MIJN EERSTE TRANSCEIVER WAS
VOOR DE 2 METER BAND
(1977)
Mijn eerste transceiver was voor de 2 meter band en is geschikt voor CW en FM.
Mijn eerste transceiver was voor de 2 meter band
Toen ik mijn amateur licentie had gekregen, moest er een 2 meter transceiver worden gebouwd. Het schema stond in Electron. Helaas weet ik niet meer wie de ontwerper was, ik vermoed dat het Klaas, PA0KSB was. Aangemoedigd door een zendamateur werd besloten dit ingewikkelde apparaat te gaan bouwen. Maar alvorens de transceiver te bouwen, werd het ontwerp aangepast omdat ik ook graag CW wilde hebben. En zo werden er nog diverse onderdelen gewijzigd, zoals het gebruik van kristallen voor de local oscillator van de 2e ontvanger mengtrap. En een frequentie kalibrator om exact op het juiste kanaal af te stemmen en nog een schakelaar om je eigen modulatie te monitoren.
De eenvoudige 2 meter antenne waarmee verbindingen door heel Europa werden gemaakt.
Geen eenvoudig apparaat
Dit was zeker geen Barefoot Technology project. Ik had nog nooit een ingewikkeld apparaat gebouwd en wist niet wat me te wachten stond. De verwachting was dat alles zou werken nadat het in elkaar gesoldeerd was, maar dat was natuurlijk niet zo. Er zijn heel wat dingen aangepast en fouten die ik gemaakt had gecorrigeerd... Uiteindelijk werkte de transceiver naar behoren. Er zijn heel veel QSO's mee gemaakt, met FM maar vooral CW QSO's. Deze transceiver is wel het moeilijkste dat ik ooit gebouwd heb.
De Junker seinsleutel werd al snel vervangen door deze
squeeze-memory keyer. Dat was een enorme verbetering. Links
seinen en rechts schrijven en de set bedienen, dat ging uitstekend!
Het ontwerp
Het ontwerp is gebaseerd op de mogelijkheden uit die tijd. Nu zouden we het heel anders doen. Bouw deze transceiver dus niet na, het artikel is bedoeld om een uitleg te geven over de vele leuke ideeen die in de transceiver verwerkt zijn en wat voor soort schakelingen men toen gebruikte.
Blokschema.
Ontvanger.
Het LO signaal van de 1e mixer van de ontvanger wordt verkregen door een VCO te laten locken op de frequenties van een kristal oscillator van 44.583 MHz en een VFO met een frequentie bereik van 1.58 MHz to 2.25 MHz. De VCO frequentie varieert dan tussen 46.16 en 46.83 MHz. Door een tripler wordt deze 3x vermenigvuldigd naar 138.5-140.5 MHz.
De 1e MF frequentie is 5.5 MHz, de tweede 455 kHz. De FM detector is voorzien van een afstemmeter. Wanneer de naald in het midden staat, heb je de ontvanger precies afgestemd op de frequentie van het tegenstation. Ook kun je de frequentie kalibrator gebruiken om precies op het 25 kHz kanaal af te stemmen. Er is een monitor schakelaar om je eigen uitzending/modulatie te beluisteren tijdens het zenden.
De afstemmeter wordt ook gebruikt om de 5.5 MHz oscillator van de zender exact op de goede frequentie af te regelen. Voor het werken over repeaters moet dit 4.9 MHz zijn (600 kHz lager). Daarom is er een tweede kristal van 5355 kHz, dat ingeschakeld wordt bij het zenden met een shift van 600 kHz.
Zender.
Het signaal van de VCO wordt versterkt tot een uitgangsvermogen van ongeveer 7 watt. De ontvanger zal dit zendsignaal ontvangen via bijvoorbeeld de kleine capaciteiten in het antenne relais. Het 5.5 MHz MF signaal van de ontvanger wordt in een fase detector vergeleken met een 5.5 MHz vrijlopende oscillator. Een regellus regelt de VCO bij zodat de zendfrequentie gelijk is aan de ontvangstfrequentie. De vrijlopende 5.5 MHz oscillator is natuurlijk niet superstabiel. Daarom moet hij voor het begin van een uitzending bijgeregeld worden. Dit gebeurt door deze 5.5 MHz oscillator aan te zetten en af te regelen met de tune potentiometer en de afstemmeter van de ontvanger. Dit 5.5 MHz signaal straalt voldoende in op de 1e MF en kan zelfs als BFO worden gebruikt voor het ontvangen van CW. Maar ik gebruikte altijd een kortegolf ontvanger aangesloten op de 1e MF van 5.5 MHz voor CW ontvangst. Voor het werken via repeaters moet de frequentie van de vrijlopende oscillator 600 kHz lager zijn, oftewel 4.9 MHz. Daarom zit er in de ontvanger ook een kristal van 5355 kHz, zodat de 1e MF dan even 4.9 MHz wordt voor de afregeling.
De vrijlopende 5.5 MHz oscillator wordt FM gemoduleerd voor spraak en voor CW wordt Frequency Shift Keying toegepast. Aan/uit modulatie voor CW is niet mogelijk, dan zou de VCO bij ieder teken steeds opnieuw moeten locken en dat gaat veel te traag. Het locken duurt langer dan de lengte van een punt of streep.
