie dowierzalem wlasnym uszom kiedy pod koniec lipca otrzymalem telefonicznie wiadomosc od Nilsa SM6CAS ze zostalem zaakceptowany jako operator CW ekspedycji "Double Trouble" (Podwojny klopot). Bylem jedynym "zoltodziobem" w ekipie.

Szopa Ueaty na Kanton sluzyla jako shack stacji SSB - T31K.

Po wakacjach wiekszosc wolnego czasu poswiecilem na pisanie strony domowej ekspedycji na internecie http://www.qsl.net/t31t. Dzieki temu mialem mozliwosc blizszego zapoznania sie z uczestnikami ekspedycji a w szczegolnosci z Erikiem SM0AGD i Steve'em G4EDG. Erik byl na tych wyspach 17 lat temu, podczas kiedy Kanton byl pod wspolna administracja USA i Kiribati (czytaj Kiribas), i zaliczany byl zarowno jako T31 jak i KH1 do DXCC. Duzo czasu poswiecilem takze cwiczeniu odbioru telegrafii przy pomocy programu RUFZ (ktory goraco polecam) na komputerze. Nigdy nie pracowalem w powaznym puilupie, i obawialem sie ze nie dam sobie rady. Zakupilem takze maske i pletwy do nurkowania. Wtedy jeszcze myslalemm ze bede mial czas na inne zajecia niz prace na radiostacji. Pobralem konieczne szczepionki, i uzyskalem zapewnienie od mojej firmy ubezpieczeniowej na transport do szpitala w razie powaznej choroby. Zakupilem tez penicyline ktora jest niezbedna na takich podrozach. Przez caly tydzien wazylem kazdy przedmiot ktory mialem ze soba zabrac. Mialem ze soba wziasc moje prywatne radio IC751A, antenne HF9V, oraz mnostwo kabli i czesci do anteny Erika. Moglem ze soba zabrac jedynie 20 kg plus oprocz bagazu podrecznego, wiec nic dziwnego ze nie mialem duzo miejsca na ubrania itd.

Podroz samolotem do Pago Pago w Amerykanskiej Samoi przez Londyn, Honolulu, Los Angeles i Apie trwala ponad 35 godzin. Bylem wykonczony. Nastepnym razem zatrzymam sie na Hawajach. Wyspy te wygladaja fantastycznie z samolotu, a juz na lotnisku daje sie odczuc swoista atmosfere Pacyfiku. Kilka godzin pozniej wyladowalem w Apia w Samoi Zachodniej (niepodleglej) gdzie policjanci chodzili w spodnicach a wszyscy odlatujacy turysci ozdobieni byli w piekne, kolorowe wience z kwiatow na szyjach. Po paru godzinnym czekaniu na lotnisku i 45 minutach lotu w malutkim samolocie typu Twin Otter na siedzeniu tuz za pilotem, wyladowalem w Pago Pago (czytaj Pango Pango).

Jedna z anten Force 12 C3 zostala postawiona w celu przeprowadzenia testow przed naszym hotelem Apiolefaga Inn na wyspie Tutuila w Samoi Amerykanskiej.

