EEN 0V1 BUIZEN ONTVANGER
(2015)

CLICK HERE FOR THE ENGLISH VERSION


Een 0V1 buizen ontvanger voor de kortegolfband.
Terugkoppeling, afstemming, bandselectie, volume regeling.
Zelfs een fijnafstemming door het bewegen van je hand naar de spoel.

Oude techniek: Een 0V1 regeneratieve ontvanger met een buis!
Als beginnend radio amateur wilde ik al een 0V1 radio ontvanger maken met een buis. Maar dat was er nooit van gekomen. Toen ik dat aan mijn collega Alfred vertelde, kreeg ik van hem een prachtig cadeau, allemaal onderdelen om een 0V1 buizen ontvanger te maken! Want een buizen ontvanger is heel anders dan een met transistoren. Allemaal grote onderdelen, grote weerstanden, hoge spanningen, transformatoren, hoogspanningscondensatoren, buisvoeten, een heel andere constructie dan met halfgeleiders.


Een prachtig cadeau, allemaal onderdelen om een 0V1 buizen ontvanger te maken!

Wat betekent 0V1? De "0" betekent dat er geen HF versterker trap is. De "V" is de detector trap. En de "1" geeft aan dat er een laagfrequent versterker trap is. Er is gebruik gemaakt van een buis met een dubbel triode, de ECC82. De eerste buis is de detector met terugkoppeling. Door het correct instellen van de terugkoppeling wordt de gevoeligheid en selectiviteit enorm vergroot. Voor de ontvangst van amplitude gemoduleerde signalen moet hij net niet oscilleren. Voor CW en SSB signalen net wel.


Schema van de 0V1 buizen ontvanger.
Fijnafstemming gebeurt door je hand naar of van de spoel te bewegen!
big diagram

Beschrijving

Afstemming
Aan de ingang vind je de HF volume regelaar P1 en de schakelaar S2 waarmee je de voor de combinatie van antenne en frequentie band de meest geschikte aansluiting op de spoel kunt kiezen. Met behulp van S1 kan een deel van de spoel worden kortgesloten voor de ontvangst van hogere frequenties.
En je ziet een schakelaar S3 met een kristal. Stel de terugkoppeling zodanig in dat de ontvanger net oscilleert. Wanneer je dan S3 inschakelt, dan zal de ontvanger locken op deze kristalfrequentie wanneer in de buurt daarvan wordt afgestemd. En kunnen PSK31 stations worden ontvangen rondom die frequentie.

Detector
Na de spoel komt de eerste triode. Deze detecteert de signalen d.m.v. roosterdetectie, oftewel de kathode - rooster overgang werkt als diode. Voor de terugkoppeling is de kathode aangesloten op een aftakking van de spoel. De terugkoppeling kan ingesteld worden d.m.v. de potentiometer P2. Mocht het niet geheel lukken om de schakeling over het hele frequentie bereik te laten oscilleren, experimenteer dan eens met de juiste aftakking van de kathode op de spoel. Of verlaag de anode weerstand van 220k naar 100k.
De condensator van 470pF aan de anode zorgt voor de ontkoppeling van de HF signalen naar massa. De daaropvolgende condensator van 10nF en weerstand van 470k zorgen voor de scheiding van de gelijkspanning en wisselspanning en is tevens een hoogdoorlaatfilter. De weerstand van 100k en condensator van 1nF vormen een laagdoorlaatfilter. En de daaropvolgende condensator van 10nF en weerstand van 470k vormen een tweede hoogdoorlaatfilter en hebben nog een tweede functie. Mocht de condensator van 10nF een geringe lekweerstand hebben, dan is dit filter een extra scheiding van de gelijkspanning en wisselspanning. Wanneer de 10nF condensatoren een geringe lekweerstand hebben, dan is dat dus geen probleem.

Laagfrequent versterker
Dan volgt de tweede triode, de laagfrequent versterker. De kathode weerstand met ontkoppel elco zorgen voor de negatieve roosterspanning. En via de 10nF condensator wordt het versterkte signaal verbonden met de LF trafo. Omdat deze condensator geen gelijkspanning doorlaat, is er geen hoogspanning te vinden op de LF transformator aansluitingen. Op de bovenkant van het chassis zijn dus geen gevaarlijke spanningen te vinden!
De uitgangstransformator is een zogenaamde 100 volt lijntransformator die gebruikt worden in omroep systemen in gebouwen enzovoorts. Sluit je koptelefoon aan op de 16 ohm aansluitingen en experimenteer met de optimale primaire aansluitingen. Bij mij was dat de 0,5 watt aansluiting.

