SİYASİ PARTİLER KANUNU

ANA SAYFAYA DÖNÜŞ

                               SİYASİ PARTİLER KANUNU

    Kanun Numarası        : 2820

    Kabul Tarihi          : 22/4/1983

    Yayımlandığı R. Gazete: Tarih: 24/4/1983  Sayı: 18027

    Yayımlandığı Düstur   : Tertip: 5  Cilt: 22  Sayfa: 290

* *

              Bu Kanunun yürürlükte olmayan hükümleri için bakınız

            "Yürürlükteki Bazı Kanunların Mülga Hükümleri Külliyatı"

                        Cilt: 1       Sayfa: 1217

* *

                            BİRİNCİ KISIM

                            Genel Esaslar

    Amaç:

    Madde 1 - Bu Kanunun amacı, siyasi partilerle ilgili esasları düzenlemektir.

    Kapsam:

    Madde 2 - Bu Kanun, siyasi partilerin kurulmaları, teşkilatlanmaları, faali-

yetleri, görev, yetki ve sorumlulukları, gelir ve giderleri, denetlenmeleri, ka-

panma ve kapatılmalarıyla ilgili hükümleri kapsar.

    Tanım:

    Madde 3 - Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili

ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüş-

leri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşma-

sını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş me-

deniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek

üzere teşkilatlanan tüzelkişiliğe sahip kuruluşlardır.

    Siyasi partilerin vazgeçilmezliği ve niteliği:

    Madde 4 - Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları-

dır. Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı olarak çalışırlar.

    Siyasi partilerin kuruluşu, organlarının seçimi, işleyişi, faaliyetleri ve

kararları Anayasada nitelikleri belirtilen demokrasi esaslarına aykırı olamaz.

    Siyasi parti kurma hakkı:

    Madde 5 - Vatandaşlar siyasi parti kurma hakkına sahiptirler.

    Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlar çerçevesinde, önceden izin almaksızın

serbestçe kurulurlar.

    Siyasi parti kurma hakkı, Anayasanın başlangıç kısmında belirtilen temel il-

kelere aykırı olarak ve Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü-

nü bozmak, Devletin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve

hürriyetleri yok etmek, Devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmesini

veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak ve-

ya dil, ırk, din, mezhep ayırımı veya bölge farklılığı yaratmak veya sair her-

hangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere veya herhangi bir diktatörlük türüne da-

yanan bir devlet düzeni kurmak amacıyla kullanılamaz.

    Üye olma ve üyelikten çekilme hakkı:

    Madde 6 - Her Türk vatandaşı, kanunda ve parti tüzüğünde gösterilen şartlara

ve usullere göre siyasi partilere üye olma ve dilediği anda üyelikten çekilme

hakkına sahiptir.

    Kimse, aynı zamanda birden fazla siyasi partinin üyesi olamaz, aksi halde

üyelik sıfatı bu siyasi partilerin hepsinde birden sona ermiş sayılır.

    Kimse, bir partinin birden fazla teşkilat birimine üye kaydolamaz, aksi hal-

de son kayıt tarihinden önce yapılmış olan üyelik kayıtları geçersizdir.

    Siyasi partilerin teşkilatı:

    Madde 7 - (Değişik: 21/5/1987-3370/1 md.)

    Siyasi partilerin teşkilatı; merkez organları ile il, ilçe ve belde teşki-

latlarından; Türkiye Büyük Millet Meclisi Grubu ile il genel meclisi ve belediye

meclisi gruplarından ibarettir.

    Belde teşkilatı il ve ilçe merkezleri dışında belediye teşkilatı olan yer-

lerde kurulur.

    Belde teşkilatları ilçe başkanlığına bağlıdır. Bu teşkilatların seçim tarzı,

kuruluş ve faaliyet şekil ve şartları, üye sayısı, il ve ilçe teşkilatlarıyla

münasebetleri siyasi partilerin tüzüklerinde gösterilir.

    Şu kadar ki, belde teşkilatının üye sayısı üçten az olamaz.

    Siyasi partiler, yukarıdaki fıkralarda belirtilenler dışında herhangi bir

yerde ve herhangi bir ad altında teşkilat kuramazlar.

                             İKİNCİ KISIM

                    Siyasi Partilerin Teşkilatlanması

                             BİRİNCİ BÖLÜM

                                Kuruluş

    Partilerin kurulması:

    Madde 8 - Siyasi partiler, milletvekili seçilme yeterliğine sahip en az otuz

Türk vatandaşı tarafından kurulur.

    Siyasi partilerin genel merkezi Ankara'da bulunur.

    Siyasi partiler, aşağıda belirtilen bildiri ve belgelerin, İçişleri Bakanlı-

ğına verilmesiyle tüzelkişilik kazanırlar.

    Bildiride, kurulacak siyasi partinin adı, genel merkez adresi, kurucuların

adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, öğrenim durumları, meslek veya sanatlarıyla

ikametgahlarının belirtilmesi ve bu bildirinin bütün kurucular tarafından imza-

lanması ve bildiriye beşer adet olmak üzere kurucuların nüfus kayıt örnekleri,

adli sicil belgeleri ve kurucuların ayrı ayrı düzenledikleri siyasi parti kuru-

cusu olabilme şartlarını taşıdıklarını belirten imzalı beyannameler ile kurucu-

lar tarafından imzalanmış parti tüzüğü ve programının eklenmesi şarttır.

    Bilgi ve belgelerin alındığı anda, İçişleri Bakanlığınca bir alındı belgesi

verilir.

    İçişleri Bakanlığı, kuruluş bildirisi ve alındı belgesinin onaylı birer ör-

neği ile bildiri eklerinin birer takımını üç gün içinde Cumhuriyet Başsavcılığı

ile Anayasa Mahkemesine gönderir.

    Cumhuriyet Başsavcılığının partilerin kuruluşunu denetlemesi:

    Madde 9 - Cumhuriyet Başsavcılığı kurulan partilerin tüzük ve programlarının

ve kurucuların hukuki durumlarının Anayasa ve kanun hükümlerine uygunluğunu ve

belgelerinin tamam olup olmadığını, kuruluşlarını takiben öncelikle ve ivedilik-

le inceler. Tespit ettiği noksanlıkların giderilmesini, lüzum göreceği ek bilgi

ve belgelerin gönderilmesini yazıyla ister. Bu yazının tebliği tarihinden başla-

yarak otuz gün içinde noksanlık giderilmediği veya istenen ek bilgi ve belgeler

gönderilmediği takdirde,siyasi partilerin kapatılmasına dair hükümler uygulanır.

    Siyasi parti sicili:

    Madde 10 - Cumhuriyet Başsavcılığınca her siyasi parti için bir sicil dosya-

sı tutulur.

    Bu sicil dosyasında:

    a) Kuruluş bildirisi ve ekleri;

    b) (Değişik: 21/5/1987-3370/2 md.) Merkez organları ile, teşkilat kurdukları

il, ilçe ve beldeleri, bunların organlarında görev alanların adlarını, soyadla-

rını, doğum yer ve tarihlerini, meslek veya sanatlarını ve ikametgahlarını gös-

terir onaylı listeleri,

    c) Partinin faaliyetlerini düzenleyen her türlü yönetmelikler ve diğer ya-

yınları,

    d) Partiye kayıtlı üyelerin, ilçelere göre (b) bendindeki bilgileri içeren

listeleri,

    Bulunur.

    Cumhuriyet Başsavcılığınca istenilen sicille ilgili diğer bilgi ve belgeler

de bu dosyaya konulur.

    Siyasi partiler, (b) ve (c) bentlerindeki bilgi ve belgeler ile bunlarda ve

parti tüzük ve programlarında yapılan değişiklikleri, yayın veya değişiklik ta-

rihinden itibaren onbeş gün içinde; (d) bendindeki listeler ile bunlarla ilgili

değişiklikleri ise, altı ayda bir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderirler.

    Siyasi partilerin kapatılmaları veya kapanmaları sicillerine işlenir.

    Bu sicil herkese açıktır. Soruşturma ile ilgili bilgilerin gizliliğine iliş-

kin hükümler saklıdır.

    (Ek:31/3/1988 - 3420/2. md.) Siyasi Partilerin bu Kanuna göre yapacakları

kongre delege seçimlerinde ve ön seçimlerde (b) ve (d) bentleri gereğince Cum-

huriyet Başsavcılığına bildirilmiş üye listeleri esas alınır.

    (Ek:31/3/1988 - 3420/2. md.) Cumhuriyet Başsavcılığı, üye listelerinin

düzenlenmesi, yazımı, bunların ilçe seçim kurullarına gönderilmesi ve buna ait

işlerde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Ka-

nunun 31 inci maddesinin üçüncü fıkrasındaki esaslar dairesinde personel görev-

lendirebileceği gibi, bu işlerin yürütülmesinde kamu kurum ve kuruluşlarına ait

teknik araçlardan da yararlanabilir. Görevlendirileceklere 298 sayılı Seçimlerin

Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 182 nci maddesine göre üc-

ret ödenir. Bu ücretler ile hizmetin ifası için gerekli ödenek Genel Bütçeden

ödenir.

                             İKİNCİ BÖLÜM

                                Üyelik

    Siyasi partilere üye olma:

    Madde 11 - Yirmibir yaşını dolduran, medeni ve siyasi hakları kullanma

ehliyetine sahip bulunan her Türk vatandaşı bir siyasi partiye üye olabilir.

KANUNLAR, HAZİRAN 1988 (EK - 2)

    Ancak;

    a) Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim

kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve

kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından

işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, özel kanunla veya özel kanunun

verdiği yetkiye dayanılarak kurulmuş bankaların ve teşekküllerin yönetim ve de-

netim işlerinde çalışanlar ile aylıklı ve yevmiyeli memurları ve kamu yararına

çalışan derneklerden özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış

olanların merkez kurullarında görev alanlar, öğrenciler ve Silahlı Kuvvetler

mensupları, siyasi partilere giremezler,

    b) 1 - Kamu hizmetlerinden yasaklılar,

    2 - Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik,

inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve

istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım sa-

tımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle

mahküm olanlar,

    3 - Herhangi bir suçtan dolayı ağır hapis veya taksirli suçlar hariç üç yıl

veya daha fazla hapis cezasına mahküm olanlar,

    4 - Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının birinci babında yazılı suçlardan

veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahküm olanlar,

    5 - Türk Ceza Kanununun 512 nci maddesinin ikinci fıkrasında yazılı halka

sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa açıkça

tahrik etme suçlarından mahküm olanlar,

    6 - Türk Ceza Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra-

larında yazılı eylemlerle aynı Kanunun 537 nci maddesinin birinci, ikinci, üçün-

cü, dördüncü ve beşinci fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik amaç-

larla işlemekten mahküm olanlar,

    Siyasi partilere üye olamazlar ve üye kaydedilemezler.

    Üyeliğe kabul şartları:

    Madde 12 - Siyasi parti üyesi olmaya kanuna göre engel hali bulunmayanların,

üyeliğe kabul şartları parti tüzüklerinde gösterilir. Tüzükte üyelik için başvu-

ranlar arasında dil, ırk, cinsiyet, din, mezhep, aile, zümre sınıf ve meslek

farkı gözeten hükümler bulunamaz.

    Siyasi partiler üye olma istemlerini sebep göstermeksizin de reddedebilir-

ler. Ancak, üyeliğe kaydını isteyenin, istemini reddeden teşkilatın bir üst ka-

demesine, parti tüzüğünde gösterilen şekilde itiraz hakkı vardır. İtiraz üzerine

verilen karar kesindir.

                             ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

                           Merkez Teşkilatı

    Partilerin genel merkez teşkilatı:

    Madde 13 - (Değişik: 21/5/1987-3370/3 md.)

    Siyasi partilerin merkez organları büyük kongre, genel başkan ile diğer ka-

rar, yönetim, icra ve disiplin organlarından ibarettir. Bu organların isimleri

ve üye sayıları tüzüklerinde gösterilir.

    Parti tüzüğünde, partinin gayesine uygun olarak, danışma ve araştırma amaçlı

ihtiyari kurullar da teşkil olunabilir.

    İhtiyari kurulların görev ve yetkileri ile üyelerinin sayısı ve seçilme

usulleri tüzüklerinde gösterilir.

    Büyük kongre:

    Madde 14 - Siyasi partinin en yüksek organı büyük kongredir.

    Büyük kongre, seçilmiş üyeler ile tabii üyelerden oluşur.

    Seçilmiş üyeler, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının iki katından

fazla olmamak kaydıyla,parti tüzüğünde gösterilen şekilde ve sayıda il kongrele-

rince seçilen delegelerdir. Tabii üyeler; parti genel başkanı, merkez karar ve

yönetim kurulu ile merkez disiplin kurulu üyeleri ve partinin üyesi olan bakan-

lar ve milletvekilleridir.

    Taşıdıkları sıfat dolayısıyla büyük kongre üyesi olan kimseler, ayrıca il

kongrelerince delege olarak seçilemezler.

    Parti genel başkanını, partinin merkez karar ve yönetim kurulu ile merkez

disiplin kurulu üyelerini gizli oyla seçmek; partinin tüzük ve programında deği-

şiklik yapmak; partinin gelir - gider kesinhesabını kabul ve merkez karar ve yö-

netim kurulunu ibra etmek veya kesinhesabı reddetmek; kanunlar, parti tüzük ve

parti programı çerçevesinde toplumu ve Devleti ilgilendiren konularla kamu faa-

liyetleri ve parti politikası hakkında genel nitelikte olmak şartıyla temenni

kararları veya bağlayıcı kararlar almak; kanunun veya parti tüzüğünün gösterdiği

sair hususları karara bağlamak; partinin kapanmasına veya başka bir partiyle

birleşmesine ve böylece hukuki varlığı sona erecek partinin mallarının tasfiye

veya intikal şekline dair kararlar vermek, büyük kongrenin yetkilerindendir.

    (Değişik:28/3/1986-3270/3 md.) Büyük kongre parti tüzüğünün göstereceği sü-

reler içerisinde toplanır. Bu süre iki yıldan az üç yıldan fazla olamaz. Olağan-

üstü toplantılar, genel başkanın veya merkez karar ve yönetim kurulunun lüzum

göstermesi veya büyük kongre üyelerinin en az beşte birinin yazılı istemi üze-

rine yapılır.

    (Değişik:21/5/1987-3370/4 md.)Parti kurucuları seçilmiş delegelerin % 15'in-

den fazla olmamak kaydıyla, parti üyelikleri devam ettiği müddetçe, ilk büyük

kongre dahil büyük kongrenin tabii üyesidirler. Parti kurucuları seçilmiş dele-

genin % 15'inden fazla ise tabii delegelerin kurucular arasından nasıl seçilece-

ği siyasi partilerin tüzüklerinde gösterilir. Parti kurucuları ilk büyük kongre-

yi, partinin tüzelkişilik kazanmasından başlayarak iki yıl içinde toplamak zo-

rundadırlar.

    Büyük kongre ilk toplantısını yapıncaya kadar, bu kongrenin yetkilerini ku-

rucular kurulu kullanır. Partinin genel başkanı ile yaş kaydı aranmaksızın kuru-

culuk şartlarını haiz merkez karar ve yönetim kurulu ile merkez disiplin kurulu

üyeleri ve milletvekilleri, bu kurulun tabii üyeleridir.

    Büyük kongrenin toplantı yeter sayısı, büyük kongre üye tamsayısının salt

çoğunluğudur. İlk çağrı üzerine yapılan toplantıda toplantı yeter sayısı buluna-

mıyorsa, ikinci çağrı üzerine yapılacak toplantıda toplantı yeter sayısı aran-

maz. Büyük kongrenin karar yeter sayısı, kanunda veya parti tüzüğünde daha büyük

bir sayı gösterilmediği hallerde, hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğudur.

    Parti tüzük ve programında değişiklik yapılmasına ilişkin olan veya parti

politikasını ilgilendiren konularda karar alınmasına dair teklifleri karara

bağlamak için, bunların genel başkan, merkez karar ve yönetim kurulu veya büyük

kongre üyelerinin en az yirmide biri tarafından ileri sürülmüş olması gerekir.

Kanunlar, parti tüzük ve parti programı çerçevesinde toplumu ve Devleti ilgilen-

diren konularla kamu faaliyetleri konularında karar alınmasına dair teklifleri

karara bağlamak için bu tekliflerin büyük kongrede hazır bulunan üyelerin üçte

biri tarafından yapılmış olması şarttır. Bu teklifler, büyük kongrece seçilecek

bir komisyonda görüşüldükten sonra, komisyon raporuyla birlikte incelenir ve

karara bağlanır.

    Genel başkan:

    Madde 15 - Parti genel başkanı, büyük kongrece gizli oyla ve üye tamsayısı-

nın salt çoğunluğu ile seçilir. İlk iki oylamada sonuç alınamazsa, üçüncü oyla-

mada en çok oy alan seçilmiş sayılır.

KANUNLAR, TEMMUZ 1990 (Ek - 6)

    (Değişik:28/3/1986 - 3270/4 md.) Genel başkan en çok üç yıl için seçilir.