Tutaj dolaczylem do reszty ekipy. Steve G4EDG, Nils-Gřran SM6CAS i jego corka Ulrika SM6WYN spedzili juz caly tydzien na wyspie. Steve odwalil kawal dobrej roboty czyszczac i kompletujac anteny ktore byly wczesniej uzyte na ekspedycji na Conway Reef w 1995 roku. Jeden z beam'ow, Force 12 C3 zostal zainstalowany na trawniku przed hotelem w celu przeprowadzenia prob, ale nie bylo duzo czasu na prace na radiu. Steve zrobil okolo 300 QSO w ciagu weekendu jako KH8/G4EDG wylacznie na CW. Mialem szczescie sprobowac moich sil w puilupie juz pierwszego wieczoru. Na Pago Pago wyladowalem o 9 rano i pod wieczor bylem juz zupelnie wykonczony. Kiedy reszta ekipy wyjezdzala na obiad do miasta, wybralem jednak pozostanie przy radiu. Postanowilem uzyc mojego amerykanskiego znaku KH8/KK6HC. Licencje uzyskalem podczas mojego krotkiego pobytu w USA w 1990 roku. Mimo ze mialem wtedy norweska licencje od przeszlo 4 lat, nie moglem uzyskac pozwolenia na prace /W6 tylko dlatego ze bylem Polakiem. Nigdy wczesniej nie uzylem tego znaku i byla to moja ostatnia szansa, bo okres jej waznosci wygasal w lutym 2000. Na poczatku mialem klopoty z puilupem. Uslyszalem nawet ze bylem slabym operatorem (LID) od krotkofalowcow z USA, co nie bylo bardzo motywujace. Jak dam sobie rade ze 100 razy wiekszym puilupem na T31, myslalem? Ale nikt nawet nie przypuszczal ze przesiedzialem prawie dwie doby w samolocie, i mialem powazne problemy zeby nie zasnac. Ale po jakims czasie wychodzilo mi to coraz lepiej, i zaczelo mi sie to podobac. Po jakims czasie otworzyly sie warunki na Europe, i jednym z pierwszych pojawil sie Janne SM0DJZ, nasz pilot w Europie ktory przejal po mie administracje naszej strony na internecie, i byl nasza skrzynka kontaktowa. Poznalem go na zjezdzie LADXG w Oslo. Janne jest kapitalnym operatorem i bardzo sympatycznym kolega. Troche pozniej uslyszalem nagle znak mojego brata Piotra LA9HFA (takze SP5LGP). To bylo uczucie nie do opisania. Rozmawiac z rodzina po drugiej stronie kuli ziemskiej. Serce walilo mi jak dzwon. Ale kiedy mu odpowiedzialem, nie moglem go uslyszec. Za to na czestotliwosci roilo sie od co najmniej 100 innych stacji. Niestety wielu dzisiejszych krotkofalowcow wie jak obslugiwac nadajnik, ale nie zawsze umie oblugiowac odbiornik. Czy to naprawde byl brat? Nadalem jego znak jeszcze kilka razy, i po chwili zrobilo sie tak czysto, ze nareszcie moglem go uslyszec. Niestety nie dane mi bylo duzo czasu na porozmawianie z rodzina. Chcialem tylko przekazac informacje ze wszystko bylo w porzadku i ze bylem zdrowy. Po kilku minutach puilup zaczal sie niecierpliwic. Uslyszalem "LID", "99" i kilka innych nie ciekawych fraz. Wszystko ma swoja cene. Teraz rozumiem dlaczego wiele stacji DX'owych nie chce pracowac w puilupie, i woli zrobic kilka normalnych QSO. Tego wieczoru w ciagu 3 godzin nawiazalem 500 lacznosci na telegrafii, w tym kilkanascie z Polska na 20 i 15 metrach.

Maz Jytte 3D2AJ, Arnold Captain byl prawdziwym "latajacym" Holendrem.

Przez dwa nastepne dni biegalismy po sklepach i robilismy wielkie zakupy. Wyprawa miala trwac prawie 5 tygodni, a na dodatek mielismy zabrac z nami zywnosc i wiele innych towarow dla mieszkancow Kanton i Fakaofo (Tokelau). Statek dostawczy z Tarawy nie zabil do nabrzezy Kanton od kilku miesiecy, i mieszkajacej tam ludnosci konczyly sie juz zapasy maki, ryzu i innej produktow. Czesc kosztow jedzenia dla mieszkancow Kanton zostala pokryta z budzetu ekspedycji. Wzmacniacz Nilsa zostal przypadkowo wyslany do Moskwy, skad juz nigdy nie wrocil. Na szczescie moglismy pozyczyc inny wzmacniacz od Larry'ego AH8LG, amerykanskiego krotkofalowca ktory na stale mieszka na wyspie. Larry stacjonowal wczesniej na Kanton, i byl jednym z ostatnich Amerykanow ktorzy opuscili wyspe po przejeciu jej przez Kiribati. Larry jest wlascicielem malej drukarni w centrum Pago Pago, i zafundowal nam okolicznosciowy transparent i podkoszulki z logiem NCDXF, naszego glownego sponsora.

