ASELSAN Sayfa Dönüş

Küresel Bilgi Altyapısı ve Bilgi Otoyolları

Ayşın Zaim * Elektrik-Elektronik Yüksek Mühendisi

Oluşmaya başladığı ilk günden bu yana Internet, insanlar arasında gerçek-zamanlı etkileşimi ve bilgi bölüşümünü sağlayarak bilgiyi yerel boyuttan küresel boyuta taşımıştır. Internet’in bugünkü basit yapısı bile,

• eğitimi ve yaşam boyu öğrenmeyi sağlamak,
• fikir ve bilgi alış-verişini kolaylaştırmak,
• dağınık bilim ve mühendislik araştırmaları arasında işbirliğini geliştirmek,
• üretkenliği artırmak,
• ekonomiyi geliştirmek,
• pazar yaratmak ve genişletmek,
• demokrasiyi sevdirmek ve özendirmek

amacıyla yapılabilecekler açısından insanlığın önünde yeni ufuklar açmıştır. Bu canlı örnek, toplumun ve bireyin yaşam kalitesinin yükseltilmesinde insanlar arasındaki iletişimin ve işbirliğinin artmasının ne kadar olumlu ve önemli bir etkisi olduğunu gözler önüne sermektedir. Internet’e oranla çok daha hızlı çalışan ve daha gelişmiş servisler verebilen bir "bilgi altyapısı"nın oluşturulması ve yaygınlaştırılmasıyla, bugüne kadar kazanılanların katlanarak çoğaltılması mümkün olacaktır.

"Bilgi Altyapısı (II)" deyimi kısaca; bilginin bireyin, toplumun ve endüstrinin yararına olacak biçimde üretilmesi, işlenmesi, depolanması ve taşınması için gerekli bütün altyapıyı tanımlamaktadır. Olayı tetikleyen kesim, bilim ve endüstri dünyası olmakla birlikte, bilgi altyapılarının genel olarak hedefi, tüm toplumun yaşam kalitesinin artırılması olduğu için, bu altyapının oluşturulmasıyla çeşitli alanlarda aşağıda sıralanan gelişmeler hedeflenmektedir:

• Günlük yaşam : Elektronik gazeteler, elektronik yayımcılık, isteğe bağlı video (VOD), etkileşimli TV (I-TV), evden elektronik alış-veriş, görüntülü telefon, ev araçlarının uzaktan çalıştırılabilmesi (kalorifer, çamaşır makinası v.b.), uzaktan izlenebilir güvenlik sistemleri (ev-içi kamera, mikrofon gibi cihazların kullanımıyla), ...
• Eğitim : Uzaktan öğrenme (açık elektronik üniversiteler v.b.), elektronik ortamda eğitim (derslerde kullanılan eğitici ve öğretici araçların tümünün elektronik ortamlara taşınması), sayısal-sanal kütüphaneler, sayısal-sanal müzeler, ...
• Sağlık : Uzaktan teşhis ve tedavi (doktoru ve hastaneyi elektronik ortamdan hastanın ayağına götürmek), elektronik hasta kayıt ve izleme, ...
• Taşımacılık : Uzaktan rezervasyon (kişilerin otobüs, uçak biletlerini evlerinden alabilmeleri), trafikteki araçlara harita, yol, hava durumu ve konum bilgilerinin araç-içi monitörlerden verilmesi, ...
• Endüstri-iş dünyası ve kamu : Elektronik doküman servisi (mevzuat kararları, içtihat kararları), elektronik yazışmalar (firmalar arası, devlet-içi, devlete, devletten...); tele-ticaret (banka, borsa, firmalararası alım-satım); video konferans, üretimi düzenleme ve denetleme, uzaktan elektronik nüfus sayımı, ...
• Çevre : Pekçok işin uzaktan elektronik olarak çözülebilir hale gelmesiyle kağıt kullanımının azaltılması (önce "less-paper" daha sonra "paper-less"); trafiğe çıkan taşıt sayısının azalması sonucu enerji tasarrufu yapılması ve kirlilik, gürültü gibi çevreye verilen zararların en aza indirilmesi; tele-metre sistemleriyle hızlı ölçüm ve değerlendirme; doğal afetler v.b. durumlarda uzaktan hızlı durum tespiti, hızlı tepki ve çözüm üretilmesi; ...
• Savunma : Barışın korunması ve sürdürülmesi; kriz durumlarında işbirliğinin kolaylaşması; savunma alanında komuta-kontrola destek olacak özel bilgilerin toplanması ve işlenmesinde hızlanma ve doğruluğun artması; ...

