Dr. Mustafa Koşaroğlu * Elektronik Yüksek Mühendisi
ASELSAN veri aktarım uygulamalarından biri olan yer belirleme ve araç izleme sistemleri, yerel kullanımda telsiz sistemlerimiz ve küresel kullanımda ise uydu haberleşme sistemleri üzerinde geliştirilebilecek uygulamalardır. Yer belirleme sistemi başlıca iki parçadan oluşmaktadır. Küresel konumun belirlenmesi ve bu bilginin bir haberleşme ortamından bir veya birden fazla merkeze iletilmesi. İlk kısım için iki sistem mevcuttur; Rusya tarafından geliştirilen GLONASS (her uydu farklı radyo kanalından yayın yapar) ve ABD’nin GPS (Global Positioning System - her uydu farklı bir kod dizisinden yayın yapar) sistemleri. Dünyada en yaygın olanı ve Aselsan’ın da kullandığı GPS sistemidir.
ASELSAN telsiz sistemleri, elektronik ve mikroişlemci teknolojisindeki en son gelişmeler kullanılarak üretilmiştir ve fonksiyonları farklı yazılımlarla tanımlanabilir. Telsizler yapılarında standart olarak bir modem bulundururlar ve dolayısıyla arada ek bir ara birime gerek olmaksızın telsiz opsiyon konnektörüne bir GPS alıcısının bağlanması yeterlidir. GPS alıcıları belirli yörüngelere yerleştirilmiş GPS uydularından gelen sinyalleri çözerek küresel yer bilgisini elde ederler. Alınan bilgiler telsizin kullandığı haberleşme ortamı üzerinden merkeze gönderilir ve burada bulunan bilgisayarda olan sayısal harita üzerinde bir işaretle gösterilerek aracın veya mobil birimin yeri tespit edilir. Üst yazılımda bulunan bir veri tabanı ile yer bilgisi gönderen birimin kimliği tespit edilebilir. Yer belirleme ve araç takip sistemimizin uygulanabileceği sistemlerimiz:
• Sayısal Kriptolu Geniş Alan Kaplama Sistemi (Integrated Digital
Radio System - IDRS)
• Trunk Telsiz Sistemleri
• Sayısal Telsiz Sistemleri
• Uydu Haberleşme Sistemleri
Bu yazıda ASELSAN tarafından geliştirilen araç konum izleme sistemlerine örnek
olarak, taksi trunk sistemimiz üzerinde gerçekleştirilen "Acil Çağrı
Taksi İzleme Sistemi" tanıtılmıştır. Trunk telsiz sistemleri belirli
sayıdaki radyo kanallarını kullanıcılara sıra ile tahsis ederek, kanalların
daha verimli kullanılmasını sağlarlar. Türkiye’nin büyük şehirlerinde
taksilerin kulanılmasına yönelik olarak işletilen trunk telsiz sistemlerimiz
mevcuttur. Taksi izleme sistemi, trunk telsiz sistemlerimizde var olan kısa
mesaj aktarma opsiyonu kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Taksi sürücüleri, gasp olaylarına karşı veya kuşkulu bir durumda acil çağrılarını
şu anda var olan ASELSAN trunk telsiz sistemi üzerinden yapabilmektedirler.
Ancak gerekli müdahalenin zamanında yapılabilmesi için yer bilgisinin de
bilinmesi çok önemlidir. ASELSAN tarafından geliştirilen yer belirleme
sistemlerinden biri olan trunk telsiz araç konum belirleme sistemi ile acil
durumda olan taksinin yeri merkezde bulunan sayısal harita üzerinde görülebilir
ve en yakın emniyet birimi ile irtibat sağlanarak en kısa zamanda müdahale
yapılması sağlanır.
TAKSİ GPS SİSTEMİ YAPISI
Taksi GPS sisteminin genel yapısı Şekil-1’de gösterilmiştir.
Yer belirleme sistemi üç kısımdan oluşmaktadır:
|
|
Taksi telsizine bağlı GPS alıcısı, dünya üzerinde bulunan GPS uydularından
gelen sinyalleri değerlendirerek, taksinin yerini enlem ve boylam olarak
belirler. Taksi GPS konfigürasyonunda (Şekil-2) gösterilen acil çağrı düğmesine
basıldığında, telsiz acil durum çağrısına başlar. GPS alıcısından alınan
yer bilgisi ve alarm durumu belirlenen periyotta taksi GPS sistemi merkez
telsizine gönderilir.