Wanneer je een gedetailleerde uitleg van het schema wilt lezen, klik dan op de onderstaande link:
Klik hier voor een gedetailleerde uitleg van het schema
Afregeling
De afregeling moest met heel eenvoudige middelen worden uitgevoerd. De meest gebruikte middelen waren een universeel meter en een dipmeter van Heathkit, die speciaal voor dit project werd aangeschaft. De frequentie kalibrator werd geijkt op de frequentie van een repeater station. En heel veel gebeurde op het gehoor. Gelukkig waren daarvoor vele langdurige QSO's te ontvangen.
De dipmeter van Heathkit was een goede investering. Hij is
heel veel gebruikt bij dit- en allerlei andere knutselprojecten.
Resultaten
De transceiver is heel veel gebruikt, natuurlijk voor QSO's in FM maar vooral voor CW verbindingen. De twee meter band is een heel interessante band door de vele soorten van condities. Het enige wat ik ooit als nadeel heb ervaren was de matige nevenkanaal selectiviteit. Wanneer er twee locale stations op 145.525 MHz zaten, hoorde ik ze ook zwak wanneer de set op de aanroep frequentie van 145.500 MHz stond afgestemd.
Voor CW werd een achterzet ontvanger toegepast, de SSR1. Deze was verbonden met de 5.5 MHz middenfrequent en daarop afgestemd. Zo kon ook AM worden ontvangen. Er is op die manier een QSO gemaakt met een Engelse amateur die nog in AM werkte. De zender deed het prima, harmonischen onderdrukking was meer dan 60 dB. Daarvoor zijn twee jaar na de bouw nog wat extra laagdoorlaatfilters aangebracht. Van het oorspronkelijke ontwerp is de onderdrukking van de harmonischen te laag.
Voor het zenden in CW was er een memory keyer. Later kwam er nog een 40 watt eindtrap. Ook zijn er RTTY verbindingen gemaakt, eerst met een oude mechanische telex maar later met een destijds moderne, hele dure computer, de Acorn Atom. CPU speed 1 MHz en 32k geheugen... De monitor was een zwart-wit TV.
RTTY met de Acorn Atom computer uit de tijd dat men nog
op blote voeten liep... CPU speed 1 MHz en 32k memory!
Meetresultaten van de ontvanger
Maar nu, 30 jaar later, was ik toch wel benieuwd naar de kwaliteit van de ontvanger, die behalve de nevenkanaal selectiviteit, altijd prima beviel. Ik kon wat metingen doen volgens de ETSI standaard EN300 086. Deze is bedoeld voor mobilofoons en kan iedereen vrij downloaden van de ETSI website (na registratie d.m.v. het invullen van je e-mail adres). Hieronder de resultaten:
| Test | Meetwaarde | Limiet | Opmerkingen |
| Sensitivity | -2.8 dBuV emf | +6 dBuV emf | Goed! |
| Co-channel rejection | -4.2 dBc | 0-8 dBc | Goed! |
Blocking and
Desensitization @ -1 MHz | 93.3 dBc | 84 dBc | Goed! |
Intermodulation
response @ 50/100 kHz | 47.5 dBc | 70 dBc | Slecht. |
Adjacent channel
selectivity | ch-25kHz: 32.6 dBc
ch+25kHz: 41.7 dBc | 70 dBc | Erg slecht... |
Spurious response
spiegelfrequentie IF1 | 11.0 dBc | 70 dBc | Slechter kan het niet!!! |
Spurious response
spiegelfrequentie IF2 | 82.1 dBc | 70 dBc | Goed! |
Dat de adjacent channel selectivity niet zo goed was, heb ik wel eens gemerkt. Soms waren er geluiden te horen van locale amateurs op naastliggende kanalen. Maar dat de onderdrukking van de spiegelfrequentie van de eerste MF van 5.5 MHz zo vreselijk slecht was, dat heb ik nooit gemerkt en had ik ook niet verwacht. Dat moet met 4 HF kringen veel beter kunnen, is dus heel slecht afgeregeld.
FOTO'S VAN DE CONSTRUCTIE
Zender stuur- en eindtrappen, frequentie kalibrator en antenne relais.
Tegen de achterkant zitten 2 extra low-pass filters voor de harmonischen onderdrukking.
Bovenaan de modulator en 1750Hz repeater toongenerator, rechts de CW vox.
In het midden de 1e MF van 5.5 MHz en de 2e MF van 455 kHz met FM detector.
Links onder de local oscillator van de 2e mixer met de kristallen 5955kHz en 5355kHz.
Links de HF trap en de 1e MF trap van 5.5 MHz van de ontvanger.
Boven de zend VCO (met koelvin), PLL en 5.5 MHz oscillator (rechts-midden).
Onder een van de twee gestabiliseerde voedingen van 9 volt.
Links de LF versterker van de ontvanger. Boven de tweede 9 volt stabilisator.
In het midden de VCO van de ontvanger met de VFO onder het witte piepschuim.
Leuk detail: de metalen ronde uitvoering van de uA741 op-amp (midden onder).
BACK TO INDEX PA2OHH