Forty II Montaj ve Ayarlar

F6BQU Luc Pistorius tarafından yapılan Forty II 40m QRP cihaz için kendisinin yapım ve ayar önerilerini sayfasından çevirdiğim şekilde paylaşıyorum.

Cihazın baskı devre yapımı ve eleman yerleşimlerine dikkat edilmesi gerektiği ilk olarak belirtiliyor. Baskı devre arası yolların ince olduğu (ülkemizde yapılan örneklerinde de bu durum sorun oluşturuyordu ve bir çok arkadaşımız farklı eleman kullanımlarını da göz önüne alarak baskı devreleri yeniden çizdi) ve lehimleme işlemlerinin özenle yapılması, sıcaklık kontrollü bir havya kullanılması tavsiye ediliyor.

Bobinler şemalara uygun şekilde sarılmalı ve direnç şeklindeki bobinler normal dirençlerle karıştırılmamalı. LCD ve ana kart üzerindeki bağlantı uygun bir çok hatlı kablo ile yapılmalı. Düşük ve yüksek frekanslı ara bağlantılar için küçük koaksiyel kablolar kullanılmalı. C125 kondansatörü direkt mikrofon girişine (jakına) monte edilmeli. Q6 transistoru için soğutucu mutlaka kullanılmalı ve ikisi arasına silikon gres sürülmeli. Aynı silikon gres uygulaması D6 diyotu ve soğutucu arasına yapılmalı. Bu diyot Q6 transistorunun sıcaklık korumasını sağlamakta.

Baskı devre üzerinde kristal filtreleri toprağa bağlanması için delikler mevcut fakat bunların kullanılması gerekli değil.

Q9 ve Q15 arası transistorların 1. bacakları (emitörleri) toprağa bağlanmalı. Bu eleman yerleşimlerini kolaylaştıracaktır.

Baskı devre kartları arası bağlantıların lehim taraflarından yapılması daha temiz bir görünüm sağlayacaktır.

LCD mümkün olduğunca baskı devreye yakın lehimlenmeli ve bu nedenle C118, C119 kondansatörleri lehim tarafına yerleştirilmeli. Pot1 baskı devreye vidalanmalı ve kablolarla bacakları devreye lehimlenmeli.

Mikrofon bağlantısı (jakı), açma anahtarı, anten, güç ve ses bağlantıları direkt cihaz kutusu üzerine monte edilmeli.

Board1 ve Board2 lehim yüzeyleri birbirine bakacak şekilde ve aralarında 10 mm kalacak şekilde monte edilebilir.

Ayarlar

Ayar için kullanılacak cihazlar;

·         50Ω, 10 W suni yük

·         Güç ölçer (wattmetre)

·         SWR metre

·         Multimetre

·         30 MHz frekansmetre

·         40 Mhz osiloskop

·         RF üreteci (gerekli değil)

Güç uygulanmadan önce tüm bağlantılar ve elemanlar tekrar gözden geçirilmeli ve entegreler soketlerine takılı olmamalı.

Öncelikle çıkışa 50Ω, 10 W suni yük bağlanır ve devreye enerji verilir. Tüm zener diyotlarda ve regülatör çıkışlarındaki voltajlar kontrol edilir. Ölçülmesi gerekli değerler şemada dikdörtgen kutular içinde belirtilmiştir. Ölçtüğünüz değerler bunların en fazla ± % 5 fazlası veya azı olmalıdır. Tüm voltajlar tamamsa güç tekrar kapatılır ve entegreler soketlerine takılır.

Alıcı ayarı: 

P1 ve P3 potansiyometreleri orta konuma, CA1 ve CA2 kondansatörleri toplam kapasitelerinin çeyreği konumuna getirilir. Enerji verilir ve belirli bir başlangıç zamanı geçtikten sonra ekran 7.070.0 a ayarlanır. Adım değerleri, adım (step) butonuna basılarak kolayca ayarlanabilir. Filtre (filter) butonuna uzun süreli basılırsa kullanımda olan filtre görüntülenir. Bu değer kodlayıcı (rotary encoder) yani ana ayar düğmesi çevrilerek değiştirilebilir. 2,4 kHz değerini seçiniz ve filtre butonuna bir kez kısa süreli basarak onaylayınız. Pot1 orta konumda iken hoparlörden bir hışırtı, gürültü duyulmalıdır. ATT yani zayıflatmanın kapalı olduğuna emin olun ve CA1, L4, L5 elemanlarını tekrar tekrar birlikte ayarlayarak maksimum gürültüyü yakalamaya çalışınız. Bundan sonra bu işlemi varsa bir RF üreteci veya zayıf bir istasyonu kullanarak tekrarlayınız.