Voeding
TR2 is de transformator die 220 volt levert voor de hoogspanningsvoeding en 6,3 volt voor de gloeidraden. Deze laatste wikkeling is niet getekend, de punten 4 en 5 zijn verbonden met massa en de ene kant van de 6,3 volt wikkeling, punt 9 met de andere kant van die wikkeling.
De hoogspannings wikkeling is verbonden met een weerstand van 1k. Deze heeft als doel om piekstromen tijdens het opladen van de elco's te verminderen en is tegelijkertijd een soort van zekering. Ook is het met de daaropvolgende condensator van 1 nF een laagdoorlaatfilter om transienten en hoogfrequent signalen te onderdrukken. De condensator zorgt ook voor het voorkomen van brom die veroorzaakt kan worden door het in- en uit geleiding gaan van de gelijkrichter diode.
De gelijkrichter bestaat uit 2 dioden 1N4007 in serie, zodat er enige reserve is voor hoge piekspanningen. Daarna volgen de beide afvlak elco's van 120 uF. Deze zijn wat aan de grote kant, ze moeten minimaal zo'n 15 uF zijn. De voeding van de detector trap is extra gefilterd door de tweede elco en de 10k weerstand.


Grote hoogspannings onderdelen en grote weerstanden!

Grof afstemming met de variabele condensator en fijn afstemming met je hand
Twee kortegolfbereiken kunnen worden gekozen door het kortsluiten van een deel van de spoel vanaf de top. Grofafstemming geschiedt met behulp van de afstemcondensator. Voor de fijnafstemming is een heel eenvoudige oplossing gevonden: Beweeg je hand naar de spoel toe of er vanaf!


Buis, LF transformator en spoel.
Fijnafstemming gebeurt door je hand naar of van de spoel te bewegen!

Spelen en experimenteren!
De bediening van zo'n historische ontvanger vereist heel andere vaardigheden dan het werken met een ingewikkelde transceiver. Vooral de fijnafstemming door het bewegen van je hand bij de spoel is een aparte ervaring, evenals het instellen van de terugkoppeling. Het geeft je een goed idee van hoe dat in de begintijd van de radio ging. Het experimenteren met zo een simpele ontvanger is echt een leuke bezigheid, ook omdat je niet verwacht dat er nog zoveel mee te ontvangen is. Voor de afstemming is (nog) geen schaal gemaakt en wordt de volgende tabel gebruikt.

Tuning
(degrees)		Band 1
(kHz)		Band 2
(kHz)
017004650
9019505300
18024006500
27031008300
360400010500
450 (360+90)520013200
540 (360+180)645016150
---
601850-
3153560-
210-7030
350-10140
470 (360+110)-14060

Resultaten
Helaas is de antenne en de ontvangst hier niet zo goed als op de oude locatie. Maar toch was het leuk om weer eens naar al die korte golf omroepstations te luisteren en ook waren er CW signalen te horen op diverse amateurbanden. Hieronder enige opnames van ontvangen signalen:

CW signalen
Omroep
Omroep

Opmerkingen
In plaats van de ECC82 kan ook een buis ECC81 worden toegepast, deze doet het iets beter.
Een probleem met de ontvanger is de directe koppeling van de oscillerende detector kring met de antenne. Oscillator straling wordt via de antenne uitgezonden en kan storing bij anderen veroorzaken. Ook kan er brom worden veroorzaakt in de ontvanger. Vele schakelende voedingen hebben gelijkrichters die voor HF te beschouwen zijn als schakelaars die met de netfrequentie aan- en uit schakelen. Aangezien het lichtnet via de transformator capaciteit aan de aarde van de ontvanger hangt, wordt de oscillatorstraling AM gemoduleerd, dit kan veel brom veroorzaken. Ook veranderd door al die gelijkrichters de belasting van het antenne systeem op de oscillator een heel klein beetje in het ritme van de netfrequentie. Dan is de oscillator frequentie niet geheel stabiel en CW signalen kunnen een beetje ruw klinken. Een oplossing is een 1V1, oftewel een ontvanger met HF voortrap te bouwen. De HF trap is een buffer tussen de oscillerende detector en antenne. Deze dempt de straling vanaf de oscillerende detector richting antenne en de belasting van de oscillator blijft constant.
Een alternatief is het gebruik van een actieve antenne. De ingebouwde versterkertrap daarvan is dan de buffer tussen antenne en ontvanger.


Hoe gaan we alles construeren? Eerst nadenken en ideeen op papier zetten.


Under construction!

BACK TO INDEX PA2OHH