ANA SAYFAYA DÖNÜŞ
GELİR VERGİSİ KANUNU (G.V.K.)
Kanun Numarası : 193
Kabul Tarihi : 31/12/1960
Yayımlandığı R.Gazete : 6/1/1961 Sayı: 10700
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 4 Cilt: 1 Sayfa: 850
*
* *
Bu Kanunun yürürlükte olmayan hükümleri için bakınız
"Yürürlükteki Bazı Kanunların Mülga Hükümleri Külliyatı"
Cilt: 1 Sayfa: 517
Bu Kanun ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren
yönetmelik için,"Yönetmelikler Külliyatı"nın kanunlara göre
düzenlenen nümerik fihristine bakınız.
*
* *
BİRİNCİ KISIM
Mükellefiyet
BİRİNCİ BÖLÜM
Verginin Mevzuu
Mevzuu:
Madde 1 - Gerçek kişilerin gelirleri (Gelir Vergisi) ne tabidir. Gelir,bir
gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tuta-
rıdır.
Gelirin unsurları:
Madde 2 - Gelire giren kazanç ve iratlar şunlardır:
1. Ticari kazançlar;
2. Zirai kazançlar;
3. Ücretler;
4. Serbest meslek kazançları;
5. Gayrimenkul sermaye iratları;
6. Menkul sermaye iratları;
7. Sair kazanç ve iratlar.
Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça,yukarıda yazılı kazanç ve iratlar gelirin
tesbitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınır.
Üçüncü fıkra (Ek: 24/12/1980-2361/1 md.; Mülga: 1/5/1981-2454/1 md.)
KANUNLAR, TEMMUZ 1990 (Ek-6)
İKİNCİ BÖLÜM
Tam Mükellefiyet
Mükellefler:
Madde 3 - Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde et-
tikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:
1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar;
2. (Değişik: 19/2/1963-202/1 md.) Resmi daire ve müesseselere veya merkezi
Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müesse-
se,teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan
Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri ka-
zanç ve iratları dolayısiyle Gelir Vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tu-
tulmuş bulunanlar, mezkür kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmez-
ler.)
Türkiye'de yerleşme:
Madde 4 - Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır:
1. İkametgahı Türkiye'de bulunanlar (İkametgah,Kanunu Medeninin 19 uncu ve
mütaakıp maddelerinde yazılı olan yerlerdir);
2. (Değişik: 19/2/1963-202/2 md.) Bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı
olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini
kesmez.)
Yerleşme sayılmıyan haller:
Madde 5 - Aşağıda yazılı yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar da-
hi,Türkiye'de yerleşmiş sayılmazlar:
1. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen iş, ilim ve fen
adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara
benziyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksa-
diyle gelenler;
2. Tutukluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmıyan sebeplerle Türki-
ye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Dar Mükellefiyet
Mükellefler ve mevzuu:
Madde 6 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/2 md.)
Türkiyede yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye'de elde ettikleri
kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler,
Kazanç veya iradın Türkiye'de elde edilmesi:
Madde 7 - (Değişik: 27/3/1969 - 1137/1 md.) Dar mükellefiyete tabi kimseler
bakımından kazanç ve iradın Türkiye'de elde edildiği aşağıdaki şartlara göre ta-
yin olunur:
1. (Değişik: 31/12/1981 - 2574/1 md.) Ticari kazançlarda: Kazanç sahibinin
Türkiye'de işyerinin olması veya daimi temsilci bulundurması ve kazancın bu yer-
lerde veya bu temsilciler vasıtasiyle sağlanması (Bu şartları haiz olsalar dahi
iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlardan, ihraç edilmek üzere Türkiye'de satın al-
dıkları veya imal ettikleri malları Türkiye'de satmaksızın yabancı memleketlere
gönderenlerin bu işlerden doğan kazançları Türkiye'de elde edilmiş sayılmaz.)
Türkiye'de satmaktan maksat, alıcı veya satıcının veya her ikisinin Türki-
ye'de olması veya satış aktinin Türkiye'de yapılmış olmasıdır.İş merkezinden
maksat ise, iş bakımından muamelelerin bilfiil toplandığı ve idare edildiği mer-
kezdir.
2. Zirai kazançlarda: Zirai faaliyetlerin Türkiye'de icra edilmesi;
3. Ücretlerde:
a) Hizmetin Türkiye'de ifa edilmiş veya edilmekte olması veya Türkiye'de
değerlendirilmesi;
b) (Değişik: 24/12/1980-2361/3 md.) Türkiye'de kain müesseselerin idare mec-
lisi başkan ve üyelerin, denetçilerine, tasfiye memurlarına ait huzur hakkı,
aidat, ikramiye ve benzerlerinin Türkiye'de değerlendirilmesi;
4. Serbest meslek kazançlarında: Serbest meslek faaliyetlerinin Türkiye'de
icra edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
5. Gayrimenkul sermaye iratlarında: Gayrimenkulün Türkiye'de bulunması ve bu
mahiyetteki mal ve hakların Türkiye'de kullanılması veya Türkiye'de değerlendi-
rilmesi;
6. Menkul sermaye iratlarında: Sermayenin Türkiye'de yatırılmış olması;
7. Sair kazanç ve iratlarda: Bu kazanç veya iratları doğuran işin veya mua-
melenin Türkiye'de ifa edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
Bu maddenin 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 7 nci bentlerinde sözü edilen değer-
lendirmeden maksat, ödemenin Türkiye'de yapılması veya ödeme yabancı memlekette
yapılmışsa, Türkiye'de ödiyenin veya nam ve hesabına ödeme yapılanın hesaplarına
intikal ettirilmesi veya karından ayrılmasıdır.
İş yeri ve daimi temsilci:
Madde 8 - 7 nci maddenin 1 numaralı bendinde yazılı iş yeri, Vergi Usul Ka-
nunu hükümlerine göre tayin olunur.
Aynı maddede yazılı daimi temsilci, bir hizmet veya vekalet akdi ile temsil
edilene bağlı olup, onun nam ve hesabına muayyen veya gayrimuayyen bir müddetle
veya mütaaddit ticari muameleler ifasına yetkili bulunan kimsedir.
Aşağıda yazılı kimseler, başkaca şartlar aranmaksızın temsil edilenin daimi
temsilcisi sayılırlar.
1. Ticari mümessiller, tüccar vekilleri ve memurları ile Ticaret Kanununun
hükümlerine göre acenta durumunda bulunanlar;
2. (Değişik: 19/2/1963-202/4 md.) Temsil edilene ait reklam giderleri hariç
olmak üzere giderleri devamlı olarak kısmen veya tamamen temsil edilen tarafın-
dan ödenenler;
3. Mağaza veya depolarında temsil edilen hesabına konsinyasyon suretiyle
satmak üzere devamlı olarak mal bulunduranlar.
Bir kimsenin birkaç kişiyi aynı zamanda temsil etmesi daimi temsilcilik vas-
fını değiştirmez.
İKİNCİ KISIM
Muaflık ve İstisnalar
BİRİNCİ BÖLÜM
Esnaf Muaflığı
Vergiden muaf esnaf:
Madde 9 - (Değişik: 24/12/1980-2361/4 md.)
Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışan ve yıl-
lık alış, satış veya hasılat tutarları 48 inci maddede yazılı hadlerin yarısını
aşmayanlar Gelir Vergisinden muaftır.
1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş-
yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Halı, kilim, battaniye,
mensucat, trikotaj, saat, kıymetli maden ve madeni eşyalar gibi değeri yüksek
olan maddeleri perakende olarak satanlarla, giyilecek eşya, gıda ve her türlü
bakkaliye maddelerinin pazar takibi suretiyle satışını mutat meslek haline ge-
tirenler hariç);
2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş ya-
pan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi,
kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır
yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı;
3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı
yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazı-
lı şartları haiz bulunanlar (51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten fay-
dalanamazlar);
4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya
(50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işle-
tenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu
bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hak-
kında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlet-
tiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);
5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gi-
bi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra
ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6. Hariçten işçi almamak, muharrik kuvvet kullanmamak kayıt ve şartı ile
oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, do-
kuma mamulleri örgü, dantel, her nevi nakış işlerini ve her nevi turistik eşya,
hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, ip ve urganları dükkan açmak-
sızın satanlardan 47 nci maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı şartları
haiz bulunanlar;
7. Yukarıdaki 1 - 6 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik göster-
dikleri, Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca, kabul ve
ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.
Yukarıda 1 - 7 numaralı bentlerde sözü edilen işleri yapanlardan 48 nci mad-
dede yazılı hadlerin (alış, satış tutarları ve hasılat hadleri) iki katını aşan-
lar gerçek usulde vergilendirilirler.
Ticari, zari veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine
tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri-
ne devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından fayda-
lanamazlar.
(Ek: 4/12/1985-3239/39 md; Değişik:26/12/1993-3946 /6 md.) Bir işyeri
açmaksızın münhasıran gezici olarak milli piyango bileti satanlar, yukarıdaki
şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.
(Ek: 26/12/1993 - 3946/6 md.) Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif
suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.
İKİNCİ BÖLÜM
Vergiden Muaf Çiftçiler
Küçük çiftçi muaflığı:
Madde 10 - Küçük Çiftçi Gelir Vergisinden muaftır.
Çiftçilerin bu vergi karşısında küçük çiftçi olup olmadıkları 12 nci ve 13
üncü maddelerde yazılı işletme büyüklüğüne ve yıllık satış tutarı esaslarına gö-
re tayin olunur. Bu şartlardan her hangi birini haiz bulunmıyanlar küçük çiftçi
muaflığından faydalanamazlar.