(Mülga: 17/5/1990 - 3648/1 md.)

    Partiyi temsil yetkisi genel başkana aittir. Kanunlardaki özel hükümler sak-

lı kalmak kaydı ile parti adına dava açma ve davada husumet yetkisi, genel baş-

kana veya ona izafeten bu yetkileri kullanmak üzere parti tüzüğünün göstereceği

parti mercilerine aittir.

    Parti genel başkanı, merkez karar ve yönetim kurulunun tabii başkanıdır.

    Parti tüzüğü, genel başkana görevinin yerine getirilmesinde ve yetkilerinin

kullanılmasında yardımcılık etmek üzere genel başkan yardımcısı ve genel sekre-

ter adlarıyla gerekli gördüğü sayıda yardımcılar öngörebilir. Bunların ne suret-

le seçileceği, görev ve yetkileri parti tüzüğünde gösterilir.

    Genel başkanlığın herhangi bir sebeple boşalması halinde, büyük kongre top-

lanıncaya kadar, merkez karar ve yönetim kurulu partiyi temsil yetkisini kendi

içinden seçeceği bir üyeye tevdi eder ve en geç kırkbeş gün içerisinde büyük

kongreyi toplantıya çağırır.

    Merkez karar, yönetim ve icra organları:

    Madde 16 - (Değişik: 21/5/1987 - 3370/5 md.)

    Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde

belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük Kongrece seçilecek merkez organ-

larının herbirinin üye sayısı 15'den az olamaz.

    Bu organlar iki büyük kongre arasında, parti tüzük ve programına ve büyük

kongre kararlarına uymak şartıyla, partiyi ilgilendiren hususlarda karar

almak ve alınan kararları uygulamak yetkisine sahiptirler.

    Merkez karar organı, zorunlu sebepler dolayısıyla büyük kongrenin toplanama-

dığı hallerde, partinin hukuki varlığına son verilmesi ve tüzük ve programının

değiştirilmesi dışındaki bütün kararları alabilir.

    Parti işlerini düzenleyen parti iç yönetmelikleri merkez karar organı tara-

fından yapılır.

    Merkez karar ve yönetim organlarının üyeleri büyük kongrece seçilir. Diğer

merkez organlarının seçim usul ve esasları parti tüzüğünde belirtilir. Parti

genel başkanı merkez karar, yönetim ve icra organlarının herbirinin de başkanlı-

ğını yapar. Büyük kongrece seçilen merkez organlarının herbirinin üyeleri büyük

kongrenin ve büyük kongre yetkilerini kullanan kurucular kurulunun tabii üyele-

ridir.

    Organların toplanma ve çalışma usulleri, görev ve yetkileri, birbirleriyle

münasebetleri parti tüzüğünde gösterilir.

    Merkez disiplin kurulu:

    Madde 17 - Siyasi partinin merkez disiplin kurulu, bu Kanunda ve parti tüzü-

ğünde gösterilen şekilde kurulur. Bu kurulun üye sayısı yediden az olamaz.

    Küçük kongre:

    Madde 18 - (Mülga: 21/5/1987 - 3370/9 md.)

                             DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

                          İl ve İlçe Teşkilatı

    İl teşkilatı:

    Madde 19 - Siyasi partilerin il teşkilatı; il kongresi, il başkanı, il yöne-

tim kurulu ve il disiplin kurulundan oluşur.

    İl kongresi, sayısı altıyüzden fazla olmamak üzere, parti tüzüğüne göre ilçe

kongrelerince seçilen delegelerden oluşur. 0 ilin partili milletvekilleri ile

yönetim ve disiplin kurulları başkan ve üyeleri, il kongresinin tabii üyeleri-

dir. Geçici yönetim kurulu başkan ve üyeleri de kongreye katılma hakkına sahip-

tirler. Ancak geçici il yönetim kurulu başkanı ve üyelerinden delege sıfatı ol-

mayanların kongrede oy kullanma hakları yoktur.

    (Değişik:23/5/1987-3377/11 md.) İl kongresi, büyük kongrenin yapılmasına en-

gel olmayacak şekilde parti tüzüğünde gösterilen süreler içinde toplanır.

    (Değişik: 21/5/1987-3370/6 md.) İl yönetim kurulu, parti tüzüğünün göstere-

ceği sayıda üyeden oluşur. Bu sayı 7'den az olamaz.

    İl başkanı ile il yönetim kurulu il kongresince seçilir. İl başkanı ile yö-

netim kurulunun, seçim şekli ve merkez karar ve yönetim kurulunca hangi hallerde

ve nasıl işten el çektirileceği ve geçici yönetim kurulunun nasıl oluşturulacağı

parti tüzüğünde gösterilir. El çektirme kararı, 101 inci maddenin (d - 1) ben-

dinde gösterilen haller dışında, yetkili kurulların üye tamsayısının üçte iki

çoğunluğu ve gizli oyla alınır. İşten el çektirme kararının il yönetim kuruluna

bildirilmesinden itibaren kırkbeş gün içinde il kongresi toplanarak yeni il yö-

netim kurulunu seçer. Bu süre içerisinde il kongresi için yeni delegeler seçil-

miş değilse, kongre eski delegelerle toplanır.

    (Değişik:28/3/1986 - 3270/5 md.) İl başkanı en çok üç yıl için seçilir.

(Mülga: 17/5/1990 - 3648/1 md.)

    İl teşkilatında bir il disiplin kurulu bulunur. İl disiplin kurulunun üye

sayısı ve bu üyelerde aranacak nitelikler parti tüzüğünde belirtilir.

    Bu maddede yazılı kurulların; görev ve yetkileriyle yedek üyelerinin sayısı,

nasıl seçileceği ve ne suretle göreve çağrılacağı parti tüzüğünde açıklanır.

    İlçe teşkilatı:

    Madde 20 -

    (Değişik:31/3/1988 - 3420/3.md.) Siyasi partilerin ilçe teşkilatı, ilçe

kongresi, ilçe başkanı, ilçe yönetim kurulu ve belde teşkilatından meydana ge-

lir. Parti tüzüğünde ilçe disiplin kurulu teşkili de öngörülebilir. Bir ilçede

teşkilatlanma, ilçe sınırları içerisindeki beldelerin en az yarısında teşkilat

kurmayı gerektirir. Belde sayısı üç veya daha az ise beldenin sadece birinde

teşkilat kurulmuş olması yeterlidir.

    (Değişik:31/3/1988 - 3420/3.md.) İlçe kongresi, ilçe ve çevresindeki köy ve

mahallelerde partinin son genel seçimde aldığı oy sayısına göre, seçime katılma-

mış partilerde ise üye sayısına göre, bu Kanunun 10 uncu maddesinde gösterilen

siyasi partiler sicilinde kayıtlı ilgili parti üyelerinin seçtikleri, sayısı

400'ü aşmayan delegelerden oluşur. İlçe yönetim kurulu ve varsa ilçe disiplin

kurulu başkan ve üyeleri ilçe kongresinin tabii üyeleridir. Geçici ilçe yönetim

kurulu başkan ve üyeleri de kongreye katılma hakkına sahiptir. Ancak geçici ilçe

yönetim kurulu başkan ve üyelerinden delege sıfatı olmayanların kongrede oy kul-

lanma hakkı yoktur.

    (Değişik: 28/3/1986-3270/6 md.) Delege seçimleri; köy ve mahallelerde parti-

nin bu yerlerde son genel seçimde aldığı oy miktarı, seçime katılmamış partiler-

de ise üye sayısı esas alınmak suretiyle bu yerlere verilecek kontenjanlara göre

yapılır. Köy ve mahallelerdeki üye sayısı delege kontenjanı verilmesini gerekti-

ren nispetin altında ise bu durumdaki köy ve mahallelerin diğer köy ve mahalle-

lerle birleştirilerek delege seçilmesi mümkündür.

    Yapılan delege seçimleri bir tutanakla tespit edilerek, tutanak parti ilçe

başkanlığına gönderilir.

KANUNLAR, TEMMUZ 1990 (Ek - 6)

    Parti tüzüğünde, münhasıran delege seçimi işlemlerini yürütmek üzere köy ve-

ya mahallelerdeki üyelerden birinin görevlendirilmesi öngörülebilir.

    Delege seçimiyle ilgili diğer hususlar parti tüzüğünde gösterilir.

    (Değişik: 23/5/1987-3377/12 md.) İlçe kongresi, il kongresinin yapılmasına

engel olmayacak şekilde parti tüzüğünde gösterilen süreler içinde toplanır.

    (Değişik: 21/5/1987 - 3370/7 md.) İlçe yönetim kurulu, parti tüzüğünün gös-

tereceği sayıda üyeden oluşur. Bu sayı 5'ten az olamaz.

    İlçe başkanı ile ilçe yönetim kurulu ilçe kongresince seçilir. İlçe başkanı

ile ilçe yönetim kurulunun; seçim şekli ve il yönetim kurulunca veya merkez ka-

rar ve yönetim kurulunca hangi hallerde ve nasıl işten el çektirileceği ve geçi-

ci yönetim kurulunun nasıl oluşturulacağı parti tüzüğünde gösterilir. El çektir-

me kararı 101 inci maddenin (d-1) bendinde gösterilen haller dışında yetkili

kurulların üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla alınır. İşten el

çektirme kararının ilçe yönetim kuruluna bildirilmesinden itibaren otuz gün

içinde ilçe kongresi toplanarak yeni ilçe yönetim kurulunu seçer. Bu süre içeri-

sinde ilçe kongresi için yeni delegeler seçilmiş değilse, kongre eski delegeler-

le toplanır.

    (Değişik:28/3/1986 - 3270/6 md.) İlçe başkanı en çok üç yıl için seçilir.

(Mülga:17/5/1990 - 3648/1 md.)

    Bu maddede yazılı kurulların görev ve yetkileri ile yedek üyelerinin sayısı

ve ne suretle göreve çağrılacağı parti tüzüğünde gösterilir.

    Siyasi partilerin, illerin merkez ilçelerinde teşkilat kurmaları hususunda

ilçe teşkilatına ilişkin hükümler uygulanır.

    Seçimlerin yapılması:

    Madde 21 - Siyasi partilerin genel merkez, il ve ilçe organları seçimleri

ile il kongresi ve büyük kongre delegelerinin seçimleri, yargı gözetimi altında

gizli oy ve açık tasnif esasına göre aşağıdaki şekilde yapılır.

    Seçim yapılacak büyük kongreyle il ve ilçe kongrelerinin toplantılarından en

az onbeş gün önce, kongreye katılacak parti üyelerini belirleyen listeler, büyük

kongreyle il kongreleri için Yüksek Seçim kurulunun önceden belirleyeceği seçim

kurulu başkanına, ilçe kongreleri için o yer ilçe seçim kurulu başkanına ilçede

birden fazla ilçe seçim kurulunun bulunması halinde birinci ilçe seçim kurulu

başkanına iki nüsha olarak verilir. Ayrıca toplantının gündemi, yeri, günü,

saati ile çoğunluk sağlanamadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin

hususlar da bildirilir.

    Seçim kurulu başkanı, gerektiğinde ilgili kayıt ve belgeleri de getirtip

incelemek suretiyle varsa noksanları tamamlattırdıktan sonra seçime katılacakla-

rı belirleyen liste ile yukarıdaki fıkrada belirtilen diğer hususları onaylar.

Onaylanan liste ile toplantıya ilişkin diğer hususlar kongrenin toplantı tari-

hinden yedi gün önce siyasi partinin ilgili teşkilatının bulunduğu binada asıl-

mak suretiyle ilan edilir. İlan süresi üç gündür.

    İlan süresi içinde, listeye yapılacak itirazlar hakim tarafından incelenir

ve en geç iki gün içinde kesin olarak karara bağlanır. Bu suretle kesinleşen

listeler ile toplantıya ilişkin diğer hususlar, hakim tarafından onaylanarak si-

yasi partinin ilgili teşkilatına gönderilir.

    (Değişik: 28/3/1986 - 3270/7 md.) Kongrelerde yapılacak seçimler ilgili se-

çim kurulunun gözetimi ve denetiminde yapılır. Bu seçimlerin usul ve şekilleri

ile seçimlerde kullanılacak oy pusulası ve listelerin tanzim tarzı siyasi parti-

lerin tüzük ve kongre yönetmelikleri ile düzenlenir.

    (Değişik: 28/3/1986-3270/7 md.) Seçim kurulu başkanı, bir başkan ile iki

üyeden oluşan yeteri kadar seçim sandık kurulu oluşturur. Sandık kurulu başkanı

ile bir üyesi memurlar, diğer üyesi de aday olmayan parti üyeleri arasından se-

çilir. Ayrıca her sandık için aynı şekilde üçer yedek üye de belirlenir. Seçim

sandık kurulu başkanının yokluğunda, kurula memur üye başkanlık eder.

    Seçim sandık kurulu, kanunun ve parti tüzüğünün öngördüğü esaslara göre se-

çimlerin yürütülmesi, yönetimi ve oyların tasnifi ile görevli olup, bu görevleri

seçim ve tasnif işleri bitinceye kadar aralıksız olarak devam eder.

    (Değişik:31/10/1990-3673/1 md.) Listede adı yazılı bulunmayanlar oy kullana-

mazlar. Oylar, oy verenin nüfus hüviyet cüzdanı veya resimli üyelik kimlik kartı

veya kimlik tespiti amacıyla düzenlenmiş resmi belge ile ispat edilmesinden ve

listedeki isminin karşısındaki yerin imzalanmasından sonra kullanılır. Oylar, oy

verme sırasında sandık kurulu başkanınca verilen, seçim kurulu başkanınca mühür-

lenmiş ve adayları gösterir listelerin tüzük ve kongre yönetmeliklerinde göste-

rilen usule uygun bir şekilde işleme tabi tutularak sandığa atılması suretiyle

kullanılır. Oy kullanma ve oyların muteberlik şekil ve şartları siyasi partile-

rin tüzük ve kongre yönetmelikleri ile düzenlenir.

    Seçim süresinin sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit edilip, seçim san-

dık kurulu başkan ve üyeleri tarafından imzalanır. Tutanakların bir örneği seçim

yerinde asılmak suretiyle ilan edilir. Kullanılan oylar ve diğer belgeler, tuta-

nağın bir örneği ile birlikte üç ay süre ile saklanmak üzere seçim kurulu baş-

kanlığına verilir.

    Seçimin devamı sırasında yapılan işlemler ile tutanakların düzenlenmesinden

itibaren iki gün içinde seçim sonuçlarına yapılacak itirazlar hakim tarafından

aynı gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır.

    Hakim, seçim sonuçlarını etkileyecek ölçüde bir usulsüzlük veya kanuna aykı-

rı uygulama nedeniyle seçimlerin iptaline karar verdiği takdirde bir aydan az ve

iki aydan fazla bir süre içinde olmamak üzere seçimlerin yenileneceği tarihi

tespit ederek ilgili siyasi partiye bildirir. Belirlenen günde yalnız seçim ya-

pılır ve seçim işlemleri bu madde ile kanunun öngördüğü diğer hükümlere uygun

olarak yürütülür.

    İlçe seçim kurulu başkanı ve seçim sandık kurulu başkanı ile üyelerine, "Se-

çimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun" da belirtilen esas-

lara göre Genel Bütçeden ücret ödenir.

    Seçimler sırasında sandık kurulu başkan ve üyelerine karşı işlenen suçlar.

Devlet memurlarına karşı işlenmiş gibi cezalandırılır.

                             BEŞİNCİ BÖLÜM

           Türkiye Büyük Millet Meclisi Siyasi Parti Grupları

    Grup kurma:

    Madde 22 - En az yirmi milletvekiline sahip siyasi partiler, Türkiye Büyük

Millet Meclisinde grup kurabilirler.

    Bir siyasi partinin grup kurduğu, o partinin genel başkanlığı tarafından

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına yazıyla bildirilir.

    Grup iç yönetmeliği:

    Madde 23 - Grup içyönetmeliği, grubun kurulduğunun bildirildiği tarihten

itibaren onbeş gün içinde, grubu oluşturan milletvekilleri tarafından hazırla-

nır. Bu

KANUNLAR, ŞUBAT 1991 (Ek - 7)

içyönetmeliğin, milletvekillerinin salt çoğunluğu tarafından kabul edilmesi zo-

runludur. Bu şekilde hazırlanan içyönetmelik, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baş-

kanlığına gönderilir.

    Grup içyönetmeliğine, parti tüzük ve programına aykırı hükümler konulamaz.

    Grup genel kurulu:

    Madde 24 - Bir siyasi partinin grup genel kurulu, o partinin milletvekille-

rinden oluşur.

    Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve başkanvekilleri, üyesi bulundukları

siyasi partinin ve parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetlerine

katılamazlar. Ancak, yeniden milletvekili adayı olmaya ilişkin faaliyetleri

bu hükmün dışındadır.

    Grup yönetim ve disiplin kurulları:

    Madde 25 - Her siyasi parti grubunda; kuruluşu, görev ve yetkileri grup

içyönetmeliğinde belirtilen birer yönetim ve disiplin kurulu bulunur.