Ayarlı direnç P1 RF zayıflatma (ATT) seviyesini belirlemektedir. Düşük direnç zayıflatma seviyesini arttırır. Attenuator yani sinyali zayıflatma özelliği ATT botonuna basılı tutarak seçilir ve aynı şekilde devreden çıkarılır. Girişim (enterferans) yapan istasyonların güçlü olduğu geceleri ayarlama yapılabilir.

Alt yan bandı (LSB) almak için BFO (vuru osilatörü) ayarı CA2 ayarlı kondansatörü ile yapılır ve bu X5 kristalinin rezonans frekansını belirli bir aralıkta değiştirebilir. Kristal frekansı ve karakteristikleri üreticiye göre değişmektedir bu nedenle X1 ve X10 arası tüm kristaller aynı üreticiden ve aynı üretim serisinden seçilmeye çalışılmalıdır. Ayar için CA2’nin plakaları tamamen üst üste yani kapalı hale getirilir bu maksimum kapasite değerini verecektir. IC2 entegresinin 7 numaralı bacağından osilatör frekansı ölçülür ve kaydedilir. Bu değere 1.8 kHz eklenir. Frekansmetrede uygun değer elde edilene kadar CA2 ayarlanır. Örneğin: CA2 maksimum değerde, göstergede frekans 4915.410 kHz. 4915.410 + 1.8 = 4917.210 kHz. CA2 kondansatörünü frekansmetrede 4917.210 kHz değerini görene kadar ayarlarız. Ek bilgi: Neden 1.8 kHz ? Bu kristal filtrenin başlangıç bant genişliğinin düzeltilmiş merkez değeridir. Fakat kristal filtremiz 4 kHz bant genişliğine sahipti neden merkez değerimiz bunun yarısı olan 2 kHz değil de 1.8 kHz ? Bunun nedeni kristalin rezonans frekansında salınımı sırasında seri bağlı kondansatör değeri 30 pF tır. Fakat bizim CA2 ayarlı kondansatörümüz tamamen kapalıyken yalnız 22 pF kapasiteye sahip olur. Buradaki 200 Hz fark (2 kHz – 1.8 kHz) bizim bu kayıp 8 pF kapasitemize karşılık gelir.

Otomatik kazanç kontrolü (AGC) ayarı: 

Alıcı girişinde hiçbir sinyal olmadığı durumda IC1 ve IC2 nin 2 numaralı bacaklarında 1,40 V okunmalıdır. Eğer girişe 50 mikro volt bir sinyal uygularsak IC1’in 2 numaralı bacağında 1.02 V ve IC2’nin 2 numaralı bacağında 0.88 V a yakın değerler okumalıyız. Değerler çok kritik değildir önemli olan girişteki sinyal seviyesi arttıkça bu değerlerin düşüyor olmasıdır.

Alıcıyı girişe bir anten bağlayarak kontrol ediniz ve P3 ü duyulabilen sinyallerde bozulma olmayacak şekilde ayarlayınız (genelde orta ayarda).

Alıcı girişine 50 mikro volt düzeyinde bir sinyal uygulayın ve P9 potansiyometresini sinyal göstergesindeki 8 LED yanana kadar çeviriniz (çevirmen notu: 50 mikro volt seviyesinde giriş sinyali S9 olarak ifade ettiğimiz sinyale karşılık gelir). Eğer S3 jumperi takılıysa tüm LEDler maksimum değerde yanar. Fakat bu jumper çıkarılırsa giriş sinyali hangi değerde ise sadece o LED yanacaktır. Bu durum batarya ile kullanımda yararlıdır.

Frekans sentezleyici ayarı: 