(Değişik:19/2/1963-202/6 md.) Aile reisi beyanına tabi zirai gelirlerde iş-
letme büyüklüğü ve yıllık satış tutarları; aile reisi, eş ve küçük çocuklar için
toplu olarak nazara alınır.
(Değişik: 19/2/1963-202/6 md.) Ortaklıklarda küçük çiftçi muaflığı, ortaklı-
ğın işletme büyüklüğü ve yıllık satış tutarı ölçülerine göre tayin edilir.Ortak-
lığın birden fazla işletmeye taallük etmesi veya işletmelerin ayrı ayrı mahal-
lerde bulunması durumu değiştirmez.
(Değişik: 19/2/1963-202/6 md.) 52 nci maddede yazılı tek işletmelerde işlet-
me birden fazla ortaklıklara ait olsa bile muaflık ölçüleri bu ortaklıklara ait
işletme büyüklüğü ve yıllık satış tutarları toplanmak suretiyle nazara alınır.
(Değişik: 19/2/1963-202/6 md.) Her biri 12 ve 13 üncü maddelerde yazılı öl-
çülerin altında kalan birden fazla zirai işletmede ayrı ayrı şahıslarla ortaklı-
ğı bulunanların işletme büyüklüğü ve satış ölçülerinin tesbitinde ortaklık pay-
ları toplamı nazara alınır.
(Değişik: 19/2/1963-202/6 md.) Gerek şahsi işletmesi gerek dahil bulunduğu
ortaklıklar müstakillen muaflıktan faydalandığı halde, kendisine ait işletmenin
ve ortaklıklardaki paylarının toplamı muaflık ölçülerini aşan çiftçiler muaflık-
tan faydalanamazlar.Payları toplamı muaflık ölçülerini aşmıyan diğer ortakların
muaflıkları devam eder.
(Değişik: 1/5/1981-2454/2 md.) Yarıcılık ortaklık sayılır.
Küçük çiftçi muaflığının hududu:
Madde 11 - (Değişik: 19/2/1963-202/7 md.)
Küçük çiftçi muaflığı zirai kazançlara münhasırdır. Bu muaflıktan faydala-
nanlar, diğer kazanç ve iratları üzerinden bu kanun hükümleri gereğince vergiye
tabi tutulurlar.
(Değişik: 1/5/1981-2454/3 md.) Ticari veya mesleki kazançları dolayısıyla
gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlardan zirai faaliyette bulunanlar ile
bir biçerdövere veya benzeri mahiyetteki bir motorlu araca veya birden fazla
traktöre sahip olan çiftçiler küçük çiftçi muaflığından faydalanamazlar.
(Ek: 24/12/1980-2361/6 md.) Küçük çiftçi muaflığının, bu Kanunun 94 ncü mad-
desi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
İşletme büyüklüğü ölçüsü:
Madde 12 - (Değişik: 1/5/1981-2454/4 md.)
Küçük çiftçi muaflığını tayin bakımından bir takvim yılı içinde nazara alı-
nacak işletme büyüklüğü ölçüleri şunlardır: (1)
---------------------------
(1) Bu maddede kanunla getirilmiş olan, miktarlar aynen bırakılmış; 14/7/1987
tarih ve 87/11986 sayılı Kararname ile 1/1/1987 tarihinden geçerli olmak
üzere tesbit edilen miktarlar ise metne parantez içinde siyah punto ile iş-
lenmiştir.
1 inci Grup: Hububat ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 310 (610)
dönüm;
2 nci Grup: Bakliyat, afyon, susam, keten, kendir ziraatinde ekili arazinin
yüzölçümü toplamı 140 (210) dönüm;
3 üncü Grup: Ayçiçeği ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 130 (500)
dönüm;
4 üncü Grup: Pamuk ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 50(200) dö-
nüm;
5 inci Grup: Çeltik ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 40 (115) dö-
nüm;
6 ncı Grup: Pancar ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 50 (150) dö-
nüm;
7 nci Grup: Patates,soğan, sarmısak ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü top-
lamı 40 (125) dönüm;
8 inci Grup: Çay ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 20 (20) dönüm
(Mahsul verebilecek hale gelmeyenler hariç);
9 uncu Grup: Tütün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 50 (200) dö-
nüm;
10 uncu Grup: Sebze ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 40 (150) dö-
nüm;
11 inci Grup: Sera ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 1,5 (5) dönüm;
12 nci Grup: Kavun ve karpuz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı
50 (135) dönüm;
13 üncü Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş fındık ziraatinde ekili arazinin
yüzölçümü toplamı 60 (220) dönüm;
14 üncü Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş bağ ve incir ziraatinde ekili
arazinin yüzölçümü toplamı 80 (170) dönüm;
15 inci Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş antep fıstığında 750 (750) ağaç;
16 ncı Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş zeytinliklerde 1 200 (1200) ağaç;
17 nci Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş narenciyede 475 (475) ağaç;
18 inci Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş elmada 700 (700) ağaç;
19 uncu Grup: Muz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 3 (3) dönüm;
20 nci Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş kayısıda 750 (750) ağaç;
21 inci Grup: Meyve verebilecek hale gelmiş armut,kiraz,vişne, şeftalide
700 (700) ağaç;
22 nci Grup: Diğer meyve ve ürün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı
50 (50) dönüm (Meyve ve ürün verebilecek hale gelmeyenler ile palamut hariç);
23 üncü Grup: Büyükbaş hayvan sayısı 50 (80) adet (İş hayvanları ile iki ya-
şından küçük büyükbaş hayvanlar hariç);
24 üncü Grup: Küçükbaş hayvan sayısı 250 (315) adet (Bir yaşından küçük kü-
çükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları hariç).
Bakanlar Kurulu, Zirai Kazançlar Merkez Komisyonunun teklifi üzerine, bu
ölçüleri gerekli gördüğü bölgeler için bir yıl uygulanmış olmak kaydıyla arazi
ve ürün türlerine göre on katını aşmamak üzere artırmak ve azaltmak suretiyle
yeniden tespite yetkilidir. Bu şekilde tespit olunan ölçüler, Resmi Gazete'de
yayımlandığı tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren yürürlüğe girer.(1)
Yukarıda yazılı ziraat gruplarının birkaç tanesinin içine giren zirai faali-
yetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla iki gruba ait işletme büyüklükle-
ri, bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşmadığı takdirde muaflık
devam eder.
--------------------
(1) Bu fıkradaki "% 25 oranını" ibaresi, 19/6/1987 tarih ve 3393 sayılı Kanunun
10 uncu maddesiyle "on katını" şeklinde değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
Yukarıda zikredilen,meyveli ve meyvesiz ağaçlarda meyve ve ürün verebilecek
hale gelme durumu başlangıcı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca
müştereken tesbit olunur.
Satış tutarı ölçüsü:
Madde 13 - (Değişik birinci fıkra: 12/6/1987-3380/2 md.) Küçük çiftçi muaf-
lığından faydalanabilmek için zirai mahsullerin bir takvim yılı içindeki satış
bedelleri tutarının 60.000.000 (864.000.000) lirayı geçmemesi şarttır.(1)
(Değişik: 26/6/1964-484/2 md.) Arazi üzerinde yapılmıyan zirai faaliyetler
ile kara ve su avcılığında ve 12 nci maddede işletme büyüklüğü ölçüsü gösteril-
miyen zirai faaliyetlerde muaflık yalnız yıllık satış tutarı ölçüsüne göre tayin
olunur.
Muaflıktan mükellefliğe, mükelleflikten muaflığa geçiş:
Madde 14 - (Değişik birinci fıkra: 24/12/1980-2361/9 md.) 12 veya 13 ncü
maddelerde yazılı hadleri aşan çiftçiler bu durumun meydana geldiği takvim yılı
başından itibaren küçük çiftçi muaflığını kaybederler.
Bu suretle mükellefiyete girenler muafiyet şartlarının kalktığı tarihten
itibaren keyfiyeti vergi dairesine bildirmeye ve mükellefiyetle ilgili ödevleri-
ni Vergi Usul Kanunundaki esaslara göre yerine getirmeye mecburdurlar.
Mükellef durumunda iken muaflık şartlarını iktisabedenler mütaakıp vergilen-
dirme dönemi başından itibaren küçük çiftçi muaflığından faydalanırlar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Diğer Muaflıklar
Diplomat muaflığı:
Madde 15 - Yabancı Devletlerin Türkiye'de bulunan elçi,maslahatgüzar ve kon-
solosları (Fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensubolan ve
o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları,Türkiye'de resmi bir göreve memur
edilenler bu sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartiyle Gelir Vergisinden
muaftırlar.
Bu muaflığın menkul sermaye iradı üzerinden tevkif suretiyle alınan vergiye
şümulü yoktur.
Ücret istisnası:
Madde 16 - Yabancı elçilik ve konsoloslukların 15 inci maddeye girmeyen me-
mur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı
olmak şartiyle Gelir Vergisinden istisna edilir.
Göçmen ve mülteci muaflığı:
Madde 17 - (Değişik: 24/12/1980-2361/10 md.)
İskan Kanunu hükümlerine göre göçmen ve mülteci sayılanlarla yerleştirilen-
lerin, mezkür Kanununda kazanç vergisi muaflığı için konulan kayıt,şart ve süre-
lerle bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratların 2.800.000
(31.100.000) lirası Gelir Vergisinden müstesnadır.(2)
Bu istisnanın menkul sermaye iradı üzerinden alınacak verginin tevkif yolu
ile kesilen kısmına şümulü yoktur.
Serbest meslek erbabında yaşlılık muaflığı:
Mükerrer Madde 17-(Ek: 19/2/1963-202/11 md.; Mülga: 24/12/1980-2361/11 md.)
