ASELSAN Sayfa Dönüş

Trunk Telsiz Araç Konum İzleme Sistemi

Dr. Mustafa Koşaroğlu * Elektronik Yüksek Mühendisi

ASELSAN veri aktarım uygulamalarından biri olan yer belirleme ve araç izleme sistemleri, yerel kullanımda telsiz sistemlerimiz ve küresel kullanımda ise uydu haberleşme sistemleri üzerinde geliştirilebilecek uygulamalardır. Yer belirleme sistemi başlıca iki parçadan oluşmaktadır. Küresel konumun belirlenmesi ve bu bilginin bir haberleşme ortamından bir veya birden fazla merkeze iletilmesi. İlk kısım için iki sistem mevcuttur; Rusya tarafından geliştirilen GLONASS (her uydu farklı radyo kanalından yayın yapar) ve ABD’nin GPS (Global Positioning System - her uydu farklı bir kod dizisinden yayın yapar) sistemleri. Dünyada en yaygın olanı ve Aselsan’ın da kullandığı GPS sistemidir.

ASELSAN telsiz sistemleri, elektronik ve mikroişlemci teknolojisindeki en son gelişmeler kullanılarak üretilmiştir ve fonksiyonları farklı yazılımlarla tanımlanabilir. Telsizler yapılarında standart olarak bir modem bulundururlar ve dolayısıyla arada ek bir ara birime gerek olmaksızın telsiz opsiyon konnektörüne bir GPS alıcısının bağlanması yeterlidir. GPS alıcıları belirli yörüngelere yerleştirilmiş GPS uydularından gelen sinyalleri çözerek küresel yer bilgisini elde ederler. Alınan bilgiler telsizin kullandığı haberleşme ortamı üzerinden merkeze gönderilir ve burada bulunan bilgisayarda olan sayısal harita üzerinde bir işaretle gösterilerek aracın veya mobil birimin yeri tespit edilir. Üst yazılımda bulunan bir veri tabanı ile yer bilgisi gönderen birimin kimliği tespit edilebilir. Yer belirleme ve araç takip sistemimizin uygulanabileceği sistemlerimiz:

• Sayısal Kriptolu Geniş Alan Kaplama Sistemi (Integrated Digital Radio System - IDRS)
• Trunk Telsiz Sistemleri
• Sayısal Telsiz Sistemleri
• Uydu Haberleşme Sistemleri

Bu yazıda ASELSAN tarafından geliştirilen araç konum izleme sistemlerine örnek olarak, taksi trunk sistemimiz üzerinde gerçekleştirilen "Acil Çağrı Taksi İzleme Sistemi" tanıtılmıştır. Trunk telsiz sistemleri belirli sayıdaki radyo kanallarını kullanıcılara sıra ile tahsis ederek, kanalların daha verimli kullanılmasını sağlarlar. Türkiye’nin büyük şehirlerinde taksilerin kulanılmasına yönelik olarak işletilen trunk telsiz sistemlerimiz mevcuttur. Taksi izleme sistemi, trunk telsiz sistemlerimizde var olan kısa mesaj aktarma opsiyonu kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Taksi sürücüleri, gasp olaylarına karşı veya kuşkulu bir durumda acil çağrılarını şu anda var olan ASELSAN trunk telsiz sistemi üzerinden yapabilmektedirler. Ancak gerekli müdahalenin zamanında yapılabilmesi için yer bilgisinin de bilinmesi çok önemlidir. ASELSAN tarafından geliştirilen yer belirleme sistemlerinden biri olan trunk telsiz araç konum belirleme sistemi ile acil durumda olan taksinin yeri merkezde bulunan sayısal harita üzerinde görülebilir ve en yakın emniyet birimi ile irtibat sağlanarak en kısa zamanda müdahale yapılması sağlanır.


TAKSİ GPS SİSTEMİ YAPISI

Taksi GPS sisteminin genel yapısı Şekil-1’de gösterilmiştir.

Yer belirleme sistemi üç kısımdan oluşmaktadır:

  • Taksi: ASELSAN 4125 taksi trunk telsizi ve GPS alıcı
  • bilgi gönderme ortamı: ASELSAN trunk telsiz sistemi
  • merkez: ASELSAN 4135 trunk sabit merkez telsizi ve buna bağlı bilgisayar.


Şekil-1. Taksi GPS Sistemi




Taksi telsizine bağlı GPS alıcısı, dünya üzerinde bulunan GPS uydularından gelen sinyalleri değerlendirerek, taksinin yerini enlem ve boylam olarak belirler. Taksi GPS konfigürasyonunda (Şekil-2) gösterilen acil çağrı düğmesine basıldığında, telsiz acil durum çağrısına başlar. GPS alıcısından alınan yer bilgisi ve alarm durumu belirlenen periyotta taksi GPS sistemi merkez telsizine gönderilir.