    Grup disiplin kurulunun, hangi hallerde merkez disiplin kurulu ile bir arada

çalışacağı, parti tüzüğünde gösterilir.

    Grup başkanı:

    Madde 26 - Partinin genel başkanı milletvekili ise parti grubunun da başka-

nıdır; değilse grup başkanı grup üyeleri arasından içyönetmelikte gösterilen

yöntemle seçilir.

    Grupta gizli oylama:

    Madde 27 - Grup genel kurulunda, seçimlere ait oylamalar ile milletvekille-

rini bağlayıcı nitelikteki konulara ilişkin kararların oylamaları, gizli oyla

yapılır.

    Grup ve hükümet ilişkileri:

    Madde 28 - Bakanlar Kuruluna veya bir bakana Türkiye Büyük Millet Meclisinde

veya grupta güven veya güvensizlik oyu verilmesi konusunda karar alma yetkisi,

grup genel kuruluna aittir. Bu yetki, başka bir organa veya mercie bırakılamaz.

    Bakanlar Kuruluna katılacak üyeler, parti gruplarında ve diğer parti organ-

larında tespit edilemez.

                             ALTINCI BÖLÜM

                    Teşkilatla İlgili Diğer Hükümler

    Kongrelerle ilgili genel hükümler:

    Madde 29 - 22 Kasım 1972 tarihli ve 1630 sayılı Dernekler Kanununun bu Kanu-

na aykırı olmayan hükümleri, siyasi partilerin her kademedeki kongreleri için de

uygulanır.

    Şu kadar ki, parti tüzükleri ve yönetmelikleri, parti kongreleri için gerek-

li ilanın gazete ile yapılması şartını kaldırabileceği gibi, toplantı yeter sa-

yısını ve yeter sayının sağlanamadığı hallerde birinci ve ikinci toplantı ara-

sındaki süreyi de azaltabilir. Bu Kanundaki özel hükümler saklıdır.

    İbra için oya katılamayacak olanlar:

    Madde 30 - Değişik kademelerdeki kongrelerde tabii üye olarak bulunan merkez

karar ve yönetim kurulu ile yönetim kurulları üyeleri, mensup oldukları, kurulun

ibrası için yapılan oylamalara katılamazlar.

    Teşkilatın merkezleri:

    Madde 31 - (Değişik: 21/5/1987-3370/8 md.)

    Siyasi partilerin merkez teşkilatı Ankara il merkezinde; il ve ilçe teşki-

latları ilgili il ve ilçe merkezlerinde; belde teşkilatları ise, il ve ilçe mer-

kezleri hariç olmak üzere, belediye teşkilatı olan yerlerde bulunur.

    Bağdaşmayan görevler:

    Madde 32 - Siyasi partilerin merkez karar ve yönetim kurullarına üye olan-

lar, o partinin Türkiye Büyük Millet Meclisi parti grubu yönetim kurulunda görev

alamazlar.

    Siyasi partilerin disiplin kurullarında görev alanlar, kongreler, Türkiye

Büyük Millet Meclisindeki parti grubu üyelikleri hariç, partinin diğer organ,

kurul ve görevlerinde bulunamaz, partiye bir hizmet bağıyla bağlı olamaz ve par-

tiden herhangi bir suretle gelir sağlayamazlar.

    Bir disiplin kurulunda görev alan kimse, diğer bir disiplin kurulunda görev

alamaz.

    Eşler ile bir ve ikinci derecedeki kan ve sıhri hısımlar, aynı disiplin ku-

rulunda görev alamazlar. Bunlarla ilgili kararlara katılamazlar.

    Siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurullarından birinde üye olan kimse,

diğer bir il veya ilçe yönetim kurulunda üye olamaz. İl ve ilçe başkanları hak-

kında da aynı hüküm uygulanır.

    Organlarda görev alanların ilgili makamlara bildirilmesi:

    Madde 33 - Parti kongreleri hariç olmak üzere, her kademedeki parti organla-

rıyla parti tüzüğünde belirtilen bir göreve getirilenlerin adları, soyadları,

doğum yer ve tarihleri, meslek veya sanatları, ikametgahları ve nüfus cüzdanı

örnekleri; o mahallin en büyük mülki amirliğine seçim veya atanmadan başlayarak

onbeş gün içinde yazı ile bildirilir. Valiliklerce birleştirilen bu bilgi ve

belgeler İçişleri Bakanlığına ve Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

    Merkez organlarında görevlendirilenlerle ilgili bilgi ve belgeler de aynı

süre içinde doğrudan İçişleri Bakanlığına ve Cumhuriyet Başsavcılığına verilir.

    Kamu yararına dernek sayılmama:

    Madde 34 - 22 Kasım 1972 tarihli ve 1630 sayılı Dernekler Kanununun kamu ya-

rarına çalışan dernek sayılma hükümleri siyasi partiler hakkında uygulanmaz.

    Anamuhalefet partisi ve genel başkanı:

    Madde 35 - Bakanlar Kuruluna katılmayan ve grubu bulunan siyasi partiler

arasında en fazla milletvekiline sahip olan partiye anamuhalefet partisi, genel

başkanına da anamuhalefet partisi genel başkanı denir. Bu siyasi partilerin mil-

letvekili sayılarının eşit olması halinde, son milletvekili seçimlerinde aldık-

ları muteber oy sayısına bakılır.

                             YEDİNCİ BÖLÜM

        Siyasi Partilerin Seçimlere Katılması ve Adayların Tespiti

    Siyasi partilerin seçimlere katılması:

    Madde 36 - (İptal:Anayasa Mahkemesinin 22/5/1987 tarih ve E. 1986/17. K.

1987/11 sayılı Kararı ile.)(1) (Yeniden düzenleme: 31/3/1988 - 3420/4. md.) Si-

yasi partilerin seçimlere katılabilmesi için illerin en az yarısında oy verme

gününden en az altı ay evvel teşkilat kurmuş ve büyük kongrelerini yapmış olması

veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunması şarttır.

    Bir ilde teşkilatlanma, merkez ilçesi dahil o ilin ilçelerinin en az üçte

birinde teşkilat kurmayı gerektirir.

--------------

(1) Bu iptal kararı 18/9/1987 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış olup yayım-

    landığı tarihten başlıyarak altı ay sonra yürürlüğe gireceği söz konusu

    Anayasa Mahkemesi kararında hükme bağlanmıştır.

    Parti adaylarının tespiti:

    Madde 37 - (Değişik: 28/3/1986 - 3270/9 md.)

    Siyasi partiler, milletvekilliği genel veya ara seçimlerinde, adaylık için

müracaat eden ve adaylığı uygun bulunanlar arasından, adayların tespitini;

serbest, eşit, gizli oy açık tasnif esasları çerçevesinde, tüzüklerinde belirle-

yecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile yapabilirler.

    (...)(1), partilerin tüzüklerinde gösterilen merkez yoklaması dışındaki

parti aday seçimleri seçim kurullarının yönetim ve denetimi altında yapılır.

    Partilerin tüzüklerinde herhangi bir seçim çevresinde bütün üyelerin iştira-

ki ile yapacakları ön seçimde bu Kanunun ön seçimlerle ilgili hükümleri uygula-

nır.

    Aday tespitinin yapılacağı gün, Yüksek Seçim Kurulu tarafından genel seçim-

lerden en az yetmişbeş gün önceki bir tarih olarak belirlenip ilan edilir. Seçi-

me katılacak bütün siyasi partilerin tüzüklerindeki usullere göre il ve ilçeler-

de yapacakları aday tespitleri bütün yurtta aynı günde yapılır.

    Genel seçimler için kabul edilen seçim çevresi, aday tespiti için de esas

alınır.

    Kontenjan adaylığı:

    Madde 38 - (Mülga: 27/10/1995 - 4125/21 md.)

    Adayların tespitinde uygulanacak hükümler:

    Madde 39 - 26 Nisan 1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve

Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, önseçim-

lerde ve kullanılacak parti seçmen kütükleri hakkında da uygulanır.

    Siyasi partilerde aday adaylığı ve merkez adaylığı:

    Madde 40 - (Değişik birinci fıkra: 28/3/1986-3270/11 md.) Siyasi partiler,

Anayasa ve kanunlarda belirtilen şartlara aykırı olmamak kaydıyla adaylarda daha

başka ne gibi şartlar bulunması gerektiğini tüzüklerinde gösterebilirler.

    Bir kimse, aynı zamanda, önseçimlerde ve merkez adaylığında değişik siyasal

partilerden veya aynı partiden, aynı seçim için birden fazla seçim çevresinden

önseçime katılamaz.

    Bir kimse, bir partiden önseçim veya merkez adaylığı yoklamasına katıldıktan

sonra başka bir partiden merkez adayı gösterilemez ve partisinden istifa etme-

dikçe bağımsız aday olamaz.

---------------

(1) Bu fıkrada yeralan, "Bu Kanunun 38 inci maddesinde yazılı kontenjan adaylığı

    ile" ibaresi, 27/10/1995 tarih ve 4125 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle

    yürürlükten kaldırılmış olup, metinden çıkarılmıştır.

    (Değişik:25/12/1993-3945/1 md.) Mahalli teşkilatın yönetim kurulu başkan

ve üyelerinden, görev yaptıkları yerden aday adayı olmak isteyenlerin görev-

lerinden istifa etmelerine ilişkin usul ve esaslar siyasi partilerin tüzük-

lerinde belirlenir.

    Bu hükümlere aykırı hareket edenlerin adaylığı Yüksek Seçim Kurulu tarafın-

dan iptal edilir.

    Siyasi partilerin genel başkanlığı partilerinin, aday adayları listelerini

ve seçim çevrelerini önseçimin yapılacağı tarihten en az yirmi gün önce saat

onyediye kadar Yüksek Seçim Kuruluna ve ilgili il ve ilçe seçim kurullarına

bildirir. Kurullarca ilgiliye bir alındı belgesi verilir.

    Bu bildirimden sonra adaylıktan çekilmek önseçime kadar dikkate alınmaz.

Ancak, bu gibiler aday seçilmişlerse çekilmeleri hüküm ifade eder. Ölüm halinde

de aynı hüküm uygulanır.

    Kurulların oluşumu:

    Madde 41 - Önseçimde:

    a) İlçe seçim kurulu; ilçe seçim kurulu başkanı ile dört üyeden oluşur.

    (Değişik: 28/3/1986 - 3270/12 md.) Üyelerden ikisi o ilçede görev yapan

Devlet memurları arasından seçilir. Bunlar kurulun devamlı üyesidirler. İki üye

ise aday adayı olmayan parti üyeleri arasından belirlenir. Bunlar, üyesi bulun-

dukları parti adına o parti adayları için yapılacak önseçim işlemleri ile ilgi-

li olarak kurula katılırlar.

    Aynı usulle ikişer yedek üye de seçilir.

    Birden fazla ilçe seçim kurulu bulunan ilçelerde, bu Kanunla ilçe seçim

kurulu başkanına veya ilçe seçim kuruluna verilmiş bulunan görevler, birinci

ilçe seçim kurulu başkanı veya kurulu tarafından yerine getirilir.

    b) Sandık kurulu; bir başkan ile dört asıl ve dört yedek üyeden oluşur.

Sandık başkanı ile iki asıl, iki yedek üye Devlet memurları arasından, iki asıl

iki yedek üye de partiler tarafından yukarıdaki fıkra esaslarına göre belirle-

nir.

    Kurullardaki üyelerin gelmemesi halinde yedekleri alınır; noksanlık

yedeklerle giderilemiyorsa durum bir tutanakla tespit edilir ve kurul başkanı

tarafından yukarıda nitelikleri açıklanan kimselerden seçilmek suretiyle

tamamlanır.

    Önseçimlere hangi siyasi partilerin hangi seçim çevrelerinden katılacak-

ları, partilerin aday adayları listelerinin Yüksek Seçim Kuruluna bildirildiği

tarihten itibaren üç gün içinde ilan edilir. İlçe seçim kurulunca siyasi parti-

lerin her biri için parti seçmen listesinde kayıtlı her bin seçmene bir sandık

ve kapalı hücre bulundurulur ve sandıkların yerleri tespit edilerek mutat vası-

talarla ilan olunur. Bu husus ayrıca ilgili siyasi partilere de duyurulur.

    Parti seçmen listesi:

    Madde 42 - Siyasi partilerin ilçe teşkilatı, kendi çevrelerindeki üyeleri-

ni muntazam kayıt ve sıra numarası ve partiye giriş çıkış tarihleri ve üye hak-

kında diğer bilgileri ihtiva eden bir üye kayıt defterine kaydederler.

    Üye kayıt defterleri, ilçe seçim kurulu başkanının denetimi altındadır.

Üye kayıt defterleri, en az altı ayda bir defa ilçe seçim kurulu başkanı tara-

fından incelenir ve kayıtların usule uygun olarak tutulup tutulmadığı bir tuta-

nakla tespit edilir.

    (Değişik: 31/3/1988 - 3420/5. md.) Üye Kayıt Defterinde Parti üyesi olarak

kayıtlı bulunan ve Cumhuriyet Başsavcılığınca seçim kurullarına gönderilen

listelerde yer alan üyeler önseçimde oy kullanabilir.

    (Değişik: 31/3/1988 - 3420/5. md.) Önseçimlerin yapılacağı tarih itibariy-

le bir önceki yılın son gününe kadar bu Kanunun 10 uncu maddesine göre Cumhuri-

yet Başsavcılığına bildirilen üyeler önseçimde oy kullanabilir.

KANUNLAR, ŞUBAT 1994 (EK - 19)

    (Değişik: 31/3/1988 - 3420/5. md.) İlçe Seçim Kurulları üye listelerini

önseçimden en az otuz gün evvel elinde olacak şekilde Cumhuriyet Başsavcılığın-

dan temin eder.

    (Değişik: 31/3/1988 - 3420/5. md.) Siyasi Partiler kayıtlı üyelerin tamamı

dışında başka bir usulle aday yoklaması yapacaksa bu halde oy kullanacak seçmen

listelerini önseçimden en az otuz gün önce ilçe seçim kurulu başkanlığına üye

kayıt defterleri ile birlikte vermek zorundadırlar.

    (Değişik:31/3/1988-3420/5. md.) Bu listeler önseçim tarihinden 25 gün önce

parti yönetim kurulu ve ilçe seçim kurulu binaları önüne asılır. Sekizinci fık-

radaki itiraz süresinden sonra kesinleşen listelere göre parti seçmen kartları

ilçe seçim kurulu başkanlığınca her üyeye dağıtılır.

    Parti üyeleri, parti seçmen listesine, asıldığı tarihten itibaren onbeş

gün içinde yazıyla itiraz edebilirler. İtirazlar ilçe seçim kurulu tarafından

incelenir ve en geç iki gün içinde kesin olarak karara bağlanır. İtirazın ye-

rinde görülmesi halinde parti seçmen listesi düzeltilir.

    Önseçimde propaganda ile ilgili hükümler:

    Madde 43 - Aday yoklamalarına katılan aday adayları için propaganda yapmak

amacı ile açık hava toplantıları, örf ve adete göre sohbet toplantısı sayılan-

lar hariç olmak üzere kapalı salon toplantıları tertiplenemez, duvar ilanı, el

ilanı ve her nevi matbua, ses ve görüntü bantlarıyla propaganda yapılamaz. Bu

tür toplantılarda başka aday adaylarına karşı kötüleyici beyanlarda bulunulması

yasaktır.

    Siyasi partiler, tüzüklerinde gösterilmek kaydıyla aday adayları için bun-

ların vereceği bilgileri de esas alarak aday adaylarının meslek veya sanat ha-

yatlarındaki derece, başarı ve eserlerini, memlekete yaptığı hizmetleri göste-

rir, vesikalık fotoğraflarını taşıyan matbualar bastırıp dağıtabilir. Aday

adaylarının soyadı alfabe sırasına göre düzenlenecek benzer bilgileri içeren

matbualar sandık başlarına asılabilir.

    Aday adayları, mensup oldukları partinin programı, büyük kongresinin ve

yetkili merkez organlarının kararları ile partinin seçim bildirisi dışında,

milli, mahalli yahut mesleki çapta herhangi bir vaadde bulunamazlar ve Türk-

çe'den başka dil ve yazı kullanamazlar.

    Aday adayları, önseçimlerde oy kullanacak partili üyelere veya yakınlarına

maddi çıkar sağlama amacı güdemezler; önseçimlerde oy kullanacakları etkilemek

maksadıyla meşru ve hukuka uygun olmayan davranışlarda bulunamazlar.

    Kuruldaki parti üyesinin görevini yerine getirmemesi:

    Madde 44 - Önseçim günü oy verilmesine başlanmazdan önce veya oy verme

sırasında ilçe seçim kuruluna dahil siyasi parti üyesi görevini yapmazsa, ceza

hükümleri saklı kalmak üzere, yerine siyasi partilerin sıradaki yedek üyesi

getirilir. Bu da mümkün olmazsa, bu husus tutanağa geçirilir ve eksikler san-

dık alanı çevresindeki parti üyesi olabilme yeterliğine sahip ve okur - yazar

olanlar arasından ilçe seçim kurulu başkanının seçeceği kimse ile tamamlanır.