Bilgi Altyapısı’nın tarihçesine bakıldığında dünyada ilk hamlelerin 1993 yılında başladığı görülmektedir. 1993’te ABD ilk olarak "Ulusal Bilgi Altyapısı" (NII) oluşturulmasına başlandığını açıklamıştır. Aynı yıl Japonya da "Bilgi Toplumu" (IS) oluşturma yönündeki planlarını duyurmuştur. ABD, NII ile geleceğe yönelik olarak bilgi teknolojisindeki politikasını belirlemekte ve NII’nın amacını, "bilgi çağı" olarak adlandırılan 21.yy’da "ulusal rakipsizliği" güçlendirmek, teknoloji ve endüstri alanındaki liderliği elinde tutmak olarak açıklamaktadır. Bu çerçevede öngörülen planın ilk adımı, ülkedeki tüm kamu kurum ve kuruluşlarını, şirketleri, okulları, kütüphaneleri, hastaneleri ve evleri geniş bantlı-yüksek hızlı iletişim şebekeleri üzerinden birbirine bağlamaktır. Böylece istenilen her yer ve zamanda çoklu-ortam bilgi servislerine kolayca ulaşabilmek mümkün kılınacaktır. Japonya da benzer gerekçelerle, en önemli kaynak olarak gördüğü "insan bilgisi" ve buna dayalı tüm çalışmaları destekleme kararını açıklayarak, tüm ülkeyi kaplayan bir fiber-optik iletişim şebekesi kurma çalışmalarını başlatmıştır. Bu iki hamle de "ulusal" boyutta hamlelerdir. 1994’te bu ulusal planları destekleyerek daha da geliştiren biçimde "Asya-Pasifik Bilgi Altyapısı" (ASPII) ve "Küresel Bilgi Altyapısı" (GII) çalışmalarının duyuruları yapılmıştır. Avrupa Birliği de EII için ilk hamle olarak "Avrupa Çapında Ağ" (TEN) oluşturma yolundaki çalışmaları başlatmıştır.

ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF), ülkede bilim camiası içindeki iletişimi artırmak ve hızlandırmak için MCI firması ile 5 yıllık bir anlaşma imzalamıştır. Bu anlaşma, 155Mbit/sn’den başlamak üzere ülkedeki 5 süperişlem merkezini birbirine bağlayacak ve 5 yılın sonunda 2.2Gbit/sn’yi aşacak çok yüksek hızlı bir ağ (vBNS) oluşturulmasını konu olarak almaktadır.

Ulusal ve bölgesel altyapıların karşılıklı uyumlu olarak birbirlerine bağlanmaları ile "Küresel Bilgi Altyapısı" (GII) oluşacak ve bu altyapı bütünüyle gerçekleştiğinde yüzbinlerce şebekeden oluşan muazzam bir ağ ortaya çıkacaktır.

Beklentileri karşılayabilmesi için GII’nın 4 temel ögeyi tümleştirmesi gerekmektedir. Bunlar:

1. İletişim şebekeleri: GII’nın temel yapıtaşı, birbirleriyle bağlantılı ve karşılıklı uyumlu çalışabilen iletişim şebekeleridir. Asıl erişilmek istenen nokta, ihtiyaç duyulan her yerde, zamanda, türde (ses, veri, video ve görüntü) ve hızda servis verebilecek özel ya da genel bir sebekenin bulunabilmesidir. Bu şebekelerin tek tek veya bir bütün olarak, üzerinde anlaşmaya varılmış uluslararası teknik standartları sağlamaları ve birbirleriyle uyumlu çalışarak kesintisiz bir iletişim hizmeti verebilmeleri istenmektedir. Bu amaçla "Küresel Standartlar Konferansı" (GSC) adı altında toplanan çalışma gruplarının GII’nın standartlarını tanımlamaları ve/veya önermeleri beklenmektedir.
2. Bilgisayarlar (donanım ve yazılım) : İşlem gücü yüksek, hızlı, kolay kullanılabilen bilgisayarlar ve bunlar üzerinde çalışan yazılımlar hem iletişim şebekelerindeki akıllı anahtarlama işlemlerinin gerçekleştirilmesinde ve gelişmiş şebeke servislerinin verilmesinde, hem de kullanıcı terminalleri olarak GII’nın ikinci önemli yapıtaşını oluşturmaktadırlar. Bu sistemin gelişmesinde asıl yük, işletim sistemleri ve uygulama yazılımları da dahil olmak üzere yazılım bölümüne düşmektedir. Aşılamayan (kırılamayan) veri güvenliği özellikleri, yeniden kullanılabilir nesneye yönelimli (OO) programlama ve akıllı "ajanlar" gibi yeni yazılım teknikleri, GII’nın gerçekleştirilmesini önemli ölçüde kolaylaştıracak ve hızlandıracaktır.
3. Bilgi ve servisler : GII’nın oluşma nedeni olan bilgi, bugün çok çeşitli servislerle insanlara sunulmaktadır. Bilgi ve servislerin sayısı büyük bir hızla artmaya devam etmektedir.
4. İnsanlar : GII’nın varlık nedenidir. GII’yı kullanan, içeriğini oluşturan, bu büyük şebekenin servisini ve bakımını yapan insanlardır. İş adamlarından sıradan kullanıcılara, eğitimcilerden sağlık alanında görevlilere, eğitimcilerden devlet-kamu görevlilerine kadar pek çok kesim Bilgi Altyapısı için bilgi üretmekte, satmakta ya da karşılıksız olarak bu havuza akıtmaktadır.

GII’nın 4 öğesinden hareket ederek Bilgi Altyapısı’nın Şekil-1’de verilen katmanlı modeline ulaşılabilir.

Şekil-1: Bilgi Altyapısı’nın katmanları

Üst iki katmanın oluşturduğu bütünü "servisler" olarak tanımlamak mümkündür. Burada "Bilgi uygulama katmanı"nda sunulan servisler, sosyal-kültürel yapı ve insan faktörleri uyarınca yani "Bilgi Toplumu Katmanı" uyarınca biçimlenmekte ve nitelenmektedir. "Bilgi servisleri"ne yazının başında yer alan bölümde (eğitim, sağlık v.b. başlıkları altında) değinilmektedir.

II katmanlı modelinde alt iki katman ise "bilgi teknolojileri (IT)" bütününü oluşturmaktadır. Bu bütünün,

• "Bilgi İşleme Teknolojileri" bölümüne şu örnekleri verebiliriz: Görüntü, video ve ses bilgilerinin sıkıştırılması ve açılması; 3-boyutlu görüntüleme; grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI); "ajan" tabanlı işlemler; ses ya da el yazısı tanıma; bilgi güvenliği işlemleri; kullanıcı sorgulama; ses-görüntü eşzamanlama, ...
• "Bilgi Depolama Teknolojileri"ne şu örnekleri verebiliriz: Çeşitli (dağınık, bağlantılı, nesneye yönelimli(OO)) veritabanı sistemleri; çeşitli "sunucu" yapıları; paralel veritabanı arama işlemleri; çoklu-ortam (MM) karakteristiklerini (ses karakteristiği, sayısal parmak izi v.b.) çıkarma ve buna göre indeksleme...
• "Bilgi Aktarma Teknolojileri"ne ise şu örnekleri verebiliriz: Telli-telsiz iletişim teknolojileri, ATM/optik anahtarlama; akıllı şebekeler (IN); trafik denetimi; sinyalleşme; şebeke yönetimi-bakımı; çeşitli şebeke protokolları ve protokol dönüştürücüler...