Şekil-2. Taksi Konfigürasyonu |
Şekil-3. Taksi GPS Sistemi Merkez Konfigurasyonu |
Sistemde taksi ve merkez telsizleri arasında iletişimi sağlayan ASELSAN trunk
telsiz sistemidir. Trunk telsiz sistemi radyo kanallarını kullanıcılara sıra
ile tahsis ederek, kanal kullanımındaki verimliliği artırır. Bu sistemde
telsizlerin kanal kullanımını kontrol eden kontrol kanalı ve ses iletiminin
yapıldığı trafik kanalları mevcuttur. Taksi telsizlerine GPS alıcısından
gelen yer bilgisinin merkez telsizine iletilmesinde ASELSAN trunk telsiz
sisteminde var olan alt yapı kullanılmaktadır. Bu yapıda GPS bilgisi kısa
mesaj olarak kontrol kanalı üzerinden sabit merkez telsizine ulaştırılmaktadır.
Taksi ve merkez telsizleri arasındaki data iletişiminde uluslararası telekomünikasyon
kurumları tarafından kabul edilmiş MPT 1327 standardı kullanılmaktadır.
Merkez telsizi acil çağrı yapan araçtan ulaşan yer bilgilerini, ona bağlı olan bilgisayara iletir. Bu bilgiler bilgisayar hafızasında bulunan sayısal harita ile çakıştırılarak, ekranda cadde ve sokakların da belirtildiği haritada gösterilir (Şekil-3). İstenildiğinde çağrı yapan aracın plaka v.b. kimlik bilgileri belirlenebilir. Harita bilgileri, yeni cadde ve sokaklar açıldığında ve/veya isimleri değiştiğinde talep üzerine yenilenebilecektir.
TAKSİ GPS SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI
Taksi GPS sisteminde acil çağrının başlatılması ile gelişen olaylar aşağıda
sıralı olarak anlatılmaktadır:
1) Takside bulunan acil butonuna basılarak acil çağrı durumu başlatılır.
Takside bulunan telsiz otomatik olarak kendisini kapatır. Ancak alarm ve GPS
bilgisini göndermeye devam eder. Telsiz ön panosunda bulunan aç/kapa düğmesinden
telsiz kapatılsa dahi alarm ve GPS bilgilerini göndermeye devam eder.
2) Acil durum çağrısını alan merkez telsizi, sesli ve görüntülü olarak uyarı verir. Çağrı yapan taksinin konumunu ekranda kırmızı renkli işaret ile belirtir ve dakikada bir olmak üzere yer bilgisini yeniler. Haritanın istenilen kısmı büyütülerek, hassas adres okunması sağlanabilir. Bilgisayar ekranında yer bilgisi ile beraber zaman da gösterilerek, taksinin zamana bağlı olarak yer değişimi izlenebilir. "Mouse" ile taksi işaretinin üzerine dokunulduğunda aracın plakası, sorumlusu gibi kimlik bilgileri sorgulanabilir (Şekil-4). |
|
3) Emniyet güçleri ile irtibata geçilerek, taksinin bulunduğu adres ve
plakası bildirilir. Böylelikle zaman kaybı olmaksızın en hızlı şekilde,
en yakın olan emniyet birimleri harekete geçerek olaya müdahele eder.
4) Acil çağrının sonlandırılması ancak GPS merkezinden gönderilen bilgi
göndermeyi durdur komutu ile olmaktadır. Merkez ve acil çağrı yapan araç,
sesle haberleşme yaparak, karşılıklı anlaşma ile acil duruma son
verebilirler.
Acil durumun dışında, GPS sistemine kayıtlı bir taksinin yer bilgisi
istendiğinde; kimlik bilgisi (plaka) girilerek, ekrandaki harita üzerinde görülebilir.
Bu bilginin diğer acil çağrı gönderen araçlarla karışmaması için,
sorgulanan aracın yeri haritada farklı bir işaret ile belirtilir.
Taksi GPS sistemine kayıtlı bulunan araçlar, istendiğinde bilgisayarda
bulunan kara listeye alınabilecektir. Kara listeye giren taksilerin acil durum
çağrıları konum izleme sistemi tarafından dikkate alınmayacak ve yer
bilgileri bilgisayar ekranında belirmeyecektir.
TAKSİ ACİL ÇAĞRI SİSTEMİ İLE ÇALIŞMA
ASELSAN taksi telsiz sisteminde kullanılan acil çağrı sistemi yine kullanılmaya
devam edilebilecektir. Taksi GPS sisteminin tasarımında, var olan sistemle
uyumlu çalışması öngörülmüştür. Kurulu bulunan sistemde acil çağrı
yapıldığında bilgisayar sesli uyarı vererek, taksiye ait kimlik bilgilerini
ekranda göstermektedir. İstenildiği takdirde, çağrı yapan telsiz
dinlenebilir ve konuşma telsizinden emniyet güçleri ile irtibat sağlanabilir.