    Müşahitler:

    Madde 45 - Önseçim sırasında siyasi partilerin birer müşahidi, kendi parti-

lerine ait sandık başı işlemlerini takip etmek üzere hazır bulunabilir. Önse-

çimde aday olanlar, müşahit sıfatıyla sandık başında bulunamazlar.

    Oy pusulası:

    Madde 46 - Siyasi partiler, 40 ıncı maddeye göre bildirdikleri aday aday-

ları listelerini içeren oy pusulalarını çoğaltarak il ve ilçe seçim kurulu

başkanlıklarına yeteri kadar zarf ile birlikte verirler. İlçe seçim kurulu

başkanlıkları oy pusulalarını ve zarfları mühürledikten sonra, seçim günü san-

dık başkanlıklarında hazır bulundururlar.

    Sandık başına gelen partili seçmene, sandık kurulu başkanı veya görevlendi-

receği kurul üyesi oy pusulasını, sandık kurulu başkanlığının mühürü ile mü-

hürledikten sonra verir.

    (Değişik: 28/3/1986 - 3270/14 md.) Partili seçmen, aday adaylarının

karşısına işaret koymak suretiyle tercihini kullanır. İşaretleme, (...)(1)

o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısından çok ve yarısından az

olamaz. İşaretlemede belirlenen miktar ve nispetlere uyulmaması, oy pusulala-

rının geçersiz sayılmasını gerektirir.

    Kimliğin tespiti:

    Madde 47 - Önseçimlerde oy vermek için parti seçmen kartının gösterilmesi

şarttır. Bu belgeyi göstermeyenlerden veya belgenin sahibi olduğunda tereddüt

edilenlerden parti hüviyet cüzdanı, o da yoksa nüfus hüviyet cüzdanı istenir.

    Son işlemler:

    Madde 48 - Yüksek Seçim Kurulu, il seçim kurullarından gelen önseçimle

tespit edilmiş parti adayları listelerinin tasdikli birer örneğini derhal ilgi-

li partilerin genel başkanlıklarına teslim eder. Parti genel başkanlıkları, 38

inci madde ve parti mevzuatı gereğince merkez adayı olarak seçilen parti aday-

larını bu listelere dahil ederek seçim çevrelerine göre düzenleyecekleri parti

adayı cetvellerini, kanun hükümlerine göre Yüksek Seçim Kuruluna süresi içeri-

sinde bildirirler.

    Önseçim evrakının saklanması:

    Madde 49 - Hesaba katılan, katılmayan ve itiraza uğramış olan oy pusula-

ları; sayım ve döküm cetvelleri ve adaylığa seçilme tutanaklarıyla diğer her

türlü evrak, milletvekili seçimlerinin kesin sonuçlarının ilanı tarihinden

itibaren üç ay süreyle ilçelerde ilçe seçim kurulu başkanı ve illerde il seçim

kurulu başkanı tarafından saklanır.

    Bu evrak, Yüksek Seçim Kurulunun istemi olmaksızın hiçbir yere gönderil-

mez.

    İtiraz hakkı:

    Madde 50 - Seçim ve sandık kurullarının veya kurul başkanlarının kesin

olmayan kararlarına karşı ilgili siyasi parti, o siyasi partiden önseçimde

aday adayı olanlar veya o siyasi partilerin teşkilat kademelerinin başkanları

veya vekilleri ile parti müşahitleri itiraz edebilirler.

    Önseçim tutanağı ve tutanağın iptali:

    Madde 51 - Önseçimlerde, her siyasi parti için ayrı ayrı düzenlenecek bası-

lı tutanak kağıdında o partiden aday olmak üzere önseçimde aday olmuş bulunan-

ların aldıkları oyların toplamı, rakam ve yazı ile belirtilir. Bu tutanak ilçe

seçim kurulu başkanı ve üyelerince imzalanır.

    Aynı miktarda oy almış olanlar arasındaki sırayı ilgili siyasi partinin

merkez karar ve yönetim kurulu tespit eder.

----------------

(1) Bu fıkrada yeralan "kontenjan adayları hariç" ibaresi, 27/10/1995 tarih ve

    4125 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle yürürlükten kaldırılmış olup, metin-

    den çıkarılmıştır.

    Adaylık tutanağına yapılan itiraz, oyların dökümüne veya sayımına ilişkin

olduğu ve yeniden yapılan döküm ve sayım sonucunda tutanakların iptaline karar

verildiği takdirde, yeniden yapılan döküm ve sayım sonucuna göre seçildikleri

anlaşılanlara Yüksek Seçim Kurulu tarafından tutanakları verilir.

    Bir seçim çevresinde önseçimin, önseçim işlemleri sebebiyle iptaline karar

verildiği takdirde, önseçim yenilenmez ve bu seçim çevresi için bütün adaylar

38 inci maddede yazılı kurul tarafından tespit edilir.

    Adaylardan yalnız birinin veya birkaçının tutanağının iptaline karar veril-

diği hallerde, tutanakları iptal olunan adayların yerine önseçimde aldıkları

oy sırasına göre başta gelenlere tutanak verilir. Sırada olanlar yetmediği

takdirde boş kalan yerlerin doldurulması için bu maddenin yukurıdaki fıkrası

uygulanır.

    Belli bir seçim için parti adaylarının Yüksek Seçim Kuruluna bildirilmesin-

den sonra, önseçim ve adaylarla ilgili itiraz ve şikayetler dikkate alınmaz.

Daha önce yapılmış olan itiraz ve şikayetler üzerine başlamış olan işlemler

durdurulur.

    Mahalli seçimler yoklaması:

    Madde 52 - Siyasi partilerin, mahalli idareler seçimleri için aday göstere-

bilecekleri hallerde, bu adayların nasıl seçilecekleri ve yoklamalarının nasıl

yapılacağı ilgili kanundaki esaslara göre belirlenir.

                             SEKİZİNCİ BÖLÜM

                             Disiplin işleri

    Disiplin suçları ve cezaları:

    Madde 53 - Siyasi partilerin disiplin kurullarınca verilebilecek cezalar,

uyarma, kınama, partiden veya gruptan geçici veya kesin olarak çıkarma cezala-

rıdır.

    Disiplin kurullarının vermeye yetkili oldukları disiplin cezaları ile hangi

halde ne tür disiplin cezası verileceğinin parti tüzüğünde belli edilmesi zo-

runludur.

    Partinin hangi organ ve mercilerinin kimler hakkında ve hangi disiplin

kurulunda disiplin cezası isteminde bulunabileceği ve disiplin cezalarına karşı

yapılan itirazları incelemeye yetkili üst disiplin kurulları ve itirazın usul

ve şartları, kanunda belirtilmeyen hallerde, parti tüzüğü ile düzenlenir.

    Disiplin kurullarınca parti üyeleri hakkında verilen kararlar gerekçeleriy-

le birlikte en geç otuz gün içinde ilgiliye tebliğ olunur.

    Bir partiye mensup milletvekilinin: o partinin Türkiye Büyük Millet Meclisi

grubu üyeliğinden kesin olarak çıkarılması, partiden çıkarılmayı ve partiden

kesin olarak çıkarılması da Türkiye Büyük Millet Meclisi parti grubu üyeliğin-

den çıkarılmayı gerektirir.

    Bir üyenin, Türkiye Büyük Millet Meclisi parti grubundan geçici olarak

çıkarılması hakkında verilen ceza, bu üyenin ceza süresince gruptaki çalışmala-

ra katılmamasını gerektirir.

    Hakkında geçici çıkarma cezası verilen parti üyesi, faaliyetine katılama-

yacağı parti organlarına hiçbir teklif yapamaz. Ancak bu hüküm o üyenin parti

tüzüğüne, programına, partinin diğer mevzuatına ve organlarının bağlayıcı

kararlarına uyması zorunluğunu ortadan kaldırmaz. Geçici çıkarma cezası verilen

parti üyelerine, parti içinde hiçbir görev verilemez.

    Disiplin kurulları üyelerinin seçilmesi:

    Madde 54 - Siyasi partilerin disiplin kurullarının üyeleri kongrelerce

gizli oyla seçilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi grubu disiplin kurulu üyeleri-

nin seçimi, en az iki yıl için olmak üzere, parti tüzüğünde gösterildiği şekil-

de yapılır.

    Disiplin kurullarının çalışması:

    Madde 55 - Disiplin kurulları, üye tamsayısının en az üçte iki çoğunluğuyla

toplanır ve hazır bulunanların çoğunluğuyla karar verir. Ancak 101 inci madde-

nin (d - 1) bendinde gösterilen haller dışında, partiden kesin çıkarma cezaları

için üye tamsayısının çoğunluğunun kararı gereklidir.

    Disiplin kuruluna sevk edilen partili, yazılı veya sözlü savunma hakkına

sahiptir. Savunma için süre, savunmaya çağrı belgesinin ilgiliye tepliği

tarihinden başlamak üzere onbeş gündür. Ancak, seçimlerde veya herkesin gözü

önünde açıkça veya yayın yoluyla işlenen disiplin suçlarında bu süre yedi

gündür. Savunma süresini geçirenler, savunma hakkından vazgeçmiş sayılırlar.

Savunmaya çağırma, disiplin kurulu başkanlığınca yazı ile yapılır. Bu yazıda

uygulanması istenen disiplin cezası ile bu cezanın istenmesine sebep olan

fiiller açıkça gösterilir.

    Disiplin işleriyle ilgili görüşme ve karar yasağı:

    Madde 56 - Disiplin kurullarına sevk yetkisine sahip bulunan parti organ

ve mercilerinin kararları ile disiplin kurullarınca verilen disiplin cezaları

hakkında, siyasi partilerin her kademesindeki kongrelerinde görüşme yapılamaz

ve bu konularda karar alınamaz.

    58 inci madde hükmü saklıdır.

    Disiplin cezalarına itiraz:

    Madde 57 - (Değişik: 28/3/1986 - 3270/15 md.)

    Hakkında partiden veya gruptan geçici veya kesin çıkarma cezası verilen

parti üyesi, bu cezaya karşı disiplin kuruluna sevkeden organ veya merci veya

disiplin kurulunun görev ve yetkisizliği veya alınan kararların kanuna, parti

tüzüğüne ve içyönetmeliğe şekil ve usul bakımından aykırı bulunduğu iddiasıyla,

parti itiraz yollarını kullandıktan sonra nihai karar niteliğindeki son karara

karşı otuz gün içinde nihai kararı veren merciin bulunduğu yer asliye hukuk

mahkemesine itiraz edebilir. Mahkeme bu itirazları, diğer işlerden önce ve en

geç otuz gün içinde basit muhakeme usulüne göre inceleyerek karara bağlar, bu

karar kesindir.

    Af yetkisi:

    Madde 58 - Disiplin kurullarınca verilen cezaların partinin hangi organı

tarafından ve ne şekilde affedileceği siyasi partilerin tüzüklerinde gösteri-

lir.

    Disiplin konusunda tedbir kararı:

    Madde 59 - Partiden geçici çıkarmayı veya kesin çıkarmayı gerektiren

hallerde, disiplin cezası verilmesi için sevk kararı almaya yetkili olan parti

organları, tedbir niteliğinde olmak üzere, disiplin kuruluna sevk edilen üyeyi

parti içindeki görevlerinden derhal uzaklaştırabilirler.

    İlgili,bu tedbir kararının kaldırılmasını sevk edildiği disiplin kurulundan

isteyebilir. Bu istek, disiplin kurulu tarafından yedi gün içinde karara bağla-

nır.

                             DOKUZUNCU BÖLÜM

                             Parti Defterleri

    Tutulacak defter ve kayıtlar:

    Madde 60 - Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri,

gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya

defteri tutmak zorundadırlar.

    Üye kayıt defteri, mahalle ve köy esasına göre tutulur.

KANUNLAR, HAZİRAN 1988 (EK - 2)

    Karar defteri, ilgili organın kararlarını, tarih ve numara sırasıyla ihtiva

eder. Kararlar oylamaya katılanlar tarafından imzalanır. Kongrece alınan karar-

ları da ihtiva etmesi gereken kongre tutanak özetleri başkanlık divanı üyele-

rince imzalanır.

    Gelen ve giden evrak tarih ve numara sırasıyla gelen ve giden evrak kayıt

defterine kaydedilir ve gelen evrakın asılları ile gönderilen evrakın örnekleri

bu tarih ve numaralar altında dosyalarda saklanır.

    Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi

işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belir-

tilerek geçirilir.

    Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın

bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.

    Partiye giriş işlemlerini gösteren üyelik beyannamelerinin birer örneği il-

çe ve il kademesinde, alfabetik sıra esasına göre tasnif edilmiş olarak ayrı

bir dosyada saklanır.

    Parti organ ve kurullarınca tutulmasında fayda görülen diğer defterler,

parti tüzük ve içyönetmeliklerinde gösterilir.

    Parti genel merkezinde üye kayıt defterlerinin özetinin nasıl tutulacağı,

bütçe ve kesinhesabın nasıl hazırlanıp düzenleneceği parti içyönetmeliğiyle

belirtilir.

                             ÜÇÜNCÜ KISIM

                             Mali Hükümler

                             BİRİNCİ BÖLÜM

                          Partilerin Gelirleri

    Gelir kaynakları:

    Madde 61 - Siyasi partiler aşağıda belirtilen gelirleri elde edebilirler:

    a) Parti üyelerinden alınacak giriş aidatı ile üyelik aidatı,

    b) Partili milletvekillerinden alınacak milletvekilliği aidatı,

    c) (Değişik: 31/3/1988 - 3420/6. md.) Milletvekili, belediye başkanlığı,

belediye meclis üyeliği ve il genel meclis üyeliği aday adaylarından alınacak

özel aidat, (Bu aidatlar 64 üncü maddedeki esaslar dahilinde siyasi partilerin

yetkili merkez karar organlarınca tespit ve tahsil olunur.)

    d) Parti bayrağı, flaması, rozeti ve benzeri rumuzların satışından sağlana-

cak gelirler,

    e) Parti yayınlarının satış bedelleri,

    f) Üye kimlik kartlarının ve parti defter, makbuz ve kağıtlarının sağlanma-

sı karşılığında alınacak paralar,

    g) Partice tertiplenen balo, eğlence ve konser faaliyetlerinden sağlanacak

gelirler,

    h) Parti mal varlığından elde edilecek gelirler,

    i) Bağışlar.

    j) (Ek: 27/6/1984 - 3032/1 md.) Devletçe yapılan yardımlar.(1)

    (h) bendinde yazılı parti mal varlığından elde edilen gelirler hariç olmak

üzere, diğer bentlerde yazılı kaynaklardan elde edilen gelirlerden hiçbir su-

rette vergi, resim ve harç alınmaz. (2)

    Giriş ve üyelik aidatı:

    Madde 62 - Parti üyelerinden alınacak giriş aidatının miktarı ile üyelik

aidatının alt ve üst sınırları parti tüzüğünde gösterilir.

----------------------------------

(1) Bu hükmün uygulanmasında ek 1 inci maddeye bakınız.

(2) İthalde alınan her türlü vergi, resim ve harç muafiyeti hükümleri,

    6/5/1986 tarih ve 3283 sayılı Kanunun 1 inci maddesi ile yürürlükten

    kaldırılmıştır.

    Her üye, aylık veya yıllık olarak üyelik aidatı ödemeyi partiye girişinde

kabul etmek zorundadır.

    Parti üyesi, vermeyi kabul ettiği aidatın miktarını, parti tüzüğüne uygun

olmak şartıyla, kayıtlı bulunduğu teşkilat kademesi başkanlığına yazı ile

bildirerek artırabilir.

    Partiye borçlu olduğu yıla ait aidatın tamamını veya bir kısmını ödemeyen

parti üyesi hakkında, partiden geçici veya kesin olarak çıkarmaya dair

disiplin cezaları uygulanmaz. Aidatını ödemesi için yapılan yazılı tebligata

rağmen belirtilen süre içerisinde ödemede bulunmayan üye hakkında yapılacak

işlem ve uygulanacak yasaklamalar parti tüzüğünde gösterilir.

    Milletvekili aidatı:

    Madde 63 - Bir siyasi partiye mensup milletvekillerinin, ne miktar aidat

ödeyeceği ve bu suretle toplanan paraların grup faaliyetlerine ve parti

merkezine hangi miktarlarda ayrılacağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi parti

grubu kararıyla belli edilir. Ancak, bu miktarın yıllık tutarı milletvekili

ödeneğinin net bir aylık tutarını geçemez.

     Grubu olmayan milletvekillerinin ödeyeceği aidat, yukarıdaki fıkrada

belirtilen miktarın yarısını geçmemek kaydıyla merkez karar ve yönetim kurulun-

ca tespit edilir.

    Milletvekili aday adaylığı aidatı:

    Madde 64  - Milletvekili aday adaylarından alınacak özel aidat, milletveki-

li ödeneğinin net bir aylık tutarını aşmamak kaydıyla parti içyönetmeliklerinde

gösterilir.