-----------------------
(1) Bu maddede yeralan miktar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş,31/12/1996 ta-
rih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğ ile 1996 yılı
hasılatına uygulanmak üzere tesbit edilen miktar ise metne parantez içinde
siyah punto ile işlenmiştir. Daha önce Kararname ile yapılan değişiklik için
bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne
bakınız.
(2) Bu maddede yer alan miktar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş 31/12/1996 ta-
rih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Telbiğ ile 1997
takvim yılı gelirlerine uygulanmak üzere tespit edilen miktar ise metne
parantez içinde siyah punto ile işlenmiştir. Daha önce Kararname ile yapılan
değişiklik için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
CETVELİ" ne bakınız.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kazançlarda İstisnalar
Serbest meslek kazançlarında:
Madde 18 - (Değişik: 4/12/1985-3239/40 md.)
Müellif,mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar ve mucitlerin ve bun-
ların kanuni mirasçılarının şiir , hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve
incelemeleri, röportaj, karikatür , fotoğraf, film, video band, radyo ve tele-
vizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini, gazete, dergi, radyo, televizyon ve
videoda yayınlanmak veya kitap, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile
ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve tem-
lik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müs-
tesnadır.
Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi
karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya dahildir.
Yukarıda yazılı kazançların arızi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uy-
gulanmasına engel teşkil etmez.
Serbest meslek kazançları istisnasının,bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca
tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
PTT Acentalarında kazanç istisnası:
Mükerrer Madde 18 - (Ek: 24/3/1988-3418/23 md.)
PTT acentalığı faaliyetinden elde edilen kazançlar,gelir vergisinden müstes-
nadır.Bu kazanç istisnasının, bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif sure-
tiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
Ziraii kazançlar istisnası:
Madde 19 - (Mülga: 24/12/1980-2361/13 md.)
Maden suları kazançları istisnası:
Madde 20 - (Mülga: 24/12/1980-2361/14 md.)
Eğitim, öğretim ve sağlık hizmet işletmelerinde kazanç istisnası:
Mükerrer Madde 20 - (Ek:4/12/1985-3239/41 md;Mülga:26/12/1993-3946/38 md.)
BEŞİNCİ BÖLÜM
Sermaye İratlarında İstisnalar
Gayrimenkuller ve haklarda:
Madde 21 - (Değişik birinci fıkra: 31/12/1982-2772/2 md.) Binaların mesken
olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın
3.600.000 (41.400.000) lirası Gelir Vergisinden müstesnadır.(1)
Ticari,zirai veya mesleki kazancının yıllık beyanname ile bildirmek mecburi-
yetinde olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar bu istisna-
dan faydalanmazlar.
Menkul sermaye iratlarında:
Madde 22 - (Mülga: 4/12/1885-3239/138 md.)
--------------------------
(1) Bu maddede yeralan miktar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş 31/12/1996 ta-
rih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Telbiğ ile 1996 yılı
gelirlerine uygulanmak üzere tesbit edilen miktar ise metne parantez içinde
siyah punto ile işlenmiştir. Daha önce Kararname ile yapılan değişiklik
için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
CETVELİ"ne bakınız.
ALTINCI BÖLÜM
Müteferrik İstisnalar
Ücretlerde:
Madde 23 - (Değişik: 24/12/1980-2361/17 md.)
Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.
1. Köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5 000'i aşmayan
yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden
işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri;
2. Gelir Vergisinden muaf veya götürü gider usulünde vergiye tabi çiftçile-
rin ziraat işlerinde bilfiil çalışan işçilerin ücretleri (Bekçi ve çoban ücret-
leri dahil);
3. Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bu-
nunla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkla-
rı zamanlara ait ücretleri;
4. Ticari ve sınai kazançları vergiden muaf bulunanların bu işlerinde çalış-
tırılan hizmet erbabının ücretleri;
5. Köy muhtarları ile köylerin katip, korucu, imam , bekçi ve benzeri hiz-
metlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçile-
rinin ücretleri;
6. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde,bah-
çelerde,apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği
süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılan-
lardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir);
7. Sanat okulları ile bu mahiyetteki enstitülerde, ceza ve ıslahevlerinde,
darülacezelerin atelyelerinde çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve
düşkünlere verilen ücretler;
8. (Değişik:25/5/1995 - 4108/16 md.) Hizmet erbabına işverenlerce yemek ve-
rilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce,işyerinde veya müştemilatında
yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin
100 000 (600 000 ) lirayı aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizme-
tini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halin-
de, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler
ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.); (1)
9. (Değişik: 4/12/1985-3239/42 md.) Genel olarak maden işletmelerinde ve
fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken
memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması,ısıtılması ve
suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt
alanı 100 m2'yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi sure-
tiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2'yi aşması halinde, aşan kısma
isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz);
10. Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak
maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri;
11. Kanunla kurulan veya tüzelkişiliği haiz bulunan emekli sandıkları tara-
fından ödenen emekli, maluliyet, dul ve yetim aylıkları (Tüzelkişiliği haiz muh-
telif emekli sandıkları tarafından ödenen aylıklar toplamı; hizmet süresi ve ay-
lık seviyesi aynı olan Devlet memurlarına ödenen miktarlardan fazla ise, arada-
ki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.) (Genel, katma ve özel bütçelerden
ödenen bu nevi aylıklar dahil.);
12. 2089 sayılı Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanunun hükümlerine tabi çırakların
asgari ücreti aşmayan ücretleri.
(Ek Bentler: 4/12/1985-3239/42 md.)
13. Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen
emekli, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;
----------------------
(1) Bu bentte Kanunla getirilmiş olan miktar aynen bırakılmış, 16/12/1997 tarih
ve 23202 Mük. sayılı R.G.'de yayımlanan 9/12/1997 tarih ve 97/10351 sayılı
Kararname 1998 takvim yılında uygulanmak üzere tespit edilen miktar metne
parantez içinde siyah punto ile işlenmiştir.
14. Kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işve-
renlerin yanında çalışan hizmet erbabına,işverenin Türkiye dışında elde ettiği
kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler;
15. Yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir, yüzden fazla
işçi çalıştıran işyerlerinde iki, amatör sporcu çalıştıranların, her yıl milli
müsabakalara iştirak ettiklerinin belgelenmesi ve bu amatör sporculara ödenen
ücretler. (Asgari ücretin iki katını aşmamak kaydıyla)
Gider karşılıklarında:
Madde 24 - (Değişik: 24/12/1980-2361/18 md.)
Gider karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler Gelir Vergisinden is-
tisna edilmiştir.
1. (Değişik: 31/12/1981-2574/5 md.) Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafın-
dan harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler:
2. (Değişik: 31/12/1982-2772/3 md.) Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan
müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine,tasfi-
ye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her tür-
lü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek
ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık
seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe
verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa aradaki fark ücret olarak vergi-
ye tabi tutulur.
3. (Mülga:26/12/1993 - 3946/38 md.)
4. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre ödenen yakacak yardımı (memur,
işçi ve Bağ-Kur emeklilerine avans olarak ödenenler dahil);
5. Sayım işleriyle, seçim işlerinde çalıştırılanlara özel kanunlarına göre
verilen zaruri gider karşılıkları.
Tazminat ve yardımlarda:
Madde 25 - Aşağıda yazılı tazminat ve yardımlar Gelir Vergisinden müstesna-
dır:
1. Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve ya-
pılan yardımlar;
2. Muhtaç olanlara belli bir süre için veya hayat kaydiyle yapılan yardımlar
(Asker ailelerine yapılan yardımlarla hayır derneklerinin ve yardım sandıkla-
rının yardımları mutlak olarak bu istisnaya girerler.);
3. (Değişik: 24/12/1980-2361/19 md.) Kanunla kurulan veya tüzelkişiliği ha-
iz olan emekli sandıklarınca kendilerine zat aylığı bağlananlara aylıkları dı-
şında, kanunları veya statüleri gereğince verilen emekli, dul, yetim ve evlenme
ikramiyeleri veya iade olunan mevduatı ve sürelerini doldurmamış bulunanlarla
dul ve yetimlerine toptan ödenen tazminatlar (Kamu idare ve müesseseleri ile ka-
nunla kurulan sosyal güvenlik kurumları dışında kalan tüzelkişiliği haiz emekli
sandıkları tarafından ödenen tazminat ve yardımlar,hizmet süresi ve aylık sevi-
yesi aynı olan Devlet memurlarına verilen miktardan fazla ise, aradaki fark üc-
ret olarak vergiye tabi tutulur. Bu mukayesede gerek muhtelif emekli sandıkla-
rından,gerek aynı emekli sandığından muhtelif zamanlarda alınan ikramiye ve taz-
minatlar topluca dikkate alınır.)
4. Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları (Bu zamlar Devletçe verilen miktar-
ları aştığı takdirde, fazlası vergiye tabi tutulur.);
5. Evlenme ve doğum münasebetiyle hizmet erbabına yapılan yardımlar (Bu is-
tisna hizmet erbabının iki aylığına veya buna tekabül eden gündeliklerinin tuta-
rına kadar olan yardım kısmına uygulanır.);
6. Sosyal sigorta kurumları tarafından sigortalılara yapılan ödemeler;
7. (Değişik: 17/10/1980-2320/2 md.) 1475 ve 854 sayılı kanunlara göre öden-
mesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Kanuna göre ödenen kı-
dem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (hizmet ifa
etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.)
8. Genel olarak nafakalar(Alanlar için);
9. Yardım sandıkları tarafından statüleri gereğince kendi üyelerine ölüm,
sakatlık, hastalık, doğum, evlenme gibi sebeplerle yapılan yardımlar ile üyele-
rinin geri verilen mevduatı.