Zona kapitana, Jytte 3D2AJ pochodzi z Danii. Kiedys zajmowala sie importem koni rasowych dzieki czemu czesto goscila w Posce. Jytte zostala u swojej kolezanki w Pago, podczas kiedy jej maz Arnold mial za zadanie przetransportowac nas do Kanton i spowrotem. Arnold to prawdziwy "latajacy Holender" ktory nawet na nazwisko ma Captain.

W czwartek 16 wrzesnia nasza 70 stopowa lodz Te-Ni zostala zaladowana po brzegi antenami, sprzetem i zywnoscia. Wyplynelismy z portu okolo godziny 18tej. Podroz do Kanton miala zajac 7 dni, a kilkoro z nas nigdy nie zeglowalo jeszcze na otwartym morzu. Nie pomogly nawet tabletki przeciwko chorobie morskiej.

Peter ZK3PM rozmawial codziennie przez radio z Ueata na Kanton oraz ze swoja zona na Fakaofo.

Mielismy slaby wiatr podczas calej drogi do Kanton, i oprocz zagli musielismy dodatkowo uzywac motoru. Chcielismy zdarzyc na czas przed weekendem. Codziennie mielismy sked z Peter'em ZK3PM z Fakaofo, a pozniej z Ueata na Kanton. Erik probowal tez wysylac e-mail do naszego pilota via packtor, ale szlo mu to bardzo powolnie i czesto musial sie poddac. Na lodzi uzywalismy IC735 ktory byl wlasnoscia Jytte. Po trzech dniach podrozy wreszcie zobaczylismy Fakaofo. 24 malutkie wysepki ktore razem maja powierzchnie zaledwie 10 km kwadratrowych. Tutaj mielismy sie zatrzymac na kilka dni w drodze powtrotnej. Zatrzymalismy sie przed jedna z najwiekszych wysp aby zabrac Peter'a ZK3PM, ktory przyplynal do nas motorowka. Peter mial plynac z nami do Kanton jako turysta. Peter mieszkal na Fakaofo od 2 lat, pracujac dla New Zealand Telecom. Jego zona ktora pochodzila z Tuvalu byla I-Kiribati, wiec Peter znal bardzo dobrze jezyk Kiribati. Od dluzszego czasu rozmawial z Ueata na Kanton przez radio, i wreszcie mial okazje odwiedzic go, i poznac osobiscie. Peter jest autorem kilku ksiazek o Pacyfiku, miedzy innymi o wypadkach w czasie Drugiej Wojny Swiatowej na Tuvalu i Kiribati. To Peter i Ueata pomogli nam w uzyskaniu licencji na Kanton i otrzymaniu pozwolenia pobytu. Nie udalo by to sie nam bez ich pomocy. Wkrotce okazalo sie ze Erik spotkal Peter'a kilkanascie lat temu na Tuvalu, i to on wreczyl mu licencje krotkofalarska. Podczas rozmowy dowiedzielismy sie, ze obaj byli tam w tym samym czasie, kiedy pewna kobieta wypadla za burte zaglowki w czasie sterowania noca. Jej maz ktory wtedy spal, nie zastal nad ranem swojej malzonki. Erik bral nawet udzial w jej poszukiwaniu, ze swoim IC735 zamontownym w kokpicie samolotu.

Lech LA7MFA oraz Tamiano skrecaja razem antene Butturnut HF9VX.

Minelo jeszcze 4 dni zanim zobaczylismy Kanton. Pod koniec bylismy zmeczeni podroza, i napiecie roslo z godziny na godzine. Okolo godziny 7 rano dobilismy do brzegu gdzie bylismy przywitani przez Tamiano, ktory samotnie mieszkal w porcie, 3 km od wioski. Jego zona, ktora jest pielegniarka, musi przebywac we wsi, ale Tamiono ktory w wieku 52 lat wiekszosc czasu poswieca na nurkowaniu i lowieniu ryb woli mieszkac samotnie. Tutaj, gdzie laguna wpadala w Ocean az roilo sie od roznokolorowych ryb. Po kilku minutach pojawilo sie dwoch umundurowanych policjantow na rowerach. Pan Roma ktory byl reprezentantem wladz Kiribati, szefem policji i urzedem celnym w jednej osobie powital nas bardzo goraco. Od razu zabral sie do wypelniania wszelkich formalnosci. Roma ktory za mlodu byl marynazem, i plywal na statkach niemieckich, byl nawet w Norwegii, w Narviku. Po chwili zajechal tez traktor z przyczepa zaladowana doroslymi i dziecmi. Mieli oni dla nas napoj na przywitanie - orzech kokosowy. Wsrod nich byl takze Ueata, kolega Peter'a ktoremu Peter przywiazl i odsprzedal swoj transceiver FT747. Ueata byl kiedys zawodowym telegrafista i zainteresowal sie krotkofalarstwem. Po godzinie rozpakowalismy lodz, ktora nastepnie Arnold przestwil w glab laguny. Kazdy z nas nasmarowal sie obficie kremem do opalania, i przykazano nam pic duzo wody. Slonce bylo bardzo wysoko na niebie, i nie trudno bylo tutaj o udar sloneczny. Znajdowalismy sie prawie na rowniku.