Şekil-2. Taksi Konfigürasyonu

Şekil-3. Taksi GPS Sistemi Merkez Konfigurasyonu


Sistemde taksi ve merkez telsizleri arasında iletişimi sağlayan ASELSAN trunk telsiz sistemidir. Trunk telsiz sistemi radyo kanallarını kullanıcılara sıra ile tahsis ederek, kanal kullanımındaki verimliliği artırır. Bu sistemde telsizlerin kanal kullanımını kontrol eden kontrol kanalı ve ses iletiminin yapıldığı trafik kanalları mevcuttur. Taksi telsizlerine GPS alıcısından gelen yer bilgisinin merkez telsizine iletilmesinde ASELSAN trunk telsiz sisteminde var olan alt yapı kullanılmaktadır. Bu yapıda GPS bilgisi kısa mesaj olarak kontrol kanalı üzerinden sabit merkez telsizine ulaştırılmaktadır. Taksi ve merkez telsizleri arasındaki data iletişiminde uluslararası telekomünikasyon kurumları tarafından kabul edilmiş MPT 1327 standardı kullanılmaktadır.

Merkez telsizi acil çağrı yapan araçtan ulaşan yer bilgilerini, ona bağlı olan bilgisayara iletir. Bu bilgiler bilgisayar hafızasında bulunan sayısal harita ile çakıştırılarak, ekranda cadde ve sokakların da belirtildiği haritada gösterilir (Şekil-3). İstenildiğinde çağrı yapan aracın plaka v.b. kimlik bilgileri belirlenebilir. Harita bilgileri, yeni cadde ve sokaklar açıldığında ve/veya isimleri değiştiğinde talep üzerine yenilenebilecektir.

TAKSİ GPS SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Taksi GPS sisteminde acil çağrının başlatılması ile gelişen olaylar aşağıda sıralı olarak anlatılmaktadır:

1) Takside bulunan acil butonuna basılarak acil çağrı durumu başlatılır. Takside bulunan telsiz otomatik olarak kendisini kapatır. Ancak alarm ve GPS bilgisini göndermeye devam eder. Telsiz ön panosunda bulunan aç/kapa düğmesinden telsiz kapatılsa dahi alarm ve GPS bilgilerini göndermeye devam eder.

2) Acil durum çağrısını alan merkez telsizi, sesli ve görüntülü olarak uyarı verir. Çağrı yapan taksinin konumunu ekranda kırmızı renkli işaret ile belirtir ve dakikada bir olmak üzere yer bilgisini yeniler. Haritanın istenilen kısmı büyütülerek, hassas adres okunması sağlanabilir. Bilgisayar ekranında yer bilgisi ile beraber zaman da gösterilerek, taksinin zamana bağlı olarak yer değişimi izlenebilir. "Mouse" ile taksi işaretinin üzerine dokunulduğunda aracın plakası, sorumlusu gibi kimlik bilgileri sorgulanabilir (Şekil-4).


Şekil-4. Taksi GPS Merkezi Bilgisayarı Ekranı

3) Emniyet güçleri ile irtibata geçilerek, taksinin bulunduğu adres ve plakası bildirilir. Böylelikle zaman kaybı olmaksızın en hızlı şekilde, en yakın olan emniyet birimleri harekete geçerek olaya müdahele eder.

4) Acil çağrının sonlandırılması ancak GPS merkezinden gönderilen bilgi göndermeyi durdur komutu ile olmaktadır. Merkez ve acil çağrı yapan araç, sesle haberleşme yaparak, karşılıklı anlaşma ile acil duruma son verebilirler.

Acil durumun dışında, GPS sistemine kayıtlı bir taksinin yer bilgisi istendiğinde; kimlik bilgisi (plaka) girilerek, ekrandaki harita üzerinde görülebilir. Bu bilginin diğer acil çağrı gönderen araçlarla karışmaması için, sorgulanan aracın yeri haritada farklı bir işaret ile belirtilir.

Taksi GPS sistemine kayıtlı bulunan araçlar, istendiğinde bilgisayarda bulunan kara listeye alınabilecektir. Kara listeye giren taksilerin acil durum çağrıları konum izleme sistemi tarafından dikkate alınmayacak ve yer bilgileri bilgisayar ekranında belirmeyecektir.