10. (Ek: 4/12/1985-3239/44 md.) Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik ku-
rumları tarafından ödenen emekli, dul, yetim ve evlenme ikramiyeleri veya iade
olunan mevduat,sürelerini doldurmamış bulunanlarla, dul ve yetimlerine toptan
ödenen tazminat ve yardımlar.
Vatan hizmetleri yardımlarında:
Madde 26 - Aşağıdaki yazılı vatan hizmetleri yardımları Gelir Vergisinden müs-
tesnadır.
1. Harb malüllüğü zamları ;
2. Harb malüllerine ve şehit, dul ve yetimlerine verilen tekel beyiyeleri;
3. Şehitlerin dul ve yetimlerine şehit, dul ve yetimi sıfatiyle yapılan bi-
lümum ödemeler (Bu hükmün tatbikında hususi kanunlarına göre kendilerine şehit
sıfatı verilenlerle harb, isyan, eşkiya, kaçakçı takip ve müsademesi, sanıkların
ve mahkümların takibi,manevra, talim ve tatbikat esnasında görev başında veya
görevden doğan sebeplerle ölenler şehit sayılır.);
4. Vatan hizmetleri tertibinden bağlanan aylıklar ile ödenen mükafatlar.
Teçhizat ve tayın bedellerinde:
Madde 27 - Aşağıda yazılı teçhizat ve tayın bedelleri Gelir Vergisinden müs-
tesnadır:
1. Özel kanunlara dayanarak verilen yemek ve hayvan yem bedelleri veya bu
mahiyette yapılan ödemeler;
2. Demirbaş olarak verilen giyim eşyası (Resmi ve özel daire ve müesseseler-
ce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları ha-
linde geri alınan giyim eşyası);
3. Tahsilde bulunanlar için yapılan giyim giderleri.
Tahsil ve tatbikat ödemelerinde:
Madde 28 - Tahsil ve tatbikat giderleri karşılığı olarak yapılan aşağıda ya-
zılı ödemeler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir:
1. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına yabancı memleketlerde tah-
silde veya stajda bulunan öğrenci ve memurlara gider karşılığı olarak verilen
paralar (Özel müesseseler tarafından yapılan ödemeler,benzeri Devlet öğrenci
ve memurlarına verilen miktardan fazla olduğu takdirde, aradaki fark ücret ola-
rak vergiye tabi tutulur). (Asli görev veya memuriyet dolayısiyle alınan ücret-
ler bu istisnaya dahil değildir);
2. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına Türkiye'de tahsilde bulu-
nan öğrenciye iaşe,ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paralar;
3. Öğrencilere tatbikat dolayısiyle öğretim müesseseleri veya tahsil masraf-
larını deruhde edenler tarafından verilen paralar.
Teşvik ikramiye ve mükafatları:
Madde 29 - Teşvik gayesiyle verilen aşağıda yazılı ikramiye ve mükafatlar
Gelir Vergisinden müstesnadır:
1. İlim ve fenni, güzel sanatları, tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memle-
ket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik maksadiyle veri-
len ikramiyeler ve mükafatlar;
(Değişik bentler 2,3,4: 24/12/1980-2361/20 md.)
2. Subay,astsubay, erbaş ve erlere ve Ordu hizmetinde bulunan sivil maki-
nistlere, uçuş, dalış gibi hizmetleri dolayısıyla verilen tazminatlar, gündelik-
ler, ikramiyeler, zamlar ile Türk Hava Kurumu veya kanuni ve iş merkezi Türki-
ye'de bulunan müesseselerde uçuş maksadiyle görevlendirilenlere; uçuş hizmetle-
ri, denizaltına dalış yapanlara dalış hizmetleri dolayısıyla yapılan aynı mahi-
yetteki ödemeler;
3. Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler;
4. Spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler.
Sergi ve panayır istisnası:
Madde 30 - Dar mükellefiyete tabi olanların:
1. Hükümetin müsaadesiyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari
faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar (Türkiye'de başkaca iş yeri veya daimi
temsilcileri bulunmamak şartiyle);
2. Bu sergi ve panayırlarda yaptıkları serbest meslek faaliyetlerinden elde
ettikleri kazançlar; Gelir Vergisinden müstesnadır.
YEDİNCİ BÖLÜM
İndirimler
İndirim hadleri:
Madde 31 - (Değişik: 4/12/1985-3239/45 md.)
Gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde aşağıdaki indirimler uygulanır.
1. Özel indirim : Günde 200 (315.000) ayda 6.000 (9.450.000 ) yılda
72.000 (113.400.000) liradır.(1)
Bakanlar Kurulu, özel indirim tutarlarını, 15 katına kadar artırmaya yetki-
lidir. Bu yetki, kalkınma planı ve yıllık programlarda özel önem taşıdığı
belirtilen sektörler ile kalkınmada öncelikli bölgelerde fiilen çalışanların
ücretleri için farklı özel indirim tutarları tesbit edilmek suretiyle de kul-
lanılabilir. (2)
2. Sakatlık indirimi: Çalışma gücünün asgari % 80'ini kaybetmiş bulunan hiz-
met erbabı birinci derecede sakat, asgari % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet er-
babı ikinci derece sakat, asgari % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise
üçüncü derece sakat sayılır ve aşağıda belirtilen sakatlık indiriminden faydala-
nırlar.
Sakatlık indirimi özel indirim tutarının;
- Birinci derece sakatlar için sekiz katı,
- İkinci derece sakatlar için dört katı,
- Üçüncü derece sakatlar için iki katıdır.
Sakatlık derecelerine göre tespit edilecek indirimler, özel indirime eklene-
rek hizmet erbabının ücretinden indirilir.
-------------------------
(1) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış,24/12/1997
tarih ve 97/10416 sayılı Kararname ile 1998 ve müteakip takvim yılı gelir-
lerine uygulanmak üzere tespit edilen miktarlar metne parantez içinde siyah
puntolarla işlenmiştir. Daha önceki değişiklikler için bu Kanunun sonundaki
"ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
(2) Bakanlar Kurulunun 24/12/1997 tarih ve 97/10416 sayılı Kararı ile; Adıyaman,
Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Muş, Siirt,
Sırnak, Tunceli ve Van illerinde 1998 ve mütakip takvim yılında uygulanmak
üzere günde (420.000) ayda (12.600.000), yılda (151.200.000) lira olarak ye-
niden tespit edilmiştir. (Bkz.R.G: 31/12/1997 - 23217)
Sakatlık derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya ilişkin esas ve usuller
Maliye ve Gümrük, Sağlık ve Sosyal Yardım ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakan-
lıklarınca bu konuda müştereken hazırlanacak bir yönetmelik ile tespit edilir.
Aile reisinin, eşinin ve çocuklarının herbirinin gerçek usulde tespit edilen
ücret gelirine bu maddede yer alan özel indirim ve sakatlık indirimi uygulanır.
Madde 32-34 - (Mülga: 4/12/1985-3239/138 md.)
Vergi karnesi esası:
Madde 35 - (Değişik: 1/5/1981-2454/7 md.)
A) İndirimlerden faydalanmak isteyenler Vergi Usul Kanunu esaslarına göre
vergi karnesi almak zorundadırlar.
B) Bu Kanunun 2 nci maddesinde sayılan kazanç ve iratları elde edenler (İs-
tisna ve muafiyetlerden faydalananlar dahil) vergi karnesi almak ve Gelir Vergi-
si yönünden durumlarını ve bu durumda meydana gelen değişiklikleri karnelerine
yazdırmak zorundadırlar.
(Değişik: 31/12/1981-2574/7 md.) Bu bentte yazılı vergi karnesinin ihtiva
edeceği hususlar, karne almaya ilişkin şekil ve esaslar ile uygulama zamanı Ma-
liye Bakanlığı tarafından tespit edilir.
İndirimin uygulanmıyacağı gelirler:
Madde 36 - (Değişik: 28/12/1967-980/4 md.)
Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31 inci maddede yazılı in-
dirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanır. Hizmet er-
babının vergi karnesi varsa, indirimin uygulanacağı ücret bu karneyi muhafaza
eden işverenden aldığı ücrettir. Vergi Usul Kanunu ile karne almaktan muaf tu-
tulmuş olanlarda indirimin uygulanacağı ücret, aile durumu sual varakasını muha-
faza eden işverenden aldığı ücrettir.
31 inci maddedeki indirimler, dar mükellefiyete tabi kimselere şamil değil-
dir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM (1)
Yatırım İndirimi
Yatırım indiriminin mahiyeti:
Ek Madde 1:(Değişik:26/12/1993 - 3946/7 md.) Dar mükellefiyete tabi olanlar
dahil,ticari veya zirai kazançları üzerinden vergiye tabi mükelleflerin (Adi or-
taklıklar,kolektif ve adi komandit şirketler ile kurumlar vergisi mükellefleri
dahil) yaptıkları yatırımlar,bu bölümde yazılı kayıt ve şartlar dahilinde,ilgili
kazançlarından indirilir.
Yatırım indiriminin şartları:
Ek Madde 2 - (Değişik: 26/12/1993-3946/7 md.) (2)
Yatırım indiriminin uygulanmasında aşağıda yazılı şartlar topluca aranır:
1. İndirimin uygulanacağı ticari ve zirai kazanç bilanço esasına göre tes-
pit edilmiş olmalıdır.
2. Yatırımlar,kalkınma planları ve yıllık programlarda belirtilenlerden Ma-
liye Bakanlığı ile Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından müştereken se-
çilen sektörler veya konularda yapılmalıdır.