Sentezleyici (IC9) uygun şekilde monte edildi ise devreye enerji verildiğinde çalışmaya başlayacaktır. LED D13 ü kontrol edin. Eğer yanıp sönüyorsa sentezleyici kilitlenmemiş demektir. CA4 ü metal olmayan bir tornavida ile ayarlayarak sürekli yanık kalmasını sağlayın. Daha hassas bir ayar için IC11 entegresinin 6 numaralı ucuna bir voltmetre bağlayın ve ekrandaki frekans değeri  7.070.0 iken 2.53 V değerini okuyana kadar CA4 ü ayarlayın. Bandın sonunda (7,300 MHz) ve başında (7,000 MHz) sentezleyicinin kilitlendiğini kontrol edin. Kilitlenmiyorsa CA4 ü yavaşça ayarlayın. Ayrıca farklı bir alıcıyla ekranın doğru frekansı gösterdiğini de doğrulamanız gerekiyor. Eğer aralarındaki fark 100 Hz den küçükse CA5 ayarlı kondansatörü ile ince ayar yapabilirsiniz. Eğer fark 100 Hz den büyükse IC8 i doğru frekansı göstermesi için ayarlamanız gerekir. Bunu yapmak için cihazı kapatın ve RIT tuşuna basılı olarak açın. LCD ekranda “ Shift+00.0 K ” yazısı görünecek. Burada referans olarak aldığımız alıcı ve sentezleyicimizin frekansları arasındaki fark değerini kullanacağız. Kodlayıcıyı (encoder) kullanarak ekranda bu kayma değerini ayarlayınız (100 Hz de), step butonuna basarak pozitif mi yoksa negatif mi kayma yapılacağını belirleyiniz ve RIT tuşuna basarak hafızaya kaydedin. Standart bir alıcı ve RF üreteçle denemeler yapabilirsiniz. Bu kayma değeri hafıza da kalacak ve her açılışta aktive olacaktır. En son pille de doğru frekansta olduğunuz CA5 ile doğrulayınız. Bunları yapmak anlatıldığından daha kolaydır olacaktır.

Vericinin ayarlanması: 

Verici bölümün ayarlanması biraz daha dikkat gerektirir. Başlangıçta P2, P4 ve P5 potansiyometrelerini minimum konuma getirin. P6 potansiyometresi orta değerde olsun ve S1 jumperı takılı olsun, S2 jumperı takılı olmasın. Bu durumda alıcı bölümü gönderme sırasında da çalışacak ve çıkış tam güçte olamayacaktır. Çıkışa 50Ω, 10 W bir suni yük ve Wattmetre/SWR metre bağlayın. IC7 entegresinin 6 numaralı bacağına osiloskobu bağlayın ve tepeden tepeye 200 – 220 mV değerinde bir sinyal elde edene kadar P2 yi ayarlayın. Bu değer SA612’nin bozulma olmadan (distorsiyonsuz) çıkış vermesi için gerekli maksimum değerdir. Mikrofonun mandalına basın. CA3 ayarlı kondansatörünü, alcıda hiçbir gürültü, hışırtı duyulmayacak hale gelene kadar ayarlayın. P5 aracılığıyla mikrofon kazancını arttırarak bir şeyler duyabilirsiniz. Bu ayarlamaları alma ve gönderme frekansları arasında bir olmadığında yaptığınıza emin olun. İdeal olan IC6 entegresinin 7 numaralı ucundaki frekansı CA3 ile ayarlayarak yukarıda alıcı bölümde anlatılan CA2 ile ayarlanan frekansa (bizim örneğimizde 4917.210 kHz idi) eşitlemektir. S1 üzerindeki jumperi çıkarın ve S2 üzerindekini takın (bu normal çalışmadaki şekilleridir). P5 i saat yönünün tam tersine çevirerek mikrofon kazancını sıfıra getrin, P6 orta değerde olsun. Mikrofon mandalına basın. Anten girişine paralel bağlı bir osiloskop kullanarak taşıyıcı sinyalini görün. Mandal basılıyken minimum sinyali elde edene kadar P6 yı ayarlayın. Yine mandal basılıyken maksimum sinyal elde edene kadar L7 ve L8’i ayarlayın. Mikrofona ıslık çalarken P5i çıkışta 3 – 5 W arası maksimum değere ulaşana kadar ayarlayın. Bu ayarı çok zorlamayın çünkü modülasyon kalitesi ona bağlıdır. Eğer ıslık çalarken ibre 5 Watt değerine doğru geliyorsa normal konuşmada 2 Watt ı geçmemelidir. Korkulacak bir durum yoktur ve çıkış gücünün tepe noktası 5 Watt tır. Q6 yüksek kazançlı HF transistordur ve minimum yükselteç katlarıyla 5 W çıkış verir. Fakat kendi kendine osilasyonlara da yol açabilir. Bu durumda Q6’nın taban (base) toplayıcısı (collector) arasına devreye yakın bir şekilde seri olarak 1K direnç ve 10nF kondansatör lehimlenmelidir. Eğer tersi durum oluşur ve kendi kendine osilasyon olmazsa maksimum çıkış gücü elde etmek için R23 ve R24 dirençlerini atlama kablolarıyla değiştirmeyi deneyebilirsiniz. Ses sıkıştırma modülasyonunu ayarlamak için P4 ün en iyi pozisyonu tam değerinin yarısı veya üçte biri kadar olduğu ayardır. LCD ekranda gönderme sırasında çıkış gücünü bağıl olarak görebilirsiniz. P7 ile referans güç ölçer (power metreye) karşı sapma ayarlanabilir.