Kurulacak taksi GPS sistemi bu sistemle paralel çalışır ve acil çağrı alındığında
her iki sistem de uyarı verir. Takside GPS alıcısı bulunuyorsa, GPS merkez
telsizine bağlı bilgisayar ekranında taksinin yeri belirir. Taksi dinlenmek
isteniyorsa, yine dinleme telsizi ile bu sağlanabilir ve konuşma telsizi ile
yardım istenebilir. Dinleme telsizi bir trafik kanalından dinleme yaparken,
taksi telsizi o kanaldan göndermede olur ve bir dakika sonra zaman aşımından
dolayı kontrol kanalına döner. Dinleme süresi içerisinde taksi telsizi
kontrol kanalını terkettiğinden, GPS bilgisi alınamaz ve süre sonunda taksi
telsizi kontrol kanalına dönerek, alarm durumu ile GPS bilgisini göndermeye
devam eder.
Taksi GPS sisteminde kara listeye alınan araçların GPS bilgileri dikkate alınmayacak,
ancak bu taksiler acil çağrı ve taksi trunk telsiz sisteminde bulunan diğer
özelliklerden yararlanacaklardır.
SAYISAL HARİTA VE HARİTA YAZILIM ÖZELLİKLERİ
Sayısal Harita:
Sayısal şehir planı, Ankara’nın en yani halini kapsamaktadır. Bu harita
sadece sokak, cadde, bulvar adlarından oluşmamaktadır. Hem güvenlik hem de
izlenmek istenen aracın cadde, sokak ve bulvar üzerinde kolayca bulunmasını
sağlamak için sokak ve caddedeki:
göstermektedir.
Sayısal Haritanın Kullanımı: Kullanıcı programı açtığında
ilk ekranda ilçeler, otobanlar, bulvarlar ve mahalle adlarını görür. Cadde
ve sokak bilgileri, ihtiyaç duyuldukça büyütülerek bu bilgilerin anlam taşıdığı
ayrıntıya inildiğinde, kademeler halinde ekrana gelir. İki nokta arasındaki
mesafeyi metre ve cm cinsinden ölçebilir.
Harita Yazılımının Özellikleri: Sistemde kullanılan yazılım
yerlidir. Şoförler Odası’nın amacına yönelik ihtiyaçları karşılayacak
her tür değişiklik anında yapılabilir. Yazılımda bulunan bazı özellikler
aşağıda sıralanmıştır:
SONUÇ
Taksi şoförlerinin son yıllarda karşılaştıkları gasp olayları, onların hayatlarına mal olabilecek seviyelere ulaşmıştır. Bu olayları engelleyebilmek için, emniyet birimlerinin acil durumda olan taksilere en kısa zamanda ulaşmasında taksinin yerinin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Çeşitli şoför kuruluşlarından bu yönde gelen talepleri üzerine, ASELSAN taksi trunk telsiz sistemi üzerinden bulunan kısa veri aktarma opsiyonu kullanılarak taksi izleme sistemini gerçekleştirilmiştir. Bu sistem:
ASELSAN’ın tasarlamış ve gerçekleştirmiş olduğu taksi izleme sistemi hem caydırıcılık hem de uygulama açısından, taksi şoförlerinin karşılaştığı gasp olaylarını engelleyebilecektir.
ÖZGEÇMİŞ
1964 Çankırı doğumlu olan Mustafa KOŞAROĞLU evli ve iki çocuk babasıdır. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümünden 1986 yılında lisans, 1989 yılında yüksek lisans ve 1996 yılında doktora derecelerini almıştır. 1985 yılında ASELSAN’da göreve başlayan Koşaroğlu, 1986 yılında ODTÜ Elektrik Müh. Bölümü’nde araştırma görevlisi olmuştur. 1988 ve 1989 yıllarında çeşitli iş deneyimlerinden sonra 1991 yılında doktora çalışmalarını tamamlamak üzere ODTÜ’ye geri dönmüştür. 1989-1991 yılları arasında yabancı kuruluşlardan çeşitli sistem ve cihazlar üzerine eğitimler almıştır. Nisan 1997’de ASELSAN’da yeniden göreve başlayan Koşaroğlu, halen Sivil Haberleşme Sistemleri Müdürlüğü’nde proje baş mühendisi olarak çalışmaktadır. |