İster ulusal, ister bölgesel, ister küresel, isterse askeri kullanıma özel olsun II oluşturma yolunda ilk adımın daima, geniş bantlı-yüksek hızlı "Bilgi Otoyolları"nı yani iletişim şebekelerini oluşturmakla atıldığı yukarıda verilen örneklerden kolayca görülmektedir. Bilgi otoyolları Şekil-1’de verilen katmanlı yapının en alt katmanını oluşturmaktadır ve II için en temel ve kaçınılmaz unsur olan "bilginin taşınması" işini üstlenmiştir. Bilgi otoyollarının oluşturulmasında 3 değişik yaklaşım sözkonusudur. Bunlar:

1. Mevcut telefon şebekelerinin hızlandırılması,
2. Internet,
3. Kablolu TV ve uydu şebekesinin kullanılması.

Bu 3 değişik altyapının kıyaslaması Tablo-1’de verilmektedir.

Tablo-1 : Telefon, Internet ve kablolu TV/uydu şebekelerinin kıyaslaması

Her üç şebeke yapısında da tüm mimari 2 temel alt bölümden oluşmaktadır. Bunlar, son kullanıcının sisteme erişiminin sağlandığı "yerel döngü (local loop)" bölümü (erişim şebekesi de denir) ile son kullanıcı düzeyinde erişimin kabul edilmediği ancak kullanıcılardan gelen bilgilerin topluca taşındığı ana taşıyıcı (omurga:backbone) bölümü. (Bknz. Şekil-2). Her 3 şebeke tarafından verilen servislerin geniş bantlı yüksek hızlı bilgi otoyolları üzerinde tümleştirilmesi planında, şebekelerin omurga bölümlerinin tümleştirilmesi zaten belirli bir oranda sağlandığı için, yerel döngülerin tümleştirilmesine göre çok daha az kaynak ve çaba gerektirmektedir. Bu duruma örnek olarak, Internet bağlantılarının büyük bölümünün telefon şebekesi üzerinden taşınmasını ve bazı uydu/kablolu TV kanallarının uzak mesafe telefon görüşmelerine tahsis edilmiş olmasını verebiliriz. Zaman içersinde omurgaların büyük oranda ortaklanması mümkün olacaktır. Bu konuda gelecek vaadeden teknoloji ATM’dir.

Şekil-2. Geniş bantlı bilgi otoyollarının yapısı

II’nın amacı, insanların yaşam kalitesini artıracak biçimde, istenen her yer ve zamanda her türlü bilgiye ve servise erişebilmeleri olarak tanımlandığı için, asıl elden geçirilmesi ve ortaklanması gereken bölüm "erişim şebekeleri" yani "yerel döngülerdir". Bugün dünyada telefon cihazlarından bağlı oldukları santrallara kadar kullanılan bakır 2 telli telefon hatlarının toplam uzunluğunun, ay ile dünya arasındaki mesafenin 1000 katına eşit olduğu düşünülürse bu mevcut alt yapının örneğin fiber-optik (FTTH) kabloya dönüştürülmesi için gerekecek yatırımın ne ölçüde büyük olduğu kolayca görülebilir. Bu nedenle, II’nın yerel döngü bölümü için 2 alternatif değerlendirilmektedir. Bunlar :

1) Telli çözümler: Kaldırıma kadar fiber (FTTC) bu çizgide ilk değerlendirilen çözüm olmuştur. Bu yaklaşımda, santraldan bina girişlerine kadar fiber hatların çekilmesi, devamında mevcut 2 telli bakır hatların korunması esastır. Kullanıcı ile merkez santral arasındaki bağlantının asimetrik özelliği değerlendirilerek, sıkıştırılmış video gibi geniş bantlı sinyallerin ağırlıklı olarak santraldan kullanıcıya geleceği (isteğe bağlı video gibi), tersine yönde ise darbantlı konuşma bilgisinin taşınacağı varsayılmıştır. Bu şekilde ADSL kullanımıyla fiber hatların yüksek kapasitelerinden yararlanmak ve çözümü ekonomik kılmak hedeflenmiştir. Görüntülü telefon, video konferans gibi çift yönlü geniş bantlı bağlantı ihtiyacı olan kullanıcılar için fiber hattın konuta kadar uzatılması ve üzerinde HDSL tekniğinin kullanılması yoluyla bu ihtiyaç sınıfındaki kullanıcılar için de bir çözüm oluşturulmuş olmaktadır. Telefon servislerindeki kablo sorunu kablolu televizyonlar için de geçerlidir. Bu amaçla bütünüyle fiber hatlar kullanmak yerine karma (HFC) çözümler düşünülmüştür. Bu çözümde televizyon dağıtım kutusuna kadar fiber, kutudan evlere ise coaks kablo çözümü önerilmektedir. TV ve telefon bağlantılarının aynı geniş bantlı ortamdan (fiber) çift yönlü olarak taşınması yoluyla nispeten ekonomik çözümlere ulaşılması mümkün olabilecektir. Ancak yine de telli çözümlerin hepsi, mevcut altyapının tümünün ya da bir kısmının geniş bantlı fiber kablolarla değiştirilmesini gerektirdiğinden ucuz ve kolay olmaktan oldukça uzak çözümlerdir. (Japonya IS için fiber şebekenin oluşturulabilmesine 53 trilyon Yen ayırmıştır). Aynı koşullar, telefon hatlarının kullanıldığı Internet yerel döngüsü için de geçerlidir.

2) Telsiz çözümler: Bu çözümler şunlardır:

• "Doğrudan Uydudan Yayın (DBS)": Bugünkü kullanımda geniş bantlı ancak tek yönlü (iniş) olan bu tekniğin çift yönlü hale getirilebilmesi gerekmektedir. Bu da ancak geri yönde sinyalleri kabul eden bir altyapı ile desteklenmesi ile mümkün olabilir, ve ancak bu durumda telli telefon ve kablolu televizyon çözümleri için ciddi bir alternatif oluşturabilir.
• "Telsiz Yerel Döngü (WLL)": Yerel döngünün "telsiz" ya da "kablosuz" hale getirilmesi çözümü kendi içerisinde "Telsiz yerel alan ağı (W-LAN)", "Telsiz hücresel yerel döngü" ve "Telsiz ATM (W-ATM)" adaylarından oluşmaktadır. W-LAN’ın mevcut ucuz ve kaliteli servis sunan telli eşlenikleri için çok ekonomik bir alternatif oluşturamayacağı düşünülmektedir. GSM’in örnek olarak verilebileceği hücresel sistemler, daha çok, asıl şebekeye bağlı sabit bir merkez çevresinde hareket eden mobil terminaller arasındaki iletişim (ses ve veri) sorununu çözmeye yönelik olarak düşünülmüş ve bu yönde gelişen sistemlerdir. Tanımları gereği multimedya - broadcast temelli servisleri verememektedirler. Bu nedenle gelecekte geniş bantlı çift yönlü servisler için çözüm getirmesi beklenen yapı "Kişisel İletişim Servisleri (PCS)"tir. Örnek olarak IMT2000 (FPLMTS) ve UMTS’in verilebileceği bu sistemler, 1. nesil analog ve 2. nesil sayısal sistemlerden sonra 3. nesil sistemler olarak tanımlanmaktadırlar. Bu sistemler, ATM gibi geniş bantlı teknolojileri kullanacakları ve sabit sistemlerle mobil sistemlerin tümleştirileceği sistemler olacakları için, istenilen her yer ve zamanda her türlü servise erişimi sağlayarak II’nın bilgi otoyollarının oluşmasında büyük bir adım olacaklardır. Telsiz sistemlerin en büyük avantajı, büyük yatırımlar gerektiren kablo döşeme işlemini gereksiz kılmalarıdır. Bu nedenle, henüz hiçbir altyapının olmadığı gelişmemiş ülkelerle, altyapısı yetersiz durumdaki gelişmekte olan ülkeler için son derece ekonomik bir alternatif oluşturmaktadırlar.

Sivil alandaki bu gelişmeler doğal olarak askeri alana da yansımıştır. Askeri alanda da ulusal ve bölgesel(çok uluslu) "(savunma) bilgi altyapılarının" oluşturulması yönünde çalışmalar gelişmektedir. Ulusal bir örnek olarak ABD’de, 1993 yılı sonlarında ABD Savunma Bakanlığı (DoD) kullanıcıları için bir "Savunma Bilgi Altyapısı" (DII) oluşturulması yönündeki karar yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. DII’ın amacı, DoD kullanıcıları arasında güvenli, kesintisiz ve saydam bir bilgi aktarımını sağlayacak gerekli "Bilgi Yönetimi" (IM) sisteminin oluşturulması olarak açıklanmaktadır. Bu sistemin "bilgi otoyolları"nı, kurulması planlanan DISN şebekesi oluşturacaktır. DII’nın teknik mimarisinin çerçevesini çizmek amacıyla DISA-CS tarafından TAFIM dokümanı hazırlanmış ve bu dokümana tamamen uygun olacak biçimde "Ortak Çalışma Ortamı" (DII-COE) oluşturmaya yönelik bir çalışma da başlatılmıştır. Bu çalışmayla, DoD’de kullanımda olan ya da kullanıma girecek tüm birim ve sistemlerin, karşılıklı uyumlu çalışma, yeniden kullanılabilme, taşınabilme özelliklerini ve işlemsel yeteneklerini artırmak; ek olarak, geliştirme zamanlarını kısaltmak, teknik yaşlanmalarını engellemek, kullanılmaları için gerekli eğitim ihtiyaçlarını azaltmak ve yaşam dönemi maliyetlerini ucuzlatmak hedeflenmektedir.

ABD Ordusu da benzer bir yaklaşımla ilk sürümü 1995 yılında gerçekleşen JTA-Army standartını yayınlamış ve değişik dönemlerde güncelleştirerek bugüne kadar getirmiştir. Bu standarttaki "Ortak(Joint)" sözcüğü, orduyu oluşturan tüm kuvvetler (hava, deniz v.b.) için geçerli olduğunu vurgulamaktadır. Dolayısıyla bu standart, ordu içinde elektronik olarak bilgi üreten, kullanan ve bilgi alış-verişi yapan tüm sistemler için uygulanması zorunlu olan bir teknik mimari standartıdır. JTA-Army bazı konularda DII-COE’yi kaynak olarak alıp ordu kullanımına uyarlamıştır.

JTA-Army’nin birbiriyle bağlantılı 3 temel hedefi olduğu belirtilmektedir. Bunlar:

1. Bilgiyi üreten, kullanan ya da bilgi alış-verişinde bulunan taktik, stratejik ve destek sistemler arasında, kesintisiz bilgi akışının ve (geri ve ileri yönde) karşılıklı-uyumlu çalışmanın sağlanması,
2. Sistem geliştirme ve edinmede kullanılacak yöntem ve standartları oluşturarak maliyet, geliştirme ve kullanıma sokma zamanlarında büyük tasarrufa gidilmesi,
3. Bilgi endüstrisinin AR-GE yatırımlarının (ordunun ihtiyacı doğrultusunda) belirli alanlara yönlenmesini sağlayarak gelişen teknoloji ve ürünlerin orduda çok daha hızlı kullanıma alınmasının sağlanmasıdır.

JTA-Army, sadece ordusunu oluşturan kuvvetler arasındaki değil, ABD ordusunun katıldığı çok-uluslu operasyonlarda diğer ülkelere ait birliklerle de bilgi entegrasyonunu ve eşgüdümü sağlamaya yöneliktir. Dolayısıyla nihai hedef, savaşan askerlere her ortamda zamanlı, doğru, ulaşılabilir, güvenilir ve kesintisiz elektronik bilgi akışını sağlayacak bir altyapı yaratmak olarak tanımlanmaktadır.