Erik SM0AGD podczas rozmowy z panem Roma, ktory przywozil nam codzinnie z wioski polozonej 3km od naszego QTH swiezo upieczony chleb. Shack stacji CW na drugim planie, obok miejca z ktorego 17 lat pracowal Erik.

W opuszczonym porcie znajdowalo sie kilkanascie prowizorycznych hat, ktore mieszkancy Kanton urzywali podczas piknikow. Szczegolnie kiedy przyplywaly tu lodzie dostawcze z Tarawy, ktore czesto mialy ze soba ksiedza. Tutaj odprawiane byly msze swiete i zwiazene z nimi uczty i zabawy. Te haty nadawaly sie znakomicie na shaki radiowe, wiec szybko zdecydowalismy sie zainstalowac sie wlasnie tutaj. Juz o godzinie 12tej beam C3 byl rozstawiony za szopa pana Ruka, nie opodal miejca z ktorego 17 lat temu nadawal Erik. Steve jako pierwszy rozpoczal prace na T31T na CW na moim IC751A, poczatkowo tylko na 100W. Niestety nie moglismy sterowac dopalacza FL922 ktory pozyczylismy od Larry'ego bezposrednio z radia. Pod wieczor Arnold znalazl stary przekaznik na lodzi, a Steve przewinal uzwojenie na 12Volt. Erik rozpoczal prace kilka minut pozniej na 30 a pozniej na 40m na uzywajac jedynie HF9V, ktora skrecilem juz na lodzi, a nastepnie ustawilem na samym brzegu laguny. Erik uzywal swojego IC735 oraz wzmacniacza 600W. Hata w ktorym Erik zainstalowal swoja stacje, przeznaczona na prace Low Band/WARC i RTTY, nalezala do Peter'a i Kabanais (Szczescie) ktorzy byli opowiednio katecheta i rektorem szkoly podstawowej. Stacja T31K wystartowala na SSB najpozniej.Tutaj takze zainstalowalismy beama C3 tuz przy shacku ktory byl wlasnoscie Ueaty. To bylo QTH Matsa, Nilsa a pozniej takze Ulriki. Stacja wyposazona byla w dwie radiostacje typuTS570 oraz wzamacniacz Alpha. Jedna ze stacji przeznaczona byla wylacznie do pracy w pasmie 6 metrow. Nastepnego dnia postawilismy beama na 12 i 17 metrow pomiedzy stacja CW a stacja Erika.Tuz obok Erik rozstawil takze swoj vertikal na 40, 80 i 160m, co zajelo mu prawie dwa dni. Te anteny mogly byc uzywane przez obie nasze stacje. Erik uzywal pozniej takze naszego beama C3 do pracy na RTTY. Butternut HF9VX zostal przestawiony do stacji SSB po paru dniach, a mysmy otrzymali w zamian vertikala na 30 metrow. Teraz pozostawalo jednynie pracowac na radiu. A warunki byly dobre, przenajmniej podczas pierwszego weekendu.

Przeczytaj takze druga czesc mojej historii o naszym pobycie na Kanton, oraz trzecia czesc opisujaca nasz pobyt na Fakaofo, Tokelau.

Dwa moje zdjecia pojawily sie na pierwszej stronie norweskiego czasopisma krotkofalarskiego Amatřr Radio, gdzie orginal tego opowiadania zostal opublikowany po raz pierwszy. Kliknij aby powiekszyc zdjecie!