3. Yapılan yatırım; ticari ve sinai yatırımlar için en az 3 000 000 000
(30.000.000.000) lira,zirai yatırımlar için en az 500 000 000 (5.000.000.000)
lira olmalıdır.
4. (Değişik: 25/5/1995 - 4108/17 md.) Yatırıma,başlamadan önce Hazine Müs-
teşarlığına başvurularak gerekli bilgi ve belgelerin tevdi edilmiş ve yukarıda
belirtilen şartların mevcudiyeti tasdik edilerek,Yatırım Teşvik Belgesi verilmiş
olmalıdır. Şu kadar ki, Yatırım Teşvik Belgesi aranmaksızın yatırım indirimi
uygulanacak yatırım türü veya miktarlarını (bu fıkranın 3 numaralı bendinde yer
alan miktarları aşmamak ve bu miktarların yarısından aşağı olmamak üzere) yöre-
ler veya sektörler itibariyle ayrı ayrı belirlemeye ve bu hükmün uygulamasına
ilişkin usul ve esasları tespite Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı müş-
tereken yetkilidir.
Araştırma,plan ve proje masrafları ile arazi temini için yapılan giderler
hariç olmak üzere, yatırımla ilgili her türlü harcamalar yatırıma başlandığını
gösterir.
5. Yatırım,tasdik edilmiş bulunan şartlar ve süreler dahilinde yapılmış ol-
malıdır.
Tasdik edilen şartlarda meydana gelecek değişikliklerin ve sürelerde doğa-
bilecek gecikmelerin vukuundan itibaren üç ay içinde Hazine ve Dış Ticaret Müs-
teşarlığına bildirilmesi ve onayının alınması şarttır.
Müracaatın zamanında yapılmaması veya değişikliklerin kabul edilmemesi ha-
linde,evvelce yapılan tasdik hükümsüz addolunur ve yatırım indiriminden yarar-
lanma hakkı ortadan kalkar.
Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı yukarıdaki şartlar çerçevesinde vereceği
Yatırım Teşvik Belgesinin bir örneğini Maliye Bakanlığına gönderir.Belgedeki vi-
ze ve iptaller de ayrıca bildirilir.
Yatırım indiriminden yararlanma şartları ve uygulama esasları ile diğer hu-
suslar Maliye Bakanlığı ile Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca müştereken
belirlenir.
-----------------------
(1) Altı ek maddeyi kapsayan bu bölüm 19/2/1963 tarih ve 202 sayılı Kanunun
16 ncı maddesi ile eklenmiştir. Bu bölümde yeralan hükümlerin uyulanması
ile ilgili olarak 3/8/1995 tarih ve 22363 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan
187 nolu genel tebliğe bakınız.
(2) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış, 9/12/1997
tarih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 1998 takvim yılında uygulanmak üzere
tespit edilen miktarlar,metne parantez içinde siyah puntolarla işlenmiştir.
Yatırım indiriminin konusu ve nispeti:
Ek Madde 3 - (Değişik: 25/5/1995-4108/17 md.)
Yatırım indirimine, kaynağı ne olursa olsun, ek 2 nci maddede yazılı şartla-
rı haiz bulunan yatırımlarla ilgili harcamalardan; bina,makina,araç (sadece
işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olanlar) ve benzeri amortismana tabi
aktif değerlerin yeni olanlarının maliyet bedelleri esas teşkil eder.
Aktif değerlerin yeni olmasından maksat, bunların yurt içinde veya dışında
daha önce hiçbir şekilde kullanılmamış bulunmasıdır.Yurt dışında kullanılmış ol-
sa dahi Hazine Müsteşarlığınca uygun görülen makina ve tesislerin ithali halin-
de, bu aktif kıymetler yatırım indirimi uygulaması bakımından yeni addolunur.
Personel Lojmanları inşası (kalkınmada öncelikli yörelerde yapılanlar hariç)
ve tefrişi, arazi veya arsa tedariki, yedek parça temini, esas proje dışında
münferit tesisat, makina, araç mübayaası için yapılan harcamalara yatırım indi-
rimi uygulanmaz. İnşa edilmiş olarak veya inşa halinde satın alınan binaların
satın alma bedeli üzerinden yatırım indirimi yapılmaz.
Petrol Kanununa göre yürütülen arama ve sondaj faaliyetleri için yapılan ve
aktifleştirilen harcamalardan,ilgili bakanlığın görüşü alınmak suretiyle,Maliye
Bakanlığınca belirlenenler,yatırım indirimi uygulaması bakımından yatırım harca-
ması sayılır.
Yatırım indiriminin nispeti,yatırım miktarının % 30'udur.Bakanlar Kurulu
bu oranı,kalkınmada öncelikli yöreler ile kalkınma planı ve yıllık programlarda
özel önem taşıdığı belirtilen sektörlerde yapılan yatırımlar için % 100 oranına
kadar artırmaya veya kanuni orandan az olmamak üzere yeniden tespit etmeye yet-
kilidir.
3362 - 1
Bakanlar Kurulunca tespit edilen yeni oranlar, Bakanlar Kurulu Kararının
Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren yapılan harcamalara uygulanır.
Yatırım indiriminin başlangıcı ve uygulama süresi:
Ek Madde 4 - (Değişik: 24/12/1980-2361/28 md.)
Yatırım indiriminin uygulanmasına, yatırım konusunu teşkil eden aktif değer-
lere ilişkin harcamaların yapıldığı takvim yılından itibaren başlanır ve indi-
rimden faydalanacak miktara ulaşıncaya kadar devam olunur.
(Ek: 25/5/1995-4108/17 md.) İlgili yıl kazancından indirilemeyen yatırım indi-
rimi tutarı, izleyen ilk üç yılda Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar
için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır. (Teşvik
Belgesiz yatırımlar bu maddedeki yeniden değerleme hükümlerinden faydalanamaz.)
Her yatırım için faydalanılacak indirim tutarı,o yatırım içerisinde yer alan
indirimden yararlanabilecek aktif değerlerin kıymetleri toplamına, "Yatırım Teş-
vik ve Yatırım İndirimi Belgesinde" yazılı olan indirim nispetinin uygulanması
suretiyle hesaplanır.
(Dikkat: Devamı 3363 üncü sayfadadır.)
Yatırım indiriminin başlangıcı ve uygulama süresi:
Ek Madde 4 - (Değişik: 24/12/1980-2361/28 md.)
Yatırım indiriminin uygulanmasına, yatırım konusunu teşkil eden aktif değer-
lere ilişkin harcamaların yapıldığı takvim yılından itibaren başlanır ve indi-
rimden faydalanacak miktara ulaşıncaya kadar devam olunur.
Her yatırım için faydalanılacak indirim tutarı,o yatırım içerisinde yer alan
indirimden yararlanabilecek aktif değerlerin kıymetleri toplamına, "Yatırım Teş-
vik ve Yatırım İndirimi Belgesinde" yazılı olan indirim nispetinin uygulanması
suretiyle hesaplanır.
Birden fazla "Yatırım Teşvik ve Yatırım İndirimi Belgesi" almış mükellefle-
rin safi kazancının kifayetsizliği sebebiyle önceki yıllarda tamamen uygulanma-
mış olan eski yatırımlarla ilgili müdevver indirim tutarlarının mevcut bulunma-
sı halinde,evvela bu indirimler uygulanır, ondan sonra yeni yatırımlara müteal-
lik indirimlerin uygulanmasına başlanır.(1)
Yatırım indirimine mevzu aktif değerlerin satış ve devri:
Ek Madde 5 - Yatırım indirimine mevzu aktif değerlerin satış veya devri ha-
linde aşağıdaki şekilde muamele yapılır:
a) Satan veya devreden yönünden:
Komple tesislerde yatırım tamamlandıktan, diğerlerinde istimal ve istihsale
başlandıktan sonra yatırıma mevzu aktif değerlerin topluca satış veya devri ha-
linde satıcı yönünden bir muamele uygulanmaz.
Komple tesislerde yatırım tamamlanmadan, diğerlerinde istimal ve istihsale
başlanmadan yatırıma mevzu aktif değerlerin topluca satış veya devri halinde,
yatırım indirimi dolayısiyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş olan vergiler ta-
hakkuk ettirilerek tahsil olunur.
b) Satın veya devir alan yönünden:
Yatırım indiriminden kısmen faydalanmış veya hiç faydalanmamış aktif değer-
leri kısmen veya tamamen satın veya devir alan kimse (Yatırım indiriminden fay-
dalanma şartları mevcut olmak kaydiyle) işbu indirimden faydalanır. Daha önce
indirimden hiç faydalanılmamış olması halinde, faydalanılacak miktar, satan ve-
ya devir edene tanınan yatırım indiriminin miktarına ve satın ve devir alanın
faydalanabileceği indirim nisbetlerine göre hesaplanır.Bahis konusu aktif de-
ğerler için daha önce yatırım indiriminden istifade edilmiş se, satın veya de-
vir alan, aynı değer üzerinden hesaplanacak bakiye indirim kısmından faydalanır.
Ancak bu bakiye kısım, bahis konusu aktif değerler için daha önce istifade edil-
miş indirimlerin satın veya devir alanın istifade edebileceği nispete göre he-
saplanacak indirimden tenzili suretiyle bulunacak miktarı aşamaz.
---------------------
(1) Bu ek maddenin, 2 ve 3 üncü fıkralarında yeralan "Yatırım Teşvik ve Yatı-
rım İndirimi Belgesi" İbareleri, 4/12/1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunun
46 ncı maddesiyle getirilmiş olup metne işlenmiştir.