    Satış bedelleri:

    Madde 65 - Bu Kanunun 61 inci maddesinin (d), (e) ve (f) bentlerinde göste-

rilen satış bedelleri, merkez karar ve yönetim kurulunun kararı ile tespit

edilir.

    Bağışlar:

    Madde 66 - Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler ve muhtarlık-

lar, kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilen

yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar ve diğer kuruluşlar, kamu iktisadi teşeb-

büsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir kısmı Devlete veya bu fıkra-

da adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait müesseseler,

kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile

bunların üst kuruluşları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler siyasi partile-

re, hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar bağışlaya-

maz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak bırakamazlar;

bağlı oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni hakların devrine

dair tasarruflarda bulunamazlar.

    (Değişik: 31/10/1990 - 3673/2 md.) Yukarıdaki fıkranın dışında kalan ger-

çek ve tüzelkişilerin her birinin bir siyasi partiye aynı yıl içerisinde

ellimilyon liradan fazla kıymette aynı veya nakdi bağışta bulunması yasaktır.

Bağış veya bağışların bağışta bulunanın veya yetkili temsilcisine veya vekiline

ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir. Böyle bir

belgeye dayanılmaksızın siyasi partilerce bağış kabul edilemez.

    Siyasi partiler, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, yabancı

uyruklu kişiler ile yabancı ülkelerdeki dernek, grup ve kurumlardan herhangi

bir surette ayni veya nakdi yardım ve bağış alamazlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1991 (Ek - 7)

    Kredi ve borç alma yasağı:

    Madde 67 - Siyasi partiler, hiçbir şekilde hiçbir yerden ve hiçbir kimseden

dolaylı veya dolaysız olarak kredi veya borç alamazlar. Ancak, ihtiyaçlarını

karşılamak amacıyla 66 ncı maddenin 1 ve 3 üncü fıkralarında gösterilenler dı-

şında kalan gerçek ve tüzelkişilerden kredili veya ipotek karşılığı mal satın

alabilirler.

    Taşınmaz mal edinme:

    Madde 68 - Siyasi partiler, ikametleri ile amaç ve faaliyetleri için gerek-

li olanlardan başka taşınmaz mal edinemezler. Partiler, amaçları içinde olmak

şartıyla sahip oldukları taşınmaz mallardan gelir sağlayabilirler.

    22/11/1972 tarihli ve 1630 sayılı Dernekler Kanununun 52 nci maddesinin son

fıkrası hükmü, siyasi partiler için uygulanmaz.

    Gelirlerin sağlanmasında usul:

    Madde 69 - Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelki-

şiliği adına elde edilir.

    Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri,

parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alı-

nır. Bastırılan ve parti teşkilat kademelerine gönderilen gelir makbuzlarının

seri ve sıra numaralarına ait kayıtlar parti genel merkezinde tutulur. Parti

teşkilat kademeleri aldıkları ve kullandıkları makbuzlar dolayısıyla parti

merkez karar ve yönetim kuruluna karşı mali sorumluluk taşırlar.

    Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, so-

yadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda

ve dip koçanlarında yer alır.

    Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur.

Makbuz dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kara-

rının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.

                             İKİNCİ BÖLÜM

                          Partilerin Giderleri

    Giderlerin yapılmasında usul:

    Madde 70 - Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişili-

ği adına yapılır.

    Beşbin liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile

tevsik edilmesi zorunlu değildir. Ancak, bütün harcamaların yetkili organ veya

merciin kararına dayanması şarttır. Şu kadar ki, yetkili organca onaylanan

bütçede öngörülmüş bulunmak kaydıyla beşbin lirayı aşmayan harcamalar ile genel

tarifeye bağlı giderler için ayrıca karar alınmasına gerek yoktur.

    Giderlere ait belgeleri saklama süresi, özel kanunlarda gösterilen daha

uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesinhesabın Anayasa Mahkeme-

sinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş

yıldır.

    Parti teşkilatı bağlı bulunduğu üst kademeye, gelir ve giderleri hakkında

parti tüzüğünde gösterilen sürede hesap vermekle yükümlüdür. Bu süre altı aydan

fazla olamaz.

    Mali sorumluluk:

    Madde 71 - Siyasi partilerin yapacakları giderler, sözleşmeler ve girişe-

cekleri yükümlülükler; genel merkezde parti tüzelkişiliği adına, illerde il

yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe yönetim kurulu adına yetkili kılınan ki-

şi veya kurulca yapılır.

    Siyasi partilerin il ve ilçelerdeki teşkilat kademeleri tarafından parti

tüzelkişiliği adına sözleşme yapılmasına ve yükümlülük altına girilmesine iliş-

kin esaslar, merkez karar ve yönetim kurulunca tespit olunur. Bu esaslara aykı-

rı olarak yahut siyasi partilerin tüzüklerine göre merkez karar ve yönetim

kurulunca önceden yazılı yetki verilmediği veya sonradan bir kararla onaylan-

madığı takdirde, partinin teşkilat kademelerinin yaptıkları sözleşme ve giriş-

tikleri yükümlülüklerden dolayı, parti tüzelkişiliği hiçbir suretle sorumlu

tutulamaz; merkez karar ve yönetim kurulu veya genel başkan veya parti tüzelki-

şiliği aleyhine takipte bulunulamaz. Bu takdirde sorumluluk, sözleşmeyi yapan

veya yükümlülük altına giren kişi veya kişilere ait olur.

    Borç verme yasağı:

    Madde 72 - Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere

hiçbir şekilde borç veremezler.

                             ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

                         Parti İçi Mali İşlemler

    Parti bütçeleri ve kesinhesabı:

    Madde 73 - Siyasi partilerin, bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşki-

latı ayrı ayrı gelir tahminlerini ve gider miktarlarını gösteren bir yıllık

bütçe hazırlarlar ve ilgili takvim yılından önceki Ekim ayı sonuna kadar genel

merkeze gönderirler. Bu bütçeler ile aynı süre içinde hazırlanacak genel merkez

bütçesi en geç ilgili takvim yılından önceki Aralık ayı sonuna kadar parti mer-

kez karar ve yönetim kurulunca incelenir ve karara bağlanır.

    Siyasi partilerin hesapları bilanço esasına göre düzenlenir.

    Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe

yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçları-

nı gösteren kesinhesaplarını hazırlarlar. İller teşkilatından gönderilenler ve

parti merkezine ait olan kesinhesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca

incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.

    Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile

kesinhesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin içyönetmeliklerinde gösteri-

lir.

                             DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

                Anayasa Mahkemesince Yapılacak Mali Denetim

    Kesinhesabın gönderilmesi:

    Madde 74 - Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleşti-

rilmiş bulunan kesinhesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller

teşkilatının kesinhesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar

Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadır-

lar.

    Denetim:

    Madde 75 - Anayasa Mahkemesi, kesinhesaplara ait bilgilerin belgelendiril-

mesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.

    Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar. Bu denetimi, Sayıştay

denetçileri veya Maliye Bakanlığının uzman elemanları ile diğer kamu kurum

ve kuruluşlarının uzman elemanlarından yararlanarak hazırlatacağı raporlar

üzerinden yapabileceği gibi, siyasi partilerin genel merkezlerinde ve mahalli

teşkilatlarında doğrudan doğruya veya kendi üyeleri arasından görevlendireceği

bir naip üye veya mahallin en kıdemli adli veya idari yargı hakimi niyabetinde

yaptıracağı inceleme ve araştırmalar üzerinden de yapabilir. Bu maksatla, ye-

minli bilirkişi görevlendirebilir.

    Anayasa Mahkemesi, ilgili siyasi partinin başkanından veya temsilcisinden

yazılı mütalaa isteyebilir; gerekli görürse sorumlu uzman muhasipler de dahil

ilgililerin sözlü açıklamalarını dinleyebilir.

    Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin

doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile

giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.

    Siyasi partilerin büyük kongrelerinin kesinhesaplar hakkındaki kararları,

Anayasa Mahkemesinin denetimini etkilemez.

                             BEŞİNCİ BÖLÜM

                     Mali Hükümlerin Müeyyideleri

    Hazinece elkoyma:

    Madde 76 - Bu Kanunun bağışlarla ilgili hükümlerine aykırı olarak bağış

kabul ettiği Anayasa Mahkemesince tespit edilen siyasi partilerin 66 ncı mad-

denin birinci ve üçüncü fıkralarına aykırı şekilde elde ettikleri gelirlerin

tamamının Hazineye irad kaydedilmesine, taşınmaz malların Hazine adına tapuya

tesciline; aynı maddenin ikinci fıkrasında belirtilen miktarlardan fazla gelir-

lerle taşınmaz malların bu fıkrada belirtilen miktarı geçen kısmının karşılığı-

nın Hazineye irad kaydedilmesine karar verilir.

    Bu Kanunun 67 nci maddesi hükmüne aykırı olarak siyasi partilere sağlanan

kredi veya borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazinece elkonulur, kre-

di veya borcu verene karşı Hazine hiçbir yükümlülük altına girmez.

    Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi

partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa

Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad kaydedilir.

    Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri mikta-

rınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.

    Paraya çevirme:

    Madde 77 - Bu Kanunun 68 inci maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak

bir siyasi partinin taşınmaz mallara sahip olduğu anlaşılırsa, Anayasa Mahkeme-

sinin kararıyla ve bu Mahkemenin göstereceği süre içinde siyasi parti tarafın-

dan bu malların paraya çevrilmesi yoluna gidilir.

                             DÖRDÜNCÜ KISIM

                     Siyasi Partilerle İlgili Yasaklar

                             BİRİNCİ BÖLÜM

                Amaçlar ve Faaliyetlerle İlgili Yasaklar

    Demokratik Devlet düzeninin korunması ile ilgili yasaklar:

    Madde 78 - Siyasi partiler:

    a) Türkiye Devletinin Cumhuriyet olan şeklini; Anayasanın başlangıç kısmın-

da ve 2 nci maddesinde belirtilen esaslarını; Anayasanın 3 üncü maddesinde

açıklanan Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, diline,

bayrağına, milli marşına ve başkentine dair hükümlerini; egemenliğin kayıtsız

şartsız Türk Milletine ait olduğu ve bunun ancak, Anayasanın koyduğu esaslara

göre yetkili organları eliyle kullanılabileceği esasını; Türk Milletine ait

olan egemenliğin kullanılmasının belli bir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakı-

lamayacağı veya hiçbir kimse veya organın, kaynağını Anayasadan almayan bir

Devlet yetkisi kullanamayacağı hükmünü; seçimler ve halkoylamalarının serbest,

eşit, gizli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve

denetimi altında yapılması esasını değiştirmek;

    Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve

hürriyetleri yok etmek, dil, ırk, renk, din ve mezhep ayrımı yaratmak veya sair

herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzeni kurmak;

    Amacını güdemezler veya bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar, başkala-

rını bu yolda tahrik ve teşvik edemezler.

    b) Bölge, ırk, belli kişi, aile, zümre veya cemaat, din, mezhep veya tari-

kat esaslarına dayanamaz veya adlarını kullanamazlar.

    c) Sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini veya

zümre egemenliğini veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştir-

meyi amaçlayamazlar ve bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar.

    d) Askerlik, güvenlik veya sivil savunma hizmetlerine hazırlayıcı nitelikte

eğitim ve öğretim faaliyetlerinde bulunamazlar.

    e) Genel ahlak ve adaba aykırı, amaçlar güdemezler ve bu amaca yönelik

faaliyette bulunamazlar.

    f) Anayasanın hiçbir hükmünü, Anayasada yer alan hak ve hürriyetleri yok

etmeye yörelik bir faatiyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlayamazlar.

                             İKİNCİ BÖLÜM

                   Milli Devlet Niteliğinin Korunması

    Bağımsızlığın korunması:

    Madde 79 - Siyasi partiler:

    a) Türkiye Cumhuriyetinin, milletlerarası hukuk alanında bağımsızlık ve

eşitlik ilkesine dayanan hukuki ve siyasi varlığını ortadan kaldırmak yahut

milletlerarası hukuk gereğince münhasıran Türkiye Cumhuriyetinin yetkili olduğu

hususlara diğer devletlerin, milletlerarası kuruluşların ve yabancı gerçek ve

tüzelkişilerin karışmasını sağlamak amacını güdemezler ve bu amaçlara yönelik

faaliyette bulunamazlar.

    b) Yurt dışında teşkilatlanıp faaliyette bulunamazlar.

    c) Yabancı devletler, milletlerarası kuruluşlar ve yabancı gerçek ve tüzel-

kişiler ile yabancı ülkelerdeki dernek, grup ve kurumlardan herhangi bir suret-

le, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, yardım kabul edemezler; bunlardan

emir alamazlar ve bunların Türkiye'nin bağımsızlığı ve ülke bütünlüğü aleyhin-

deki karar ve faaliyetlerine katılamazlar.

    Devletin tekliği ilkesinin korunması:

    Madde 80 - Siyasi partiler, Türkiye Cumhuriyetinin dayandığı Devletin tek-

liği ilkesini değiştirmek amacını güdemezler ve bu amaca yönelik faaliyette

bulunamazlar.

    Azınlık yaratılmasının önlenmesi:

    Madde 81 - Siyasi partiler:

    a) Türkiye Cumhuriyeti ülkesi üzerinde milli veya dini kültür veya mezhep

veya ırk veya dil farklılığına dayanan azınlıklar bulunduğunu ileri süremez-

ler.

    b) Türk dilinden veya kültüründen başka dil ve kültürleri korumak, geliş-

tirmek veya yaymak yoluyla Türkiye Cumhuriyeti ülkesi üzerinde azınlıklar yara-

tarak millet bütünlüğünün bozulması amacını güdemezler ve bu yolda faaliyette

bulunamazlar.

    c) Tüzük ve programlarının yazımı ve yayınlanmasında, kongrelerinde,

açık veya kapalı salon toplantılarında, mitinglerinde, propagandalarında

Türkçe'den başka dil kullanamazlar; Türkçe'den başka dillerde yazılmış

pankartlar, levhalar, plaklar, ses ve görüntü bantları, broşür ve beyannameler

kullanamaz ve dağıtamazlar; bu eylem ve işlemlerin başkaları tarafından da

yapılmasına kayıtsız kalamazlar. Ancak, tüzük ve programlarının kanunla

yasaklanmış diller dışındaki yabancı bir dile çevrilmesi mümkündür.

    Bölgecilik ve ırkçılık yasağı:

    Madde 82 - Siyasi partiler, bölünmez bir bütün olan ülkede, bölgecilik

veya ırkçılık amacını güdemezler ve bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar.

    Eşitlik ilkesinin korunması:

    Madde 83 - Siyasi partiler, herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi dü-

şünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin

kanun önünde eşit olduğu prensibine aykırı amaç güdemez ve faaliyette buluna-

mazlar.

                             ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

    Atatürk İlke ve İnkılaplarının ve Laik Devlet Niteliğinin Korunması

    Atatürk ilke ve  inkilaplarının korunması:

    Madde 84 - Siyasi partiler, Türk toplumunu çağdaş uygarlık seviyesinin

üstüne çıkarmak ve Türkiye Cumhuriyetinin laiklik niteliğini korumak amacını

güden:

    a) 3 Mart 1340 tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanunu,

    b) 25 Teşrinisani 1341 tarihli ve 671 sayılı Şapka İktisası Hakkında

Kanun,

    c) 30 Teşrinisanı 1341 tarihli ve 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle Türbele-

rin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair

Kanun,

    d) 17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanunu Medenisiyle kabul

edilen, evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına dair medeni

nikah esası ile aynı Kanunun 110 uncu maddesi,

    e) 20 Mayıs 1928 tarihli ve 1288 sayılı Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkın-

da Kanun,

    f) 1 Teşrinisani 1928 tarihli ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve

Tatbiki Hakkında Kanun,

    g) 26 Teşrinisani 1934 tarihli ve 2590 sayılı Efendi, Bey, Paşa gibi Lakap

ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanun,

    h) 3 Kanunuevvel 1934 tarihli ve 2596 sayılı Bazı Kisvelerin Giyilemeyece-

ğine Dair Kanun,

    Hükümlerine aykırı amaç güdemezler ve faaliyette bulunamazlar.

    Atatürk'e saygı:

    Madde 85 - Siyasi partiler, Türk Milletinin Kurtarıcısı, Türkiye Cumhuriye-

tinin Kurucusu Atatürk'ün şahsiyet ve faaliyetlerini veya hatırasını kötülemek

veya küçük düşürmek amacını güdemez ve buna yol açabilecek davranış ve faali-

yetlerde bulunamazlar. Parti adları ile amblemlerinde Atatürk'ün adını veya

resmini kullanamazlar.

    Laiklik ilkesinin korunması ve halifeliğin istenemeyeceği:

    Madde 86 - Siyasi partiler, Türkiye Cumhuriyetinin laiklik niteliğinin

değiştirilmesi ve halifeliğin yeniden kurulması amacını güdemez ve bu amaca

yönelik faaliyetlerde bulunamazlar.