TAKSİ ACİL ÇAĞRI SİSTEMİ İLE ÇALIŞMA

ASELSAN taksi telsiz sisteminde kullanılan acil çağrı sistemi yine kullanılmaya devam edilebilecektir. Taksi GPS sisteminin tasarımında, var olan sistemle uyumlu çalışması öngörülmüştür. Kurulu bulunan sistemde acil çağrı yapıldığında bilgisayar sesli uyarı vererek, taksiye ait kimlik bilgilerini ekranda göstermektedir. İstenildiği takdirde, çağrı yapan telsiz dinlenebilir ve konuşma telsizinden emniyet güçleri ile irtibat sağlanabilir.

Kurulacak taksi GPS sistemi bu sistemle paralel çalışır ve acil çağrı alındığında her iki sistem de uyarı verir. Takside GPS alıcısı bulunuyorsa, GPS merkez telsizine bağlı bilgisayar ekranında taksinin yeri belirir. Taksi dinlenmek isteniyorsa, yine dinleme telsizi ile bu sağlanabilir ve konuşma telsizi ile yardım istenebilir. Dinleme telsizi bir trafik kanalından dinleme yaparken, taksi telsizi o kanaldan göndermede olur ve bir dakika sonra zaman aşımından dolayı kontrol kanalına döner. Dinleme süresi içerisinde taksi telsizi kontrol kanalını terkettiğinden, GPS bilgisi alınamaz ve süre sonunda taksi telsizi kontrol kanalına dönerek, alarm durumu ile GPS bilgisini göndermeye devam eder.

Taksi GPS sisteminde kara listeye alınan araçların GPS bilgileri dikkate alınmayacak, ancak bu taksiler acil çağrı ve taksi trunk telsiz sisteminde bulunan diğer özelliklerden yararlanacaklardır.

SAYISAL HARİTA VE HARİTA YAZILIM ÖZELLİKLERİ

Sayısal Harita:

Sayısal şehir planı, Ankara’nın en yani halini kapsamaktadır. Bu harita sadece sokak, cadde, bulvar adlarından oluşmamaktadır. Hem güvenlik hem de izlenmek istenen aracın cadde, sokak ve bulvar üzerinde kolayca bulunmasını sağlamak için sokak ve caddedeki:

göstermektedir.

Sayısal Haritanın Kullanımı: Kullanıcı programı açtığında ilk ekranda ilçeler, otobanlar, bulvarlar ve mahalle adlarını görür. Cadde ve sokak bilgileri, ihtiyaç duyuldukça büyütülerek bu bilgilerin anlam taşıdığı ayrıntıya inildiğinde, kademeler halinde ekrana gelir. İki nokta arasındaki mesafeyi metre ve cm cinsinden ölçebilir.

Harita Yazılımının Özellikleri: Sistemde kullanılan yazılım yerlidir. Şoförler Odası’nın amacına yönelik ihtiyaçları karşılayacak her tür değişiklik anında yapılabilir. Yazılımda bulunan bazı özellikler aşağıda sıralanmıştır:

SONUÇ

Taksi şoförlerinin son yıllarda karşılaştıkları gasp olayları, onların hayatlarına mal olabilecek seviyelere ulaşmıştır. Bu olayları engelleyebilmek için, emniyet birimlerinin acil durumda olan taksilere en kısa zamanda ulaşmasında taksinin yerinin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Çeşitli şoför kuruluşlarından bu yönde gelen talepleri üzerine, ASELSAN taksi trunk telsiz sistemi üzerinden bulunan kısa veri aktarma opsiyonu kullanılarak taksi izleme sistemini gerçekleştirilmiştir. Bu sistem:

ASELSAN’ın tasarlamış ve gerçekleştirmiş olduğu taksi izleme sistemi hem caydırıcılık hem de uygulama açısından, taksi şoförlerinin karşılaştığı gasp olaylarını engelleyebilecektir.


ÖZGEÇMİŞ

1964 Çankırı doğumlu olan Mustafa KOŞAROĞLU evli ve iki çocuk babasıdır. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümünden 1986 yılında lisans, 1989 yılında yüksek lisans ve 1996 yılında doktora derecelerini almıştır. 1985 yılında ASELSAN’da göreve başlayan Koşaroğlu, 1986 yılında ODTÜ Elektrik Müh. Bölümü’nde araştırma görevlisi olmuştur. 1988 ve 1989 yıllarında çeşitli iş deneyimlerinden sonra 1991 yılında doktora çalışmalarını tamamlamak üzere ODTÜ’ye geri dönmüştür. 1989-1991 yılları arasında yabancı kuruluşlardan çeşitli sistem ve cihazlar üzerine eğitimler almıştır. Nisan 1997’de ASELSAN’da yeniden göreve başlayan Koşaroğlu, halen Sivil Haberleşme Sistemleri Müdürlüğü’nde proje baş mühendisi olarak çalışmaktadır.