*
ÜÇÜNCÜ KISIM
Gelir Unsurlarının Tesbiti
BİRİNCİ BÖLÜM
Ticari Kazanç
Ticari kazancın tarifi:
Madde 37 - Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari
kazançtır.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı kazançlar ticari kazanç sayılır:
1. Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri ile tuğla ve
kiremit harmanlarının işletilmesinden;
2. Coberlik işlerinden;
3. Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden;
4. Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanla-
rın bu işlerinden;
5. (Değişik: 19/2/1963-202/17 md.) Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet
alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden;
6. (Değişik: 19/2/1963-202/17 md.) Satınalınan veya trampa suretiyle iktisap
olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet
içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından;elde edilen
kazançlar.
Kolektif ortaklıklarda ortakların, adi veya eshamlı komandit ortaklıklarda
komandit ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hük-
mündedir.(66 ncı madde hükmü mahfuzdur.)
Ticari kazanç,Vergi Usul Kanunu hükümlerine ve bu kanunda yazılı gerçek (Bi-
lanço veya işletme hesabı esası) veya götürü usullere göre tesbit edilir.
Özel okul ve hastanelerle benzeri yerleri işleten serbest meslek erbabı,ser-
best meslek kazançlarını da işletmenin kayıtlarına ithal edebilirler.
Bilanço esasında ticari kazancın tesbiti:
Madde 38 - Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin
hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem
zarfında sahip veya sahiplerce:
1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;
2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tesbit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanununun
değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine
uyulur.
(Üçüncü fıkra mülga: 4/12/1985-3239/138 md.)
(Ek:26/12/1993-3946/8 md.; Değişik:25/5/1995-4108/18 md.)
Mükelleflerin iktisap tarihinden itibaren en az iki tam yıl süreyle işlet-
melerinde kayıtlı bulunan gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları halinde, bu iktisadi kıymetlerin
maliyet bedeli bunların iktisap edildiği ve elden çıkarıldıkları yıllar hariç
olmak üzere her takvim yılı için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen
yeniden değerleme oranında artırılarak kazancın tespitinde dikkate alınabilir.
Bu hüküm 39'uncu madde gereğince işletme hesabı esasına göre ticari kazancın
tespitinde de uygulanır. Bilanço esasında defter tutan mükellefler tarafından
artırılan maliyet bedeline tekabül eden kazançlar, bilançonun pasifinde özel bir
fon hesabında gösterilir. Bu fon, sermayeye ilave dışında herhangi bir suretle
başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, o yılın ka-
zancına dahil edilerek vergiye tabi tutulur. Sözkonosu iktisadi kıymetlerin
alım satımı ile devamlı olarak uğraşanlar, alım satımını yaptıkları iktisadi
kıymetler için bu hükümden yararlanamazlar. Şu kadar ki, inşaat yapımına tahsis
edilen arsa ve arazilere ilişkin olarak inşaatın bitim tarihine kadar geçen süre
için bu fıkra hükmüne göre maliyet bedeli artırımı yapılabilir.
3364 - 1
Ancak, inşaatın tamamlanmasından önce satışı yapılan gayrimenkuller için
maliyet artırımı satışın yapıldığı tarihe kadar uygulanır. Bu fıkra hükmünün
uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tespit etmeye Maliye Bakanlığı yetkili-
dir.
İşletme hesabı esnasında ticari kazancın tesbiti:
Madde 39 - İşletme hesabı esasına göre ticari kazanç, bir hesap dönemi için-
de elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır.
(Dikkat: Devamı 3365 inci sayfadadır.)
3364 - 2
(Elde edilen hasılat, tahsil olunan paralarla tahakkuk eden alacakları; gi-
derler ise,tediye olunan ve borçlanılan meblağları ifade eder.)
Emtia alım ve satımı ile uğraşanlarda ticari kazancın bulunması için hesap
dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata, dönem başındaki emtia mevcu-
dunun değeri ise giderlere ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tesbit edilmesi sırasında Vergi Usul Kanununun
değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine
uyulur.
Mükerrer Madde 39 - (Ek: 4/12/1985-3239/47 md.;Mülga:26/12/1993-3946/38 md.)
İndirilecek giderler:
Madde 40 - Safi kazancın tesbit edilmesi için, aşağıdaki giderlerin indiril-
mesi kabul edilir:
1. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel gi-
derler. (Ek: 25/5/1995-4108/19 md.) (İhracat, yurt dışında inşaat, onarma,montaj
ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere
ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini
aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak
üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.)
2. (Değişik: 27/12/1963-365/2 md.) Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş
yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, si-
gorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek
üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına
ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmala-
rı şartiyle), 27 nci maddede yazılı giyim giderleri,
3. İşle ilgili olmak şartiyle, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine
istinaden ödenen zarar; ziyan ve tazminatlar;
4. İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seya-
hat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak
şartiyle):
5. (Değişik: 24/6/1994-4008/24 md.) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye
dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri (Nakliyecilikte kullanılanlar
hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de
kullanılan diğer taşıtların giderlerinin yarısı.)
6. (Değişik: 31/12/1982-2772/5 md.) İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina,
arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi
ayni vergi, resim ve harçlar;
7. (Değişik: 24/12/1980-2361/29 md.) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ay-
rılan amortismanlar, (Ek: 24/6/1994-4008/24 md.) (Nakliyecilikte kullanılanlar
hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de
kullanılan diğer taşıtların amortismanlarının yarısı.)
8. (Ek: 4/12/1985-3239/48 md.) İşverenlerce, Sendikalar Kanunun hükümlerine
göre sendikalara ödenen aidatlar (şu kadar ki; ödenen aidatın bir aylık tutarı,
işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz).
Gider kabul edilmiyen ödemeler:
Madde 41 - Aşağıda yazılı ödemelerin gider olarak indirilmesi kabul olun-
maz:
1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar
veya aynen aldıkları sair değerler (Aynen alınan değerler emsal bedeli ile de-
ğerlenerek teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave olunur.)
2. Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen
aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komüsyonlar ve tazminatlar;
3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler;
4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap ve-
ya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler;
5. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçla-
rından doğan tazminatlar (Akitler ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar,
cezai mahiyette tazminat sayılmaz.)
6. (Ek: 14/6/1989-3571/8 md.) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün
ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 50'si (0) sıfır (Bakanlar
Kurulu, bu oranı % 100'e kadar artırmaya,sıfıra kadar indirmeye yetkilidir).(1)
7. (Ek: 24/6/1994-4008/25 md.) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede
kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve
helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili
olmayanların giderleri ile amortismanları;
8. (Ek: 24/6/1994 - 4008/25 md.) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, dönem
sonu stoklarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyen veya amortismana
tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanların, işletmede kul-
landıkları yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kar payı,
kur farkı ve benzeri adlar altında yaptıkları giderler ve maliyet unsurları
toplamına (yatırımın maliyetine eklenenler hariç) aşağıdaki indirim oranının
uygulanması suretiyle bulunacak kısmın % 25'i
İndirim oranı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş
olan yeniden değerleme oranının, ilgili kuruluşlardan alınan bilgilere göre Ma-
liye Bakanlığınca o yıl için hesaplanan ortalama ticari kredi faizi oranına bö-
lünmesi suretiyle bulunur.
Sanayi siciline kayıtlı imalatçıların imalat faaliyetlerinde kullandıkları
yabancı kaynaklara ait gider ve maliyet unsurlarına bu bent hükmü uygulanmaz.
Bu bendin birinci paragrafında yer alan % 25 oranını, % 100'e kadar artırma-
ya Bakanlar Kurulu; bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirtmeye ise
Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Bu maddenin uygulanmasında, kolektif şirketlerin ortakları ile adi ve esham-
lı komandit şirketlerin komandite ortakları teşebbüs sahibi sayılır.
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işleri:
Madde 42 - (Değişik: 24/12/1980-2361/30 md.)
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarım işlerinde kar veya
zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayı-
larak, mezkür yıl beyannamesinde gösterilir.
Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin
hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ay-
rı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannamaleri işlerin ikmal edil-
diği takvim yılını takip eden yılın Mart ayı sonuna kadar vermeye mecburdurlar.
Müşterek genel giderler ve amortismanların dağıtılması:
Madde 43 - Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerin-
de veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel gi-
derler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır.
1. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halin-
de, her yıla ait müşterek genel giderler tahsil olunan istihkak bedellerinin
birbirine olan nispeti dahilinde;
2. Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümu-
lüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel
giderler tahsil olunan istihkak bedelleriyle diğer işlere ait satış veya hasılat
tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;
3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müş-
tereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları,
bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.
İnşaat ve onarma işlerinde işin bitimi:
Madde 44 - (Değişik: 24/12/1980-2361/31 md.)
İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde
geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın düzenlendiği tarih; diğer hallerde
işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul
edilir.
Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her nam
ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın el-
de edildiği yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınır.
-----------------------
(1) Bu bentte kanunla getirilmiş olan miktar aynen bırakılmış; 24/10/1990 tarih
ve 90/1081 sayılı Kararname ile 1/1/1991 tarihinden geçerli olarak tespit
edilen miktar ise metne parantez içinde siyah Punto ile işlenmiştir.
Ulaştırma işlerinde matrah:
Madde 45 - (Değişik: 31/12/1981-2574/8 md.)
Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında
yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar, Kurumlar Vergisine tabi
yabancı ulaştırma kurumlarının kazançlarının tayinine ait esaslara göre tespit
olunur.
Götürü usulde ticari kazancın tesbiti:
Madde 46 - (Değişik: 26/12/1993-3946/9 md.).
47 ve 48 inci maddelerde yazılı şartları topluca haiz olanların ticari ve
sınai işlerinden sağladıkları safi kazançlar, Maliye Bakanlığınca tanzim edile-
cek cetvellerde belirtilen iş nevilerine göre götürü olarak tesbit olunur.