Konuya TSK açısından bakıldığında, "savunma bilgi otoyolları"nı oluşturma gereğinin çok daha erken bir zamanda gündeme geldiği görülmektedir. 80’li yılların ortalarında başlayan "savunma bilgi altyapısı" oluşturma çalışmaları halen sürdürülmektedir. Bu kapsamda, stratejik alanda TAFICS şebekesi ile taktik alanda TASMUS şebekesi TSK için "bilgi otoyolları"nın oluşturulmasını hedefleyen projelerdir ve tamamlandıklarında hem stratejik hem de taktik alanda C4I, silah ve sensör sistemleri için taşıyıcı altyapının önemli bir bölümünü oluşturacaklardır. TSK bünyesinde, diğer bilgi teknolojileri olan "İşleme" ve "Depolama" alanında da çalışmaların sürdüğü bilinmektedir. Gen. Kur. ve Kuvvet Komutanlıkları bazında sürüdürülen KKBS (Komuta-Kontrol Bilgi Sistemleri) oluşturma çalışmaları buna örnek olarak verilebilir.

Askeri alanda bilgi altyapılarının oluşturulması çalışmalarına "bölgesel" ya da "çok uluslu" bir örnek olarak NATO’da yürütülen çalışmalar verilebilir. Türkiye, NATO üyesi bir ülke olması dolayısıyla TSK’nın, NATO bünyesinde varolan ya da gerektiğinde oluşturulan stratejik, operasyonel ve taktik komuta düzeylerine katılması gerekmektedir. Bu nedenle her üye ülke gibi Türkiye’nin de, NATO sistemleri ve diğer uluslara ait "altyapılar" ile karşılıklı-uyumlu çalışabilen bilgi altyapılarına sahip olması sağlanmaya çalışılmaktadır. İlk sürümü 1986 tarihini taşıyan NATO EUROCOM D/1 standartı üye ülkelerin birliklerinin iletişim sistemlerinin taktik alanda karşılıklı-uyumlu çalışabilmesini temin etmek amacıyla hazırlanmış bir standarttır. 1988 yılında güncelleştirilmiştir. Ancak ülkelerarası yorum ve gerçekleştirim farklılıkları nedeniyle umulanı verememiştir. 2000 sonrası yıllarda EUROCOM D/1’in yerini alması amacıyla hazırlanan ve büyük ölçüde ATM teknolojisinin kullanılmasının öngörüldüğü TACOMS Post-2000 çalışması da halen sürdürülmektedir. Post-2000 ile sadece taktik sistemlerin karşılıklı çalışma uyumunun sağlanması değil, mevcut staratejik altyapı ve sivil sistemlerle de karşılıklı-uyumlu çalışabilmenin sağlanması hedeflenmektedir.

Kullanılan Kısaltmalar

ADSL (Asymmetric digital subscriber line): Asimetrik sayısal abone hattı
ASPII (Asia-Pacific Information Infrastructure):Asya-Pasifik Bilgi Altyapısı
ATM (Asynchronuos Transfer Mode): Bir tür hızlı paket anahtarlama yöntemi
C4I (Command, Control, Communications, Computer and Intelligence)    
CL (Connectionless): Bağlantı gerektirmeyen
CO (Connection Oriented): Bağlantı gerektiren
DBS (Direct Broadcast Satellite): Doğrudan Uydudan Yayın
DII (Defense Information Infrastructure): Savunma Bilgi Altyapısı
DII-COE (Common Operating Environment):  DII - Ortak Çalışma Ortamı
DISA-CS (Defence Information Systems Agency- Center for Standards): Savunma Bilgi Sistemleri Ajansı-Standartlar Merkezi
DISN (Defense Information System Network): Savunma Bilgi Sistemi Şebekesi
DNS (Domain Name Server): Bilgisayarların oluşturduğu ağda bilgisayar isimleri ile IP adreslerini eşleştiren sunucu
DoD (USA - Department of Defense): ABD Savunma Bakanlığı
EII (European Information Infrastructure): Avrupa Bilgi Altyapısı
FDM (Frequency Division Multiplexing): Frekans Bölmeli Çoklama
FDMA (Frequency Division Multiple Access): FBÇ erişim
FPLMTS (Future Public Land Mobile Telecommunication Systems):  ITU tarafından standartlaştırılmakta olan 3. Nesil PCS sistemi (yeni adı IMT-2000)
FTTC (Fiber to the Curb): Kaldırıma kadar fiber
FTTH (Fiber to the Home): Eve kadar fiber hat
GII (Global Information Infrastructure): Küresel Bilgi Altyapısı
GSC (Global Standards Conference): Küresel Standartlar Koferansı
GUI (Graphical User Interface): Grafiksel Kullanıcı Arayüzü
HDSL (High speed Digital Subscriber Line): Yüksek hızlı sayısal abone hattı
HFC (Hybrid fiber coax): Fiber ve koaks karma hat
IAL (Information Application Layer): Bilgi Uygulama Katmanı
II (Information Infrastructure): Bilgi Altyapısı
IM (Information Management): Bilgi Yönetimi
IMT-2000 (International Mobile Telecommunications): Uluslararası Mobil Telekomünikasyon sistemi (eski adı FPLMTS)
IN (Intelligent Networks): Akıllı Şebekeler
IP (Internet Protocol, Internetworking Protocol): Internet Protokolu
IS (Information Society): Bilgi Toplumu
IPL (Information Processing Layer): Bilgi İşleme Katmanı
ISL (Information Society Layer): Bilgi Toplumu Katmanı
Information Superhighway: Bilgi Otoyolu
IT (Information Technologies): Bilgi Teknolojileri
ITL (Information Transfer Layer): Bilgi Taşıma Katmanı
ITU (International Telecommunication Union): Uluslararası Telekomünikasyon Birliği
I-TV (Interactive TV): Etkileşimli televizyon
JTA-Army ( Joint Technical Architecture - Army): ABD ordusu için Ortak Teknik Mimari
LAN (Local Area Network): Yerel Alan Ağı
MAN (Metropolitan Area Network): Metropol Alan Ağı
MM (Multi Media): Çoklu Ortam
NII (National Information Infrastructure): Ulusal Bilgi Altyapısı
NSC (National Science Foundation): ABD Ulusal Bilim Vakfı
OO (Object Oriented): Nesneye Yönelimli
PCS (Personal Communications Services): Bireysel İletişim Servisleri
Server: Sunucu
TACOMS (Tactical Communications Systems) -Post2000: 2000 sonrası yıllarda NATO güçleri için taktik iletişim sistemlerinin tanımlandığı rapor
TAFIM (Technical Architecture Framework for Information Management): Bilgi Yönetimi için Teknik Mimari Çerçevesi
TEN (Trans European Network): Avrupa Çapında Ağ
TCP (Transmission Control Protocol): Aktarma Denetim Protokolu
UMTS (Universal Mobile Telecommunication System): ETSI tarafından Avrupa standardı olarak tanımlanmakta olan 3. Nesil PCS sistemi
vBNS(very high speed Backbone Network Service): Çok yüksek hızlı omurga(taşıyıcı) şebeke servisi
VOD (Video on demand): İsteğe Bağlı Video
WAN (Wide Area Network)    Geniş Alan Ağı
W-ATM (Wireless ATM): Telsiz ATM
Wireless Cellular Local Loop: Telsiz hücresel yerel döngü
W-LAN(Wireless LAN): Telsiz Yerel Alan Ağı
WLL (Wireless Local Loop): Telsiz Yerel Döngü

KAYNAKÇA

1. "Broadband Telecommunications Technology", B.G. Lee, M. Kang, J. Lee, Artech House, 2. Baskı, 1997
2. "The Global Internet: Part 1 & Part 2", IEEE Comm. Mag., Mayıs-Haziran 1997
3. "Information Infrastructures and Multimedia Communications : Different Approaches of the Telephone, Data, and Radio/TV Worlds", H. Armbrüster, IEEE Comm. Mag., Eylül 1997
4. "Standards Make the Global Information Highways Possible", K. Krechmer, IEEE Comm. Mag., Ağustos 1996
5. "Elements of the Emerging Broadband Information Highway", H.Akimaru, M.R.Finley, IEEE Comm. Mag., Haziran 1997
6. "Joint Technical Architecture - Army (JTA-Army), Version 5.0", Department of Army, 11 Eylül 1997
7. "The Technical Architecture Framework for Information Management (TAFIM), Version 3.0", DoD DISA-CS, 30 Nisan 1996

ÖZGEÇMİŞ