    Din ve dince kutsal sayılan şeyleri istismar yasağı:

    Madde 87 - Siyasi partiler, Devletin sosyal veya ekonomik veya siyasi veya

hukuki temel düzenini, kısmen de olsa dini esas ve inançlara uydurmak amacıyla

veya siyasi amaçla veya siyasi menfaat temin ve tesis eylemek maksadıyla dini

veya dini hissiyatı veya dince mukaddes tanınan şeyleri alet ederek her ne

suretle olursa olsun propaganda yapamaz, istismar edemez veya kötüye kullana-

mazlar.

    Dini gösteri yasağı:

    Madde 88 - Siyasi partiler, herhangi bir şekilde dini tören ve ayin tertip-

leyemez veya parti sıfatıyla bu gibi tören ve ayinlere katılamazlar.

    Siyasi partiler, dini bayramlar, ayinleri ve cenaze törenlerini parti gös-

terilerine ve propagandalarına vesile yapamazlar.

    Devlet protokolünce düzenlenen cenaze törenleri ile partisinden bir

üyenin ölümü halinde veya parti nezaketinin gereği olarak bir diğer parti üye-

sinin veya bağımsız kişinin cenaze töreninde partinin temsili veya parti

adına çelenk gönderilmesi ile anma törenleri, bayramlaşmalar, siyasi propaganda-

ya dönüştürülmemek şartıyla birinci fıkradaki yasağın dışındadır.

    Diyanet İşleri Başkanlığının yerinin korunması:

    Madde 89 - Siyasi partiler, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasi

görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışma ve bütünleşmeyi

amaç edinerek özel kanunda gösterilen görevleri yerine getirmek durumunda olan

Diyanet İşleri Başkanlığının, genel idare içinde yer almasına ilişkin Anayasa-

nın 136 ncı maddesi hükmüne aykırı amaç güdemezler.

                             DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

                            Çeşitli Yasaklar

    Tüzük ve programlar ile parti faaliyetlerine ilişkin sınırlamalar:

    Madde 90 - Siyasi partilerin tüzük, program ve faaliyetleri Anayasa ve bu

Kanun hükümlerine aykırı olamaz.

    Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamayacakları

gibi seçimlerde başka bir partiyi destekleme kararı da alamazlar.

    Yan kuruluşlar yasağı:

    Madde 91 - Siyasi partiler, kadın kolu, gençlik kolu ve benzeri şekilde

ayrıcalık yaratan yan kuruluşlar meydana getiremezler, dernek ve vakıf

kuramazlar.

    Dernek, sendika, vakıf, kooperatif ve meslek kuruluşlarıyla siyasi ilişki

ve işbirliği yasağı:

    Madde 92 - Siyasi partiler, kendi siyasetlerini yürütmek ve güçlendirmek

amacıyla, dernekler, sendikalar, vakıflar, kooperatifler ve kamu kurumu nite-

liğindeki meslek kuruluşları veya bunların üst kuruluşları ile siyasi ilişki

veya işbirliği içinde bulunamazlar; bunlardan maddi yardım alamazlar veya bu

kuruluşlara maddi yardım yapamazlar; bunlara destek olamazlar ve bu amaçlarla

ortak hareket edemezler.

    Parti içi çalışmaların demokrasi esaslarına uygun olma zorunluluğu:

    Madde 93 - Siyasi partilerin parti içi çalışmaları, parti yönetimi, deneti-

mi; parti organları için yapılacak seçimler ile parti genel başkanlığınca, ge-

nel merkez organlarınca ve parti gruplarınca alınan kararları ve yapılan eylem

ve işlemleri parti tüzüğüne, parti üyeleri arasındaki eşitlik ilkesine ve de-

mokrasi esaslarına aykırı olamaz.

    Üniforma giydirme ve güvenlik kuvvetlerinin görevlerini üstlendirme ya-

sağı:

    Madde 94 - Siyasi partiler, üyeleri ve personeli için üniforma, üniforma

niteliğinde kıyafet veya kol bağı ve benzeri alametler ihdas edemez ve bunları

kullandıramazlar. Ancak her kademedeki parti kongreleri ile toplantılarında

görevlendirilen parti üyeleri ve personel bu görevleri gereği olarak şerit,

kurdela ve benzeri işaretler kullanabilirler.

    Siyasi partiler herhangi bir kimseye veya topluluğa güvenlik kuvvetlerinin

görev veya yetkilerini üstlenmesi görevini veremezler ve parti kongre ve top-

lantılarında üyelerinin bu şekilde hareketlerine müsaade edemezler.

    Temelli kapatılan siyasi partiler mensuplarının durumu:

    Madde 95 - Temelli kapatılan siyasi partilerin kapatılma tarihinde üyeliği

devam eden; kurucuları, genel başkanı, merkez karar ve yönetim kurulu ile her

kademedeki yönetim ve disiplin kurulu üyeleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi

siyasi parti grubu üyeleri başka bir siyasi partinin kurucusu, yöneticisi ve

deneticisi olamazlar. Bunlardan fiilleriyle siyasi partinin kapatılmasına

neden olanlar on yıl süreyle başka bir siyasi partiye alınamazlar ve milletve-

killiği için aday olamazlar.

    Kapatılmış bir siyasi partinin mensuplarının üye çoğunluğunu teşkil edeceği

yeni bir siyasi parti de kurulamaz.

    Kullanılamayacak parti adları ve işaretler:

    Madde 96 - (Değişik birinci fıkra : 19/6/1992 - 3821/8 md.) Anayasa Mahke-

mesince temelli kapatılan veya siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi

partilerin isimleri, amblemleri, rumuzları, rozetleri ve benzeri işaretleri

başka bir siyasi partice kullanılmayacağı gibi, daha önce kurulmuş Türk

devletlerine ait topluma mal olmuş bayrak, amblem ve flamalar da siyasi parti-

lerce kullanılmaz.

    (Değişik: 19/6/1992 - 3821/8 md.) Kurulacak siyasi partiler, kapatılan siya-

si partilerin devamı olduklarını beyan edemez ve böyle bir iddiada bulunamazlar.

    Komünist, anarşist, faşist, teokratik, nasyonal sosyalist, din, dil, ırk,

mezhep ve bölge adlarıyla veya aynı anlama gelen adlarla da siyasi partiler

kurulamaz veya parti adında bu kelimeler kullanılamaz.

    12 Eylül 1980 Harekatına karşı beyan ve tutum yasağı:

    Madde 97 - Siyasi partiler, Anayasanın başlangıç kısmında yazılı sebepler-

le Türk Silahlı Kuvvetlerinin, milletin çağrısıyla gerçekleştirdiği 12 Eylül

1980 Harekatına ve Milli Güvenlik Konseyinin karar, bildiri ve icraatına karşı

herhangi bir tutum, beyan ve davranış içinde bulunamazlar.

                                 BEŞİNCİ KISIM

                         Siyasi Partilerin Kapatılması

    Görevli mahkeme ve savcılık:

    Madde 98 - Siyasi partilerin kapatılması, Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhu-

riyet Başsavcıvekilinin açacağı dava üzerine, Anayasa Mahkemesince, Ceza Muha-

kemeleri Usulü Kanunu hükümleri uygulanmak suretiyle, dosya üzerinde inceleme

yapılarak karara bağlanır. Anayasa Mahkemesi gerekli gördügü hallerde sözlü

açıklamalarını dinlemek için ilgilileri ve konu hakkında bilgisi olanları çağı-

rır.

    Anayasa Mahkemesince verilen kararlar kesindir.

    Cumhuriyet Başsavcılığı, iddianamesine esas teşkil edecek olayların araştı-

rılması ve soruşturulmasında ve davanın açılması ve yürütülmesinde Cumhuriyet

savcılarına ve sorgu hakimlerine tanınan bütün yetkilere sahiptir. Ancak; Ana-

yasanın ve kanunların sadece hakimler tarafından kullanılabileceğini belirttiği

yetkiler bunun dışındadır.

    Cumhuriyet Başsavcısının görevlendireceği Cumhuriyet Başsavcıvekili veya

Cumhuriyet Başsavcısı yardımcıları siyasi partilerin kongrelerini izleyebile-

cekleri gibi, Cumhuriyet Başsavcılığı siyasi partilerden incelemek üzere gerek-

li gördüğü belgeleri de isteyebilir.

    Siyasi partiler, Cumhuriyet Başsavcılığının isteklerine en geç onbeş gün

içinde cevap vermek zorundadırlar.

    Cumhuriyet Başsavcısı, soruşturmayı Cumhuriyet Başsavcıvekili veya yardım-

cıları eliyle de yürütebilir.

    Cumhuriyet Başsavcısının soruşturma için görevlendirdiği Başsavcı yardımcı-

larının, Yargıtay üyeliğine seçilmeleri hali hariç, soruşturma sonuçlanıncaya

kadar süreli veya süresiz başka bir göreve atanmaları Cumhuriyet Başsavcısının

yazılı muvafakatına bağlıdır.

    Siyasi partilerle ilgili yasakları inceleme kurulu:

    Madde 99 - Siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin isteklerin, Cumhuriyet

Başsavcılığınca reddi halinde, yapılan itirazları incelemek üzere Siyasi Parti-

lerle İlgili Yasakları İnceleme Kurulu kurulmuştur.

    Bu Kurul, Yargıtay ceza daireleri başkanlarından kurulur. Bunların en kı-

demlisi Kurulun Başkanıdır. Daire başkanlarının özürleri halinde dairenin en

kıdemli üyesi Kurula katılır. Kurul üye tamsayısı ile toplanır. Karar yeter

sayısı, üye tamsayısının salt çoğunluğudur.

    Siyasi partilerle ilgili yasaklara aykırılık halinde dava açılması:

    Madde 100 - Bir siyasi partinin, bu Kanunun dördüncü kısmında yer alan

hükümleri ihlal etmesi sebebiyle Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından partinin

kapatılması davasının açılması:

    a) Resen,

    b) Bakanlar Kurulu kararı üzerine Adalet Bakanının istemiyle,

    c) Bir siyasi partinin istemi üzerine,

    Olur

    Ancak, bir siyasi partinin Cumhuriyet Başsavcılığından dava açılmasını

isteyebilmesi için, bu partinin son milletvekili genel seçimlerine katılmış

olması, Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunması, ilk büyük kongresini

yapmış olması, partinin merkez karar ve yönetim kurulunun üye tamsayısının salt

çoğunluğunun oyu ile dava açılmasının istenmesi yolunda karar alınmış bulunması

ve istemin par-

ti adına parti genel başkanı tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı ola-

rak yapılmış olması gerekir.

    Cumhuriyet Başsavcılığı, Adalet Bakanının veya partinin yazılı isteminde

yeterli delil bulunduğu kanısına varırsa davayı açar. Yeterli delil bulunmadı-

ğı kanısına varırsa dava açmayacağını istemde bulunan Adalet Bakanına veya

siyasi parti genel başkanlığına yazı ile bildirir.

    Adalet Bakanının veya siyasi partinin, cumhuriyet Başsavcılığının bildiri-

mi üzerine, bu bildirimin tebliği tarihinden başlayarak otuz gün içinde Siyasi

Partilerle İlgili Yasakları İnceleme Kuruluna yazı ile itirazda bulunma hakkı

vardır.

    Kurul, itirazı ivedilikle en geç otuz gün içinde inceler; itirazı haklı

görmezse dava açılmaz; haklı görürse, Cumhuriyet Başsavcılığı Anayasa Mahkeme-

sine dava açmakla yükümlüdür.

    Bu maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde yer alan hükümler

milletvekili genel seçimiyle, bu seçimin yenilenmesine veya milletvekili ara

seçimlerine dair verilen kararın Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten başlaya-

rak oy verme gününün ertesi gününe kadar geçecek süre içinde uygulanamaz.

    Dördüncü kısımdaki yasaklara aykırılık halinde partilerin kapatılması:

    Madde 101 - Anayasa Mahkemesince bir siyasi parti hakkında kapatma kararı:

    a) Parti tüzüğünün veya programının yahut partinin faaliyetlerini düzenle-

yen ve yetkili parti organları veya mercilerince yürürlüğe konulmuş olan diğer

parti mevzuatının bu Kanunun dördüncü kısmında yer alan hükümlerine aykırı

olması,

    b) Parti büyük kongresince, merkez karar ve yönetim kurulunca veya bu kuru-

lun iki ayrı kurul olarak oluşturulduğu hallerde ilgili kurulca veya Türkiye

Büyük Millet Meclisi grup yönetim veya grup genel kurullarınca bu Kanunun dör-

düncü kısmında yer alan maddeler hükümlerine aykırı karar alınması veya genel-

ge veya bildiriler yayınlanması veya karar alınmamış olsa bile bu kurullar

tarafından aynı hükümlere aykırı faaliyette bulunulması veya parti genel başka-

nı veya genel başkan yardımcısı veya genel sekreterinin sözü edilen bu maddeler

hükümlerine aykırı olarak sözlü ya da yazılı beyanda bulunması,

    c) Parti merkez karar ve yönetim kurulunca Yüksek Seçim Kuruluna partiyi

temsilen konuşma yapacağı bildirilmiş olan kimsenin, radyo veya televizyonda

yaptığı konuşmanın bu Kanunun dördüncü kısmında yer alan maddeler hükümlerine

aykırı olması,

    Hallerinde verilir.

    d) 1 - (Değişik birinci fıkra, ilk paragraf:28/3/1986 - 3270/17 md.) (b)

bendinde sayılanlar dışında kalan parti organı, mercii veya kurulu tarafından

bu Kanunun 4 üncü kısmında yer alan maddeler hükümlerine aykırı fiilin işlenme-

si halinde, fiilin işlendiği tarihten başlayarak iki yılı geçmemiş ise, Cumhu-

riyet Başsavcılığı söz konusu organ, merci veya kurulun işten el çektirilmesini

yazı ile o partiden ister. Parti üyeleri 4 üncü kısımda yer alan maddeler hü-

kümlerine aykırı fiil ve konuşmalarından dolayı hüküm giyerler ise, Cumhuriyet

Başsavcılığı bu üyelerin partiden kesin olarak çıkarılmasını o partiden ister.

    Siyasi parti, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde istem yazısında

belirtilen hususu yerine getirmediği takdirde, Cumhuriyet Başsavcılığı Anayasa

Mahkemesinde o siyasi partinin kapatılması hakkında dava açar. Cumhuriyet

Başsavcılığınca düzenlenmiş iddianamenin tebliğinden itibaren otuz gün içinde

ilgili siyasi

parti tarafından söz konusu parti organı mercii veya kurulunun işten el çekti-

rilmesi ve parti üyesi veya üyelerinin partiden kesin olarak çıkarılmaları ha-

linde, o partinin kapatılması hakkındaki dava düşer. Aksi takdirde Anayasa

Mahkemesi dosya üzerinde inceleme yaparak ve gerekli gördüğü hallerde Cumhuri-

yet Başsavcısının ve siyasi parti temsilcilerinin sözlü açıklamalarını ve konu

üzerinde bilgisi olanları da dinlemek suretiyle açılmış bulunan davayı karara,

bağlar.

    2 - (1) numaralı bend gereğince bir siyasi partiden kesin olarak çıkarılan

veya çıkarılmayıp da bir siyasi partinin kapatılmasına sebep olan üyeleri, çı-

karma kararının veya Anayasa Mahkemesinin kapatma kararının kendilerine yazı

ile bildirilmesinden başlayarak on yıl süre ile başka hiçbir siyasi partiye

alınamaz, parti kurucusu olamaz, seçimlerde parti listelerinde bağımsız aday

da gösterilemez ve milletvekilliği için aday olamazlar. Aksi takdirde bu gibi-

leri üye kaydeden veya parti kurucusu olarak kabul eden veya seçimlerde bağım-

sız aday gösteren siyasi partiler hakkında da (1) numaralı bend hükümleri uygu-

lanır.

    Bir siyasi parti üyesinin, bu madde gereğince partisinden kesin olarak

çıkarılması veya çıkartılmayıp da partinin kapatılmasına sebep olması halinde,

hakkında ayrıca genel hükümlere göre işlem yapılır.

    95 inci madde hükmü saklıdır.

    Cumhuriyet Başsavcılığının isteklerine uyulmaması halinde yapılacak işlem:

    Madde 102 - Siyasi partilerin denetimi ve faaliyetlerinin takibi hususla-

rında Cumhuriyet Başsavcılığının istediği bilgi ve belgeleri, belli edilen

süre veya belli edilmemesi halinde makul süre içinde vermeyen siyasi partiye

Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından ikinci bir yazı tebliğ olunur. Bu yazıda,

belirtilen süre içinde cevap verilmediği ve istek yerine getirilmediği takdir-

de o siyasi partinin kapatılması için dava açılabileceği de belirtilir. Bu teb-

liğde bildirilecek süre içinde yine istek yerine getirilmez veya cevap veril-

mezse Cumhuriyet Başsavcılığı o siyasi partinin kapatılması için Anayasa Mahke-

mesinde resen dava açabilir.

    Kanunsuz siyasi faaliyetlere mihrak olma sebebiyle kapatma:

    Madde 103 - (Değişik: 28/3/1986 - 3270/18 md.)

    Bir siyasi partinin, bu Kanunun 78 ila 88 ve 97 nci maddeleri hükümlerine

aykırı fiillerin işlendiği bir mihrak haline geldiğinin sübuta ermesi halinde,

o siyasi parti Anayasa Mankemesince kapatılır.

    (İkinci fıkra iptal: An.Mah.'nin 9/1/1998 tarih ve E.1998/2, K.1998/1 sa-

yılı Kararı ile)

    Diğer sebeplerle dava açılması:

    Madde 104 - Bir siyasi partinin, bu Kanunun dördüncü kısmında yer alan

maddeler hükümleri dışında kalan emredici hükümleriyle diğer kanunların siyasi

partilerle ilgili emredici hükümlerine aykırılık halinde bulunması sebebiyle,

o parti aleyhine Anayasa Mahkemesine Cumhuriyet Başsavcılığınca resen yazı ile

başvurulur.

    Anayasa Mahkemesi, söz konusu hükümlere aykırılık görürse bu aykırılığın

giderilmesi için ilgili siyasi parti hakkında ihtar kararı verir. Bu karar, o

siyasi parti genel başkanlığına yazılı olarak bildirilir. Bu yazının tebliği

tarihinden itibaren altı ay içinde aykırılık giderilmediği takdirde, Cumhuriyet

Başsavcısı Anayasa Mahkemesine bu siyasi partinin kapatılması için resen dava

açar.

    Seçimlere katılmama nedeniyle dava açılması:

    Madde 105 - Kuruldukları tarihten itibaren aralıksız iki dönem Türkiye Bü-

yük Millet Meclisi genel seçimlerine, katılmayan siyasi partiye, ikinci genel

seçimin yapıldığı tarihten itibaren bir ay içinde Cumhuriyet Başsavcılığınca

kapanma kararı alması için yazılı tebligatta bulunulur. Bu yazının tebliğinden

itibaren üç ay içinde kapanma kararı alınmadığı takdirde, Cumhuriyet Başsavcı-

lığınca açılacak dava üzerine Anayasa Mahkemesinin kararıyla o siyasi parti

kapatılır.

    İdari mercilerin, savcıların ve  mahkemelerin görevi:

    Madde 106 - Bu Kanunun 101, 103 ve 104 üncü maddelerinde belirtilen fiil

ve haller hakkında bilgi edinen idari merciler, bu bilgileri mahalli Cumhuriyet

savcılığına derhal ve yazılı olarak intikal ettirirler. Mahkemeler de, bu gibi

fiil ve halleri öğrendikleri zaman durumu derhal mahalli Cumhuriyet savcılığına

yazı ile duyururlar. Cumhuriyet savcılıkları, bu bilgileri hemen Adalet

Bakanlığına ve belgeleriyle birlikte Cumhuriyet Başsavcılığına yazı ile bildi-

rirler.

    Kapatılan partinin malları:

    Madde 107 - Anayasa Mahkemesi kararıyla kapatılan siyasi partinin bütün

malları Hazineye geçer.

    Kapatma kararını Bakanlar Kurulu uygular.

    Kapanma kararının kapatmaya ilişkin hükmün sonuçlarına etkili olamayacağı:

    Madde 108 - Bir siyasi partinin kapatılması için dava açıldıktan sonra o

partinin yetkili organı tarafından verilen kapanma kararı, Anayasa Mahkemesinde

açılmış bulunan kapatma davasının yürütülmesine ve kapatma kararı verilmesi ha-

linde doğacak hukuki sonuçlara hükmedilmesine engel değildir.

                             ALTINCI KISIM

                       Siyasi Partilerin Kapanması

    Kapanma kararı:

    Madde 109 - Bir siyasi partinin kapanmasına ancak büyük kongrece karar

verilebilir. Bu karar gizli oyla alınır; karar yeter sayısı, parti tüzüğünde

belirtilen toplanma yeter sayısının salt çoğunluğudur.

    Siyasi partinin kapanmasına karar verilirse, bu karar derhal kapanan parti-

nin genel başkanlığı tarafından, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı, Ana-

yasa Mahkemesi Başkanlığı, Cumhuriyet Başsavcılığı ve İçişleri Bakanlığına bil-

dirilir.

    Siyasi partinin tüzelkişiliği, büyük kongrenin kapanma kararını aldığı

tarihte sona erer.

    Kapanan siyasi partilerin malları:

    Madde 110 - Kapanan bir siyasi partinin malları, büyük kongre toplanma ye-

ter sayısının salt çoğunluğunun oyu ile alacağı bir karar üzerine, bir diğer

siyasi partiye veya başka bir parti ile birleşmek için kapanma kararı alınmış-

sa, birleşeceği partiye, ilgili partinin de kabul etmesi şartıyla devredilebi-

lir. Aksi halde kapanan siyasi parti malları Hazineye geçer.

    Kapanma kararları, Hükümetin devamlı gözetim ve denetimi altında, büyük

kongrenin görevlendireceği bir tasfiye kurulu eliyle uygulanır.

    Kapatılması için hakkında soruşturma veya dava açılmış olan bir siyasi par-

ti, kapanma ve buna bağlı olarak parti mallarının devrine dair karar aldığı

takdirde, soruşturma veya dava sonuçlanıncaya kadar devir işlemi yapılmaz.

                             YEDİNCİ KISIM

                             Ceza Hükümleri

    Cumhuriyet Başsavcılığına ve Anayasa Mahkemesine gerekli bilgilerin veril-

memesi:

    Madde 111 - Siyasi partilerin:

    a) Cumhuriyet Başsavcılığınca tutulacak siciller için istenen bilgi ve bel-

geleri vermeyen veya 102 nci madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları

hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve beşbin liradan onbin liraya

kadar hafif para cezası,

    b) 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç

aydan altı aya kadar hafif hapis ve beşbin liradan onbin liraya kadar hafif

para cezası,

    c) 75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen

sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları

hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve ellibin liradan az olmamak üzere

ağır para cezası,

    Verilir.

    Tekerrür halinde, bu cezalar yarı nispette artırılarak hükmolunur.

    Oylamaya hile karıştırılması:

    Madde 112 - Önseçimler ile siyasi parti kongrelerinin seçimleri ve kararla-

rı için yapılan oylamalarla, her kademedeki her çeşit parti görevlileri ve

yedeklerinin seçimi için yapılan oylamalara ve bu oylamaların sayım ve dökümüne

hile karıştıranlar, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır-

lar.

    Parti defter ve kayıtlarının tutulmaması, tahrifi, defterlerin yok edilmesi

veya gizlenmesi:

    Madde 113 - Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları

tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok eden-

ler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırı-

lırlar.

    Mükerrer kayıt:

    Madde 114 - Bu Kanunun 6 ncı maddesinin 2 nci ve 3 üncü fıkralarına aykırı

hareket edenler, onbin liradan yirmibeşbin liraya kadar hafif para cezası ile

cezalandırılırlar.

    Aynı kişiyi bilerek mükerreren üye kaydedenler ile başvurusu bulunmayan

veya mevcut olmayanları üye gibi gösterip kaydedenler, bir yıldan üç yıla

kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

    Organlarda görev alanların bildirilmemesi:

    Madde 115 - (Değişik: 28/3/1986 - 3270/19 md.)

    Bu Kanunun 33 üncü maddesinde yazılı bildirimi yerine getirmeyen parti

sorumluları, beşbin liradan onbin liraya kadar hafif para cezasına mahkum

edilirler.

    Aynı hüküm, her kademedeki parti görevlileri ile yedeklerinin seçimi için

yapılacak toplantıların gün ve yerlerini, kongre veya toplantıdan yedi gün

önce mahallin en büyük mülki amirliğine bildirmeyen parti sorumluları hakkında

da uygulanır.

    Kanuna aykırı bağış, kredi veya borç alınması, borç verilmesi:

    Madde 116 - Bu Kanunun 66 ncı maddesi hükümlerine aykırı olarak bağışta

bulunan kimse ve bağışı kabul eden parti sorumlusu, altı aydan bir yıla kadar

hapis cezası ile cezalandırılır.

    67 nci ve 72 nci maddelere aykırı olarak kredi veya borç veren veya alanlar

ile bu kredi veya borcu alan veya veren parti sorumlusu hakkında da yukarıdaki

fıkra hükmü uygulanır.

    Yabancı devletler, milletlerarası kuruluşlar veya yabancı gerçek ve tüzel-

kişilerden yardım ve bağış kabul edenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası

ile cezalandırılırlar.

    Kanuna aykırı sair davranışlar:

    Madde 117 - Bu Kanunun dördüncü kısmında yazılı yasak fiilleri işleyenler,

fiil daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, altı aydan az olmamak üzere

hapis cezası ile cezalandırılırlar.

    Genel ceza hükümleri:

    Madde 118 - Bu Kanunla, 22 Kasım 1972 tarihli ve 1630 sayılı Dernekler

Kanununa yapılan atıflar hakkında, söz konusu Kanunda yer alan ve bu Kanun hü-

kümlerine aykırı bulunmayan ceza müeyyideleri, siyasi partiler ve sorumluları

hakkında da uygulanır.

    Özel yasaklarla ilgili cezalar:

    Madde 119 - (Mülga: 21/5/1987 - 3370/9 md.)

    Seçimlerde alınan tedbirlere uymama:

    Madde 120 - Bu Kanun hükümlerine göre yapılan seçimlerin düzen içerisinde

ve sağlıklı biçimde yürütülmesi amacıyla hakimin ve sandık kurulunun aldığı

tedbirlere uymayanlara, eylem daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde üç

aydan altı aya kadar hafif hapis cezası verilir.

                             SEKİZİNCİ KISIM

                             Çeşitli Hükümler

    Diğer kanunlarının genel olarak uygulanacak hükümleri:

    Madde 121 - Türk Kanunu Medenisi ile Dernekler Kanununun ve dernekler hak-

kında uygulanan diğer kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, siyasi

partiler hakkında da uygulanır.

    Bu Kanunun hükümlerine göre soruşturma yapan Cumhuriyet Başsavcısı.

Cumhuriyet Başsavcıvekili ile Cumhuriyet Başsavcı Başyardımcısı veya Cumhuriyet

Başsavcı yardımcılarına verilecek yol giderleri, tazminat ve gündelikler hak-

kında, 4/2/1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 67 nci maddesi hü-

kümleri uygulanır.

    Uygulanmayacak kanun hükümleri:

    Madde 122 - 22 Kasım 1972 tarihli ve 1630 sayılı Dernekler Kanununun

40 ıncı maddesi ile 24 Temmuz 1953 tarihli ve 6187 sayılı Vicdan ve Toplanma

Hürriyetinin Korunması Hakkında Kanunun 2 ve 3 üncü maddelerinin hükümleri,

siyasi partiler hakkında uygulanmaz.

    Devletçe yardım:

    Ek Madde 1 - (27/6/1984 - 3032/2 md. ile gelen Ek Madde hükmü olup teselsül

için numaralandırılmıştır.)

    Yüksek Seçim Kurulunca son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkı

tanınan ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü maddesindeki ge-

nel barajı aşmış bulunan siyasi partilere her yıl Hazineden ödenmek üzere o

yılki genel bütçe gelirleri "(B) Cetveli" toplanmış beşbinde ikisi oranında

ödenek mali yıl için konur. (1)

    Bu ödenek yukarıdaki fıkra gereğince Devlet yardımı yapılacak siyasi parti-

ler arasında, o siyasi partinin genel seçim sonrasında, Yüksek Seçim Kurulunca

ilan edilen T. B. M. M. sandalye sayısına bölüşülerek her yıl ödenir. Bu ödeme-

lerin o yılki genel bütçe kanununun yürürlüğe girmesini takiben on gün içinde

tamamlanması zorunludur.

    (Ek: 24/3/1992 - 3789/1 md.) Ancak genel barajı aşan siyasi partilere ya-

pılacak yardım miktarı, genel barajı aşmamış olsaydı müteakip fıkralara göre

genel seçimlerde aldığı oy oranına göre alabileceği yardımdan az olamaz.

    Bu yardım sadece parti ihtiyaçları veya parti çalışmalarında kullanılır.

    (Ek fıkralar: 7/8/1988 - 3470/1 md.)

    Milletvekili genel seçimlerinde toplam geçerli oyların % 7'sinden fazlasını

alan siyasi partilere de Devlet yardımı yapılır. Bu yardım en az Devlet yardımı

alan siyasi partinin ikinci fıkra gereğince almış olduğu yardım ve genel seçim-

lerde aldığı toplam geçerli oy esas alınarak kazandıkları oyla orantılı olarak

yapılır. Ancak bu yardım üçyüzelli milyon liradan az olamaz. Bunun için her

yıl Maliye ve Gümrük Bakanlığı bütçesine yeterli ödenek konulur.

    Yukarıdaki fıkralarda öngörülen yardım miktarları; bu yardımdan faydalana-

bilecek siyasi partilere, milletvekili genel seçiminin yapılacağı yıl üç katı,

mahalli idareler genel seçim yılı için iki katı olarak ödenir. Her iki seçim

aynı yıl içerisinde yapıldığında bu ödemenin miktarı üç katı geçemez. Bu fıkra

gereğince yapılacak katlı ödemeler, Yüksek Seçim Kurulunun seçim takvimine

dair kararının ilanını izleyen 10 gün içinde yapılır.

    Ek Madde 2 - (21/5/1987 - 3370/10 md. ile gelen Ek 1 inci Madde hükmü olup

numarası teselsül ettirilmiştir.)

    İlçe belediye başkanı ile ilçeye bağlı diğer belediyelerin başkanları, üye-

si olduğu partinin ilçe kongresinin; büyükşehir belediye başkanları dışındaki

il belediye başkanları ile merkez ilçe çevresindeki diğer belediyelerin başkan-

ları merkez ilçe kongresinin; büyükşehir belediye başkanları il kongresinin

tabii üyesidirler.

    Ek Madde 3 - (21/5/1987 - 3370/10 md. ile gelen Ek 2 nci Madde hükmü olup

numarası teselsül ettirilmiştir.)

    Bu Kanunun çeşitli maddelerinde adı geçen merkez karar ve yönetim kurulu

deyiminden 13 üncü maddedeki merkez karar, yönetim ve icra organları anlaşılır.

    Ek Madde 4 - (Ek: 31/3/1988-3420/12 md.)

    Bu Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrasına göre Cumhuriyet Başsavcılığının

yapacağı işler için gerekli ödenek Yargıtay Bütçesinde ayrı bir programda gös-

terilir. Bu ödeneğin harcanmasında Yargıtay Başkanı amiri ita yetkisini Cumhu-

riyet Başsavcısına devreder. Cumhuriyet Başsavcısı da gerekli gördüğünde bu

yetkiyi Cumhuriyet Başsavcı vekiline devredebilir.

    Ek Madde 5 - (Ek: 31/10/1990 - 3673/3 md.)

    2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri

Seçimi Hakkında Kanunun 29 uncu maddesi gereğince yapılan seçimlerin yenilenme-

si hallerinde, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hak-

kında Kanunun 63,64 ve 65 inci maddelerindeki yasaklar Türkiye Radyo ve Tele-

vizyon Kurumunun radyo ve televizyon yayınları hakkında uygulanmaz.

----------------

(1) Bu fıkradaki "beşbinde biri" ibaresi, 24/3/1992 tarih ve 3789 sayılı Kanun-

    la "beşbinde ikisi" olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.

KANUNLAR, MAYIS 1992 (Ek - 12)

                               DOKUZUNCU KISIM

                               Geçici Hükümler

    Geçici Madde 1 - (Mülga: 21/5/1987 - 3370/9 md.)

    Geçici Madde 2 - Bu Kanunun geçici 1 nci maddesi kapsamında olup da maddede

gösterilen süreler içerisinde siyasi parti kuramayacakları belirtilenlerin,

herhangi bir siyasi partinin kurucuları arasında bulunmaları halinde, o siyasi

parti tüzelkişilik kazanamaz.

    Geçici Madde 3 - Bu Kanunun geçici 1 inci maddesi uyarınca kendilerine özel

yasak getirilen kişilerin kimlikleri, statüleri ile hukuki durumları belirtilmek

suretiyle Kanunun yayımı tarihinden itibaren yedi gün içinde İçişleri Bakanlı-

ğınca tespit edilerek Resmi Gazetede yayımlanır.

    Resmi Gazetede yayım tarihinden itibaren onbeş gün içinde ilgililerin İçiş-

leri Bakanlığına itiraz hakları vardır. İçişleri Bakanlığı yapılan itirazları

onbeş gün içinde inceleyerek karara bağlar.

    Özel yasaklamaya tabi olduğu sonradan anlaşılanlar hakkında da yukarıdaki

hükümler uygulanır.

    Geçici Madde 4 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip yapılacak ilk

milletvekili genel seçimlerinin sonucunun Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilanına

kadar, Milli Güvenlik Konseyi;

    Siyasi parti kurmak üzere  İçişleri Bakanlığına verilen kuruluş bildirisinde

adı yazılı bulunan parti kurucuları üzerinde incelemede bulunmak yetkisine sa-

hiptir. Bu inceleme sonucunda bu görevler için uygun görülmeyenler hakkında;

Milli Güvenlik Konseyi, temelli kapatılan siyasi partilerin her kademedeki yöne-

ticileri ile üyelerine parti faaliyetlerine katılma kısıtlılığı getiren Anaya-

sanın 69 uncu maddesi hükümlerine dayalı olarak, üye tamsayısı ile karar alır.

Bu suretle hakkında olumsuz karar alınan kurucu yerine, diğer kurucular tarafın-

dan yenileri önerilebilir.

    Bu inceleme işlemi, kuruluş bildirisinin İçişleri Bakanlığına verilmesi ile

birlikte partinin tüzelkişilik kazanması hakkını önlemez ve geciktirmez.

    İçişleri Bakanlığı, kendisine verilen kuruluş bildirisi ve eklerinin (Prog-

ram ve tüzük hariç) birer örneğini yirmidört saat içinde Milli Güvenlik Konseyi

Başkanlığına ulaştırır.

    Milli Güvenlik Konseyi inceleme sonucunu ilgili partiye iletmek üzere İçiş-

leri Bakanlığına ve aynı zamanda Cumhuriyet Başsavcılığına yirmi gün içinde

bildirir.

    Tebliğ tarihinden itibaren beş gün içinde Milli Güvenlik Konseyinin kararını

yerine getirmeyen siyasi partiler hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına Anayasa

Mahkemesinde kapatma davası açılır.

    Geçici Madde 5 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip kurulacak siyasi

partilerin teşkilatlanmaları aşağıdaki esaslara göre yapılır:

    a) İlk genel seçimler sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanıp, Başkan-

lık Divanı oluşuncaya kadar geçecek süre içinde kurulan siyasi partilerin, ge-

nel başkan, merkez karar ve yönetim kurulu ve merkez disiplin kurulu üyeleri;

partinin tüzelkişilik kazanmasını takip eden yedi gün içinde ilgili siyasi par-

ti tarafından İçişleri Bakanlığı ile Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir. Bu

organlarda meydana gelen değişiklikler de, değişikliğin yapıldığı tarihten iti-

baren yedi gün içinde aynı makamlara bildirilir.

    Yukarıdaki fıkrada belirtilen süre içinde gerekli bildirimi yapmayan parti

sorumluları hakkında bu Kanunun 115 inci maddesi hükümleri uygulanır.

    b) Bu Kanuna göre kurulacak siyasi partiler ilçe, il ve büyük kongrelerini

ilk genel seçimler sunucu Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanıp, Başkanlık Di-

vanı oluşumundan sonra ve bu tarihten itibaren iki yıl içinde yaparlar.

    c) Bu Kanunun öngördüğü şekilde çeşitli parti kademelerinin kongreleri ya-

pılıncaya kadar, partilerin geçici il ve ilçe teşkilatına ait zorunlu organla-

rı, kurucular kurulu (genel başkan, merkez karar ve yönetim kurulu ile merkez

disiplin kurulu üyeleri ve bu kurullara katılmayan kurucular) tarafından oluş-

turulur.

    Geçici Madde 6 - (Değişik: 10/6/1983 - 2839/62 md.)

    Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip, yapılacak ilk milletvekili genel

seçimleri için önseçim yapılmaz.

    Milletvekili adayları, seçim çevrelerinin çıkaracakları milletvekili sayı-

sı kadar gösterilir.

    Milletvekili adayları; doğrudan kurucular kurulu üyelerinin en az üçte iki

çoğunluğu tarafından milletvekili genel seçim tarihinden en az yetmiş gün önce

tespit edilir ve Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı ile Adalet Bakanlığına bildiri-

lir. Seçimle ilgili müteakip işlemler seçim mevzunatına göre yürütülür.

    Bu Kanunun ve Seçim Kanununun çeşitli hükümlerinde yer alan seçim çevrele-

rinde iki kez aday gösterilmesine ilişkin hükümler, ilk milletvekili genel se-

çimlerinde uygulanmayıp seçim çevrelerinin çıkaracakları milletvekili sayısı

şeklinde uygulanır.

    Geçici Madde 7 - Bu Kanunun yayımlanmasını müteakip yapılacak ilk millet-

vekili genel seçim tarihinden yetmiş gün öncesine kadar geçecek süre içinde bir

siyasi partinin; bir başka siyasi partinin kapatılmasına ilişkin dava açma

isteminde bulunabilmesi için bu Kanunun 100 üncü maddesinde öngörülen;

    a) Milletvekili genel seçimlerine katılmış olmak,

    b) Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunmak,

    c) İlk büyük kongresini yapmış olmak,

    Şartları aranmaz.

    İlk milletvekili genel seçimlerinden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi

toplanıp Başkanlık Divanı oluşuncaya kadar geçecek süre içinde, bu Kanunun

dördüncü kısmında yer alan hükümleri ihlal sebebiyle Cumhuriyet Başsavcılığı

tarafından bir partinin kapatılması için dava açılması konusunda Milli

Güvenlik Konseyi de Adalet Bakanı kanalıyla istemde bulunabilir.

    100 üncü maddede gösterilen itiraz ve itirazın incelenmesiyle ilgili süre-

ler, bu geçici madde kapsamına giren istemler bakımından onar gün olarak uygu-

lanır.

    Geçici Madde 8 - Kurulacak siyasi partilerin tüzelkişilik kazanabilmeleri

için bu Kanunun 8 inci maddesine göre, düzenlemekle yükümlü bulundukları kuru-

luş bildirisi ve buna eklenecek belgeler 16 Mayıs 1983 gününden itibaren İçiş-

leri Bakanlığına verilir.

    Bu tarihe kadar olan süre içerisinde siyasi parti kurmak için gerekli olan

ve bu Kanunda öngörülen hazırlık çalışmalarında ve temaslarda bulunulabilir.

    Geçici Madde 9 - 29 Haziran 1981 tarih ve 2485 numaralı Kurucu Meclis Hak-

kında Kanunun Danışma Meclisi üyelerinin ilk genel seçimlerde herhangi bir si-

yasi partinin kontenjan adayı olamayacaklarına ilişkin 31 inci maddesi yürür-

lükten kaldırılmıştır.

    Geçici Madde 10 - 16 Ekim 1981 tarih ve 2533 sayılı Kanunla feshedilmiş

bulunan siyasi partilerin 11 Eylül 1980 tarihindeki il ve ilçe başkanların-

dan,

    a) 11 Eylül 1980 tarihine kadar beş defa arka arkaya seçilmiş bulunanla-

rın, bu Kanuna göre kurulacak yeni bir partideki aynı görevlere yeniden seçile-

bilmeleri için aradan dört yıllık bir sürenin geçmesi gerekir. Bu sürenin baş-

langıç tarihi olarak 16 Ekim 1981 tarihi kabul edilir.

KANUNLAR, MAYIS 1992 (Ek - 12)

    b) On yıldan az süreyle il veya ilçe başkanlığı yapmış olanlar ise bu Ka-

nun hükümlerine göre kurulacak siyasi partilerde il veya ilçe başkanlığı ya-

pabilirler, ancak 16 Ekim 1981 tarihinden önce yapmış oldukları il veya ilçe

başkanlığı süreleri bu Kanun hükümlerine göre yapabilecekleri azami il ve

ilçe başkanlığı sürelerinin hesabında göz önünde bulundurulur.

    Bu madde hükümlerine uymayan siyasi partiler hakkında bu Kanunun 104 üncü

maddesi hükümleri uygulanır.

    Geçici Madde 11 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip yapılacak ilk

milletvekili genel seçimleri tarihinden önce kurulacak siyasi partilerin çeşit-

li kademedeki kongreleri yapılıncaya kadar geçecek sürede genel başkanlık ile

il ve ilçe başkanlığına getirilenlerin bu görevlerde bulunmaları arka arkaya

altı veya beş defa seçilme haklarında herhangi bir kayba sebep teşkil etmez.

    Geçici Madde 12 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip kurulacak siyasi

partilerin, il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelik görevlerine getirilen-

lerden, geçici 6 ncı madde hükümlerine göre partilerinin kurucular kurulu tara-

fından görev yaptıkları yerden milletvekili adayı olarak tespit edilip Yüksek

Seçim Kuruluyla Adalet Bakınlığına bildirilenlerin, bildirim tarihinde bulun-

dukları il ve ilçe yönetim kurulu başkanlıkları ile üyelik görevleri sona erer.

    Geçici Madde 13 - (27/6/1984 - 3032/3 md. ile gelen Geçici 11 inci Madde

hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.)

    1984 yılı içinde siyasi partilere Devletçe yapılacak yardım bu Kanun yürür-

lüğe girdiği tarihten itibaren on gün içerisinde genel bütçe gelirleri "B" Cet-

veli toplamı dikkate alınmak suretiyle Maliye ve Gümrük Bakanlığı bütçesinde

yer alan yedek ödenekten karşılanır.

    Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yapılacak, ilk genel milletve-

kili seçimine kadar, 25 Mart 1984 tarihinde yapılmış olan; Mahalli İdareler

seçimine katılmış siyasi partilere o yılın bütçesine, siyasi partilere Devlet

yardımı için konan ödeneğin % 30'u ayrılır ve ayrılan bu ödenek Siyasi Parti-

lerin İl Genel Meclisi seçimlerinde kazandıkları sandalye sayısına göre paylaş-

tırılır.

    Ödeneğin geri kalan % 70'i ise T. B. M. M.'nde grubu bulunan partilere 6

Kasım 1983 tarihinde yapılmış olan genel seçimlerde aldıkları geçerli oyların,

bu partilerin toplam olarak aldıkları geçerli oylara oranına göre bölüştürüle-

rek ödenir.

    (Ek fıkralar: 9/4/1987 - 3349/1 md.):

    Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle Türkiye Büyük Millet Mecli-

sinde Grubu bulunan Siyasi Partiler yukarıdaki fıkralarda ifade edilen seçimle-

re katılmamış olsalar bile Devlet yardımından faydalanırlar. Bu miktar

150 000 000 (yüzelli milyon) TL. sından aşağı olamaz. Bu maksatla gerekli öde-

nek 27/6/1984 tarih ve 3032 sayılı Kanunla konulan Ek Maddede öngörülen sınır-

lamaya bağlı olmaksızın Maliye ve Gümrük Bakanlığı Bütçesinin yedek ödenek

tertibinden karşılanır.

    Siyasi Partiler Kanununa 27/6/1984 tarih ve 3032 sayılı Kanunla Eklenen Ek

1 inci maddede yazılı beşbinde bir oranındaki yardım miktarı bu Kanun yürürlüğe

girdiği tarihten sonra yapılacak ilk milletvekili genel seçimi yılı için üç

misline çıkartılır. Artırılan miktar bu Kanunun Türkiye Büyük Millet Meclisinde

kabul edildiği tarihte Grubu Bulunan Siyasi Partilere milletvekili sayılarına

göre taksim edilerek ödenir.

    Geçici Madde 14 - (28/3/1986 - 3270/20 md. ile gelen Geçici 13 üncü Madde

hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.)

                                  5738 - 1

    Siyasi Partiler Kanununda yapılan değişikliklerin yürürlüğe girmesini

müteakip,siyasi partilerin olağan büyük kongreleri toplanıncaya kadar,partilerin

merkez karar ve yönetim kurulları bu değişikliklerin gerektirdiği tüzük tadila-

tını yapmaya yetkilidir.

    Geçici Madde 15 - (21/5/1987 - 3370/11 md. ile gelen Geçici 14 üncü Madde

hükmü olup numarası teselsül ettirilmiştir.)

    Bu Kanunda yapılan değişikliklerin yürürlüğe girmesini müteakip siyasi par-

tilerin olağan büyük kongreleri toplanıncaya kadar,Merkez Karar ve Yönetim

Kurulları bu değişikliğin gerektirdiği tüzük tadilatını yapmaya yetkilidir.

    Geçici Madde 16 - (Ek: 31/10/1990 - 3673/4 md; Değişik : 24/3/1992 - 3789/ 2

md.)

    Türkiye Büyük Millet Meclisinde 10 veya daha fazla milletvekili bulunup da

Devlet yardımı alamayan ve seçimlere girme hakkını elde edecek şekilde teşkilat-

lanmasını tamamlamış siyasi partilere, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten

sonra,Siyasi Partiler Kanununun "Ek Madde 1"de öngörülen esaslar dairesinde en

az Devlet yardımı alan siyasi partiye yapılan yardım kadar Devlet yardımı

yapılır.Bu partilerin 10'dan az olmakla birlikte en az 3 veya daha fazla

milletvekiline sahip olmaları halinde kendilerine en az Devlet yardımı alan

siyasi partiye yapılan yardımın 1/4'ü tutarında Devlet yardımı yapılır.

    Geçici Madde 17-(Ek:25/12/1993-3945/2 md.)

    Siyasi partiler tüzüklerinde gerekli değişiklikleri yapıncaya kadar merkez

karar organları istifaya ilişkin usul ve esasları tespite yetkilidir.

                             ONUNCU  KISIM

                          Yürürlük ve  Yürütme

    Yürürlük:

    Madde 123 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

    Yürütme:

    Madde 124 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

KANUNLAR, ŞUBAT 1994 (Ek - 19)

                                   5738-2

    22/4/1983 TARİHLİ VE 2820 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER:

    1 - 31/3/1988 tarih ve 3420 sayılı Kanunun geçici maddeleri:

    Geçici Madde 1 - Cumhuriyet Başsavcılığının, Siyasi Partiler Kanununun 10

uncu maddesine bu Kanunla eklenen fıkra gereğince 1988 yılı içinde yapacağı

harcamalarını karşılayacak miktarı, Adalet Bakanlığı 1988 yılı bütçesi seçim

giderleri ödeneğinden, bu Bakanlığın talebi üzerine Yargıtay Başkanlığı bütçe-

sine aktarmaya ve bu konuda gerekli işlemleri yapmaya Maliye ve Gümrük Bakanı

yetkilidir.

    Geçici Madde 2 - Siyasi Partiler, bu Kanunun 5 inci maddesi ile değiştiri-

len 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 42 nci maddesine göre önseçime esas

üye listelerinin eksiklerini tamamlayarak bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren

iki ay içinde 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 10 uncu maddesi gereğince

Cumhuriyet Başsavcılığına bildirirler.

    Geçici Madde 3 - Bu Kanunda yapılan değişikliklerin yürürlüğe girmesini

müteakip, siyasi partilerin olağan büyük kongreleri toplanıncaya kadar Merkez

Karar ve Yönetim Kurulları bu değişikliğin gerektirdiği tüzük tadilatını yapma-

ya yetkilidir.

    2 - 17/5/1990 tarih ve 3648 sayılı Kanunun geçici maddesi:

    Geçici Madde - Siyasi partilerin merkez karar ve yönetim kurulları, bu Ka-

nunun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içerisinde, gerekli görülen tüzük

değişikliğini yapmaya yetkilidir.

    3 - 31/10/1990 tarih ve 3673 sayılı Kanunun geçici maddesi:

    Geçici Madde - Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları,

bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içerisinde gerekli görülen tü-

zük değişikliğini yapmaya yetkilidir.

* *

          2820 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATlN

        YÜRÜRLÜKTEN KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE

                                              Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın

           Yürürlükten Kaldırılan            --------------------------------

      Kanun veya Kanun Hükümleri              Tarihi       Sayısı    Maddesi

------------------------------------------  ----------    ---------  --------

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun:

a) 18 inci maddesi

b) 119 ve Geçici 1 inci maddeleri  (Türkiye

   Cumhuriyeti Anayasasının Geçici 4 üncü

   maddesinin yürürlükten kaldırıldığı  ta-

   rihte)                                     21/5/1987      3370       9

- 2972 sayılı Mahalli İdareler ve Mahalle

  Muhtarları ve İhtiyar Heyetleri Hakkında

  Kanunun 10 uncu maddesinin (c) bendi        31/3/1988      3420

- 22/4/1983 tarih ve 2820 sayılı Siyasi Partiler

  Kanununun 15 inci maddesinin ikinci fıkrası,

  19 uncu maddesinin altıncı fıkrası ile 20

  nci maddesinin onuncu fıkrasındaki birinci

  cümleler hariç bu fıkraların diğer hükümleri 17/5/1990      3648       1

          2820 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞiKLİK GETİREN MEVZUATlN

                  YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE

Kanun                                                          Yürürlüğe

 No.         Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler           giriş tarihi

-------- ----------------------------------------------- ---------------------

 2839                           -                               13/6/1983

 3032                           -                                9/7/1984

 3270                           -                               15/4/1986

 3349                           -                               22/4/1987

 3370                           -                               26/5/1987

 3377                           -                                3/6/1987

 3420                           -                               13/4/1988

 3470                           -                                1/1/1988

                                                                tarihinden

                                                             geçerli olmak

                                                                 üzere

                                                                 13/8/1988

 3648                           -                                25/5/1990

 3673                           -                                2/11/1990

 3789                           -                                28/3/1992

 3821                           -                                3/7/1992

 3945                           -                               28/12/1993

 4125                           -                               28/10/1995