Bu suretle tespit olunacak safi kazanç asgari ücretin yıllık brüt tutarının;
- (5 ve 4 üncü dereceler Mülga: 25/5/1995-4108/40 md.)
- 3 üncü dereceye giren mükellefler için % 50'si,
- 2 nci dereceye giren mükellefler için % 90'ı,
- 1 nci dereceye giren mükellefler için % 140'ı dır.Bakanlar Kurulu,bu oran-
ları iki katına kadar artırmaya veya kanuni oranlarına kadar indirmeye yetkili-
dir.Bu yetki,iş grupları,sektörler,il ve ilçeler büyükşehir belediyeleri dahil
olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil) belediye-
lerin nüfusları yöreler itibariyle veya sabit bir iş yerinde faaliyet yapılıp
yapılmadığına göre topluca veya ayrı ayrı kullanılabilir.
Bakanlar Kurulu ayrıca,bu maddeye göre tespit edilen safi kazanç tutarları-
nı,
- Kalkınmada birinci derecede öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükel-
lefler için % 50'ye,kalkınmada ikinci derecede öncelikli yörelerde faaliyette
bulunan mükellefler için % 40'a kadar indirmeye,
- Münhasıran belediye teşkilatı bulunmayan köylerde (belediyelerin mücavir
alan sınırları hariç) işyeri bulunan ve faaliyet gösteren mükellefler için
% 70'e kadar indirmeye,
Yetkilidir. (1)
Birinci fıkrada yazılı safi kazanç tutarları,mükelleflerin götürü matrahları
addolunur.
Götürü safi kazanç tutarlarının tespitinde,takvim yılı başında geçerli olan
ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari üc-
retin yıllık brüt tutarı esas alınır.Asgari ücrette artış yapılmayan yıllarda,
takvim yılı başında geçerli olan safi kazanç tutarları,o yıla ilişkin olarak
Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak,er-
tesi takvim yılında uygulanacak götürü safi kazanç tutarları hesaplanır.
Safi kazanç tutarlarının hasaplanmasında 100.000 liraya kadar olan tutarlar
dikkate alınmaz.
Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında 47 nci maddede yazılı Emlak Ver-
gisi tarhına esas olan vergi değerleri toplamı (vergi değeri bilinmeyen hallerde
yıllık kira bedeli,her ikisinin de belli olmaması halinde,takdir komisyonlarınca
takdir edilecek kira bedeli toplamı) ve 48 nci maddede yazılı iş hacmi ölçüleri
toplu olarak, diğer şartlar ortakların herbiri için ayrı ayrı aranır.
Ortaklarından birisi gerçek usule göre Gelir Vergisine tabi bulunan ortak-
lıklarda diğer ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tesbit olunur.
Adi ortaklık halinde çalışanlardan aynı zamanda diğer şahsi bir işle de iş-
tigal edenlerin gerçek veya götürü usullerden hangisine göre vergilendirileceği,
47 nci maddenin 2 numaralı bendi ile 48 nci maddede yer alan ölçülerden şahsi
işine ait olanlara ortaklıklardan hissesine düşen miktarların eklenmesi suretiy-
le tespit olunur. Şahsi işin mevcut olmaması halinde bu ölçülerden muhtelif or-
taklıklardaki hisselerin toplanması ile yetinilir.
Adi ortaklıklarda ortakların götürü kazanç hissesi, ortaklığın girdiği sınıf
ve dereceye göre bulunan kazanca her ortak için % 50 nispetinde bir zam yapıl-
dıktan sonra bulunan miktar,ortaklık mukavelesinde yazılı hisse nispetlerine,
böyle bir mukavele mevcut değilse eşit olarak ortak sayısına bölünmek suretiyle
tespit olunur.
Mükelleflerin birinci fıkrada yazılı derecelerden hangisine gireceği,vergi
dairesi tarafından tayin edilir.Ancak,vergi dairesi ilgili meslek kuruluşunun
görüşünü isteyebilir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tayin ve tespite Maliye
Bakanlığı yetkilidir.
----------------------
(1) Bu maddede yer alan götürü safi kazanç tutarlarının hesaplanmasına esas
oranlar,1/1/1998 tarihinden geçerli olmak üzere 3/4/1998 tarih ve 98/10885
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilmiştir.(Bkz.R.G.:16/4/1998 -
23315 ) 1998 yılı vergilendirme dönemi gelir vergisi tarhiyatında dik-
kate alınacak olan dereceler karşılığı safi kazanç tutarları için 16.12.1997
tarih ve 23202 mükerrer sayılı R.G.'de yayımlanan 204 seri No.lu Gelir Ver-
gisi Genel Tebliği'ne daha önceki değişiklikler içinde bu Kanunun sonundaki
"ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLER CETVELİ"ne bakınız.
Götürü usule tabi olmanın genel şartları:
Madde 47 - (Değişik: 24/12/1980-2361/34 md.)
Götürü usule tabi olmanın genel şartları şunlardır:(1)
1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çı-
rak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük
gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunma-
mak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocuklar, na-
mına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunma-
malarına bakılmaz).
2. (Değişik: 31/12/1981-2574/10 md.) İşyerlerinin Emlak Vergisi tarhına esas
olan vergi değerleri toplamı 12.000.000 (120.000.000) lirayı,vergi değeri bilin-
meyen hallerde yıllık kira bedeli toplamı 1.800.000 (18.000.000) lirayı aşmamak
(Yıllık kira bedelinin emsaline nazaran düşük bulunması halinde emsal kira be-
deli esas alınır.)
3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde Gelir
Vergisine tabi olmamak.
2 ve 3 numaralı bent hükümleri öteden beri işe devam edenlerde takvim yılı
başındaki, yeniden işe başlayanlarda ise işe başlama tarihindeki duruma göre uy-
gulanır.
Götürü usule tabi olmanın özel şartları:
Madde 48 - (Değişik: 31/12/1981-2574/11 md.)
Götürü usule tabi olmanın özel şartları şunlardır:(2)
1. Alım satım işleri ile imal, inşa, tamir ve küçük sanat işlerinde bir tak-
vim yılı içinde satın alınan veya ithal edilen emtianın, iptidai maddenin ve
malzemenin mübayaa bedelleri tutarı 180.600.000 lirayı aşmamak;
2. Bir takvim yılı içinde satılan veya ihraç edilen emtianın, iptidai madde-
nin ve malzemenin satış bedelleri tutarı 240.600.000 lirayı aşmamak;
3. İptidai madde yardımcı malzeme ve işçilik müşteriye ait olarak ücretli
duruma girmeksizin yapılan imalat, tamirat, basım, inşaat ve küçük sanat işleri
karşılığında bir takvim yılı içinde alınan gayri safi ücret tutarı 59.600.000
lirayı aşmamak;
4. İptidai madde ve malzeme müşteriye, işçilik kendisine ait olarak yapılan
imalat, tamirat, basım, inşaat ve küçük sanat işlerinde yıllık gayri safi hası-
lat tutarı 180.600.000 lirayı aşmamak;
5. Bir ve üç numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde,
bir takvim yılı içinde alınan ücret veya hasılatın altı katı ile mübayaa bedel-
lerinin yıllık toplamı 240.600.000 lirayı aşmamak;
---------------------
(1) Bu maddede yeralan miktarlar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş 9/12/1997
tarih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 31/12/1997 tarihinden geçerli olmak
üzere tespit edilen miktarlar ise metne parantez içinde siyah punto ile iş-
lenmiştir.Daha önce Kararname ile yapılan değişiklik için bu Kanunun sonun-
daki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasının 1-9 numaralı bentlerinde yer alan yıllık a-
lış,satış ve hasılat hadleri 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanunun 10 uncu
maddesi ile 31/12/1993 tarihi itibariyle uygulanan tutarları üzerinden bir
kat artırılmış ve metne işlenmiştir. Bu miktarlar 30/12/1993 tarih ve
93/5142 sayılı Kararname ile mücavir alan sınırları dahil olmak üzere,büyük-
şehir içinde faaliyette bulunan mükellefler için % 50 oranında artırılmış-
tır.(R.G.31/12/1993 - 21805 Mük.) Daha sonra, bu hadler 12/1/1995 tarih ve
95/6430 sayılı Kararname ile büyükşehir belediyesi olan illerin büyükşehir
belediye sınırları içinde (mücavir alan sınırları dahil) faaliyette bulunan
mükellefler dışında kalan mükellefler için uygulanmak üzere % 100 oranında
artırılmıştır. (Bkz. R.G. 1/4/1995 - 22245) Bu hadlerin 1998 takvim yılın-
daki uygulaması için, 16/12/1997 tarihli ve 23202 mükerrer sayılı R.G.'de
yayımlanan Maliye Bakanlığı'nın 204 Seri numaralı tebliğine bakınız. Daha
önce yapılan değişiklikler için bu Kanunun sonundaki "ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE
YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ" ne bakınız.
6. Bir ve dört numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde
bir takvim yılında sağlanan gayri safi hasılatın üçte bir fazlasıyla emtia, ip-
tidai madde ve malzemenin mübayaa bedellerinin tutarı toplamı 180.600.000
lirayı aşmamak;
7. Üç ve dört numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde
alınan gayri safi ücretlerin tutarlarının dört katı ile sağlanan yıllık gayri
safi hasılatın toplamı 180.600.000 lirayı aşmamak;
8. Otel, sinema, plaj, dansing ve emsali eğlence ve istirahat yerleri işle-
tenlerde, bu hizmetler karşılığında bir takvim yılı içinde sağlanan yıllık gayri
safi hasılat tutarı 59.600.000 lirayı aşmamak;
9. Sahibi veya işletici sıfatıyla birden fazla motorlu kara nakil vasıtası
ve beşten fazla hayvan arabası veya su üzerinde hareket eden 18 rüsum tonilato-
dan fazla makineli, 90 rüsum tonilatodan fazla makinesiz nakil vasıtası işletme-
mek (Su üzerinde hareket eden makineli ve makinesiz araçların birlikte işletil-
mesi halinde, makineli olanların rüsum tonilatoları toplamının beş katı ile ma-
kinesizlerin rüsum tonilatoları toplamı 90 rüsum tonilatoyu aşmamak) ve bir tak-
vim yılı içinde alınan taşıma ücretleri tutarı 120.200.000 lirayı aşmamak (Nakil
vasıtalarının sahip ve işleticisi durumunda olmaksızın taşıma işi yapanlar ta-
vassut işi yapmış sayılır.Yukarıda yazılı ölçüler aile reisi beyanına tabi olan
kimselerle ortaklık halindeki işletmelerde bu kimselerin veya ortaklığın işlet-
tikleri vasıtalar bakımından topluca dikkate alınır.)
10. (Ek:15/12/1990 - 3689/4 md.) 1-9 numaralı bentler kapsamına girmeyen iş-
leri yapanlardan; hizmet işletmelerinde 8 numaralı bentte, diğerlerinde ise 1 ve
2 numaralı bentlerde yer alan hadleri aşmamak.
Tekele tabi maddelerle,damga pulu,milli piyango bileti,akaryakıt,şeker ve
bunlar gibi kar hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit
edilmiş bulunan emtiada,ilgili bakanlıkların mütaalası alınmak suretiyle,bu mad-
denin 1,2,5, ve 6 numaralı bentlerinde yazılı alım satım hadleri Maliye Bakanlı-
ğınca tayin olunur.(1)
(Ek:15/12/1990-3689/4 md.: Değişik:26/12/1993 - 3946/10 md.) Yıllık alış,
satış ve hasılat hadleri;sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler
için geçerli olan asgari ücret tutarının takvim yılı içinde artırılması halinde
bu ücretteki artış oranında,asgari ücretin artırılmadığı yıllarda ise Vergi Usul
Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak su-
retiyle tespit edilir.Bu surette tespit edilen yıllık alış,satış ve hasılat tu-
tarları,ertesi takvim yılında uygulanır.Şu kadar ki,götürü safi kazanç tutarla-
rının tespitine ilişkin 46 ncı maddede yazılı oranların Bakanlar Kurulunca ar-
tırılması halinde,safi kazanç tutarları artırılan mükellefler için bu maddede
yazılı yıllık alış,satış ve hasılat tutarlarını da bir katına kadar artırmaya
Bakanlar Kurulu yetkilidir.
(Ek:15/12/1990-3689/4 md.) Bu maddeye göre alış, satış ve hasılat hadlerinin
tespitinde, 100 000 liraya kadar olan tutarlar nazara alınmaz.
Özel şartlar gösterilmiyen işler:
Madde 49 - (Mülga: 15/12/1990 - 3689/12 md.)
Götürü usule tabi olmanın şartlarını takvim yılı içinde kaybedenler:
Madde 50 - (Değişik:26/12/1993 - 3946/11 md.)
Götürü usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde
kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendiri-
lirler.Şu kadar ki,48 inci maddede yazılı yıllık alış,satış ve hasılat hadleri-
nin bir katını aşanlar bu hadleri aştıkları tarihten itibaren gerçek usulde
vergilendirilirler.
Götürülük şartlarını haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini
yazı ile bildirenler,taleplerini takip eden ay başından veya taleplerini izleyen
takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren
gerçek usulde vergilendirilirler.
Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usul-
de vergilendirilen mükellefler,bir daha hiçbir şekilde götürü usule dönemezler.
Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle
götürü usulden yararlanamazlar.
---------------
(1) Fıkrada sözü edilen emtia ile ilgili alım satım hadleri için 16/12/1997 ta-
rih ve 23202 mükerrer sayılı R.G.'de yayımlanan 204 nolu G.V.Genel Tebliğe
önceki değişiklikler için bu Kanunun sonundaki "ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN
DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
Götürü usulün hududu:
Madde 51 - Aşağıda yazılı olanlar, götürü usulden faydalanamazlar:
1. Kollektif şirket ortakları ile, komandit şirketlerin komandite ortakları;
2. İkrazat işleriyle uğraşanlar;
3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar;
4. (Değişik:25/5/1995 - 4108/20 md.) Bu Kanunun 94 üncü maddesinin birinci
fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt
edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
5. Sigorta prodüktörleri;
6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut
edenler;
7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;
8.(Değişik:24/3/1988-3418/24 md.) Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç);
9.(Ek: 24/12/1980 - 2361/36 md.) Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları,
kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler;
10.(Ek: 24/12/1980 - 2361/36 md.) Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı
yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri;
(Ek: 3/12/1988 - 3505/11 md.) (Yapısı itibariyle sürücüsünden başka ondört ve
daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile
yolcu taşıyanlar hariç);
11.(Ek:3/12/1988-3505/11 md.)ödeme kaydedici cihazları kullanan mükellefler;
12.(Ek:24/12/1980-2361/36 md;Değişik:26/12/1993 - 3946/12 md.) Maliye Bakan-
lığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş grupları,sektör-
ler,il ve ilçeler,büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin be-
lediye sınırları(mücavir alanlar dahil),belediyelerin nüfusları,yöreler itiba-
riyle veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunup bulunulmadığına göre gerçek
usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.(1)
İKİNCİ BÖLÜM
Zirai Kazanç
Zirai kazanç, zirai faaliyet, zirai işletme, çiftçi ve mahsulün tarifi:
Madde 52 - (Değişik: 19/2/1963-202/21 md.)
Zirai faaliyetten doğan kazanç zirai kazançtır.
Zirai faaliyeti arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üret-
me, yetiştirme ve ıslah yollariyle veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade
etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin istihsali-
ni, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınması-
nı, satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade
eder.
Bazı nebat ve hayvan nevilerinde istihsalin doğrudan doğruya arazi üzerinde
yapılmaması zirai faaliyetin mahiyetini değiştirmez.
Aşım yaptırmak maksadiyle erkek damızlık beslenmesi, çiftçiye ait her türlü
ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde çalıştı-
rılması da zirai faaliyetlerden sayılır.
------------
(1) Bu bentte sözü edilen, gerçek usulde vergilendirilmesi 1/5/1995 tarihinden
geçerli olmak üzere gerekli görülenlerle ilgili olarak, 1/4/1995 tarih ve
22245 sayılı R.G.'de yayımlanan 12/1/1995 tarih ve 95/6430 sayılı Kararna-
meye bakınız.
Mahsullerin değerlendirilmeleri maksadiyle ve zirai istihsale müteferri ola-
rak işlenmesi de zirai faaliyete girer. Ancak, bu ameliye, aynı teşebbüsün cüzü-
nü teşkil eden bir işletmede vukua geliyorsa, bu ameliyenin zirai faaliyet sayı-
labilmesi için işletmenin sinai bir müessese ehemmiyet ve genişliğinde olmaması
ve faaliyetini, cüz'ün teşkil ettiği teşebbüsün mahsullerine hasretmesi şarttır.
Satışların dükkan ve mağaza açılarak yapılması halinde, mahsullerin dükkan
ve mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri safhalar zirai faaliyet sahasında ka-
lır. Çiftçiler tarafından doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım
satım işlerinin tedviri için açılan yazıhaneler, faaliyetleri bu mevzua munhasır
kalmak şartiyle dükkan ve mağaza sayılmaz.
Yukarıda yazılı faaliyetlerin içinde yapıldığı işletmelere zirai işletme, bu
işletmeleri işleten gerçek kişilere (adi şirketler dahil), vergiye tabi olsun
veya olmasınlar, çiftçi ve bu faaliyetler neticesinde istihsal olunan maddelere
de mahsul denir.
Kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle
iştigal etseler dahi çiftçi sayılmazlar. Zirai faaliyetle iştigal eden kollektif
şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket ka-
rından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir.
Bir çiftçiye veya ortaklığa ait olup aynı köy sınırları içinde veya birbiri-
ne bitişik arazi üzerinde bulunan yahut istihsal şartlarına göre birbirine bağ-
lılık ve beraberlik arz eden işletmeler tek işletme sayılır.
Zirai kazancın tesbit şekilleri:
Madde 53 - (Değişik: 1/5/1981-2454/9 md.)
Yıllık hasılatları tutarı yüzyirmi milyon (1 milyar 728 milyon) liradan
aşağı olan çiftçilerin kazançları götürü gider esasına, yüzyirmi milyon lira
(1 milyar 728 milyon) veya daha fazla olan çiftçilerin kazançları ise gerçek
kazanç usulüne (zirai işletme hesabı veya diledikleri takdirde bilanço esasına)
göre tespit olunur.(1)
(Değişik fıkralar: 19/2/1963 - 202/22 md.)
Bu hükmün tatbikınde, aile reisi ile birlikte yaşıyan eş ve velayet altında-
ki çocuklara ait işletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde, satış hasılatı
tutarı toplu olarak nazara alınır.
Yeni işe başlayanların veya muafiyetten mükellefiyete geçenlerin işe başla-
dıkları veya mükellefiyete geçtikleri yıl içerisindeki kazançları götürü gider
usulüne göre tesbit olunur.
Kazançları götürü gider usulune göre tesbit edilecek çiftçiler, yazılı ola-
rak vergi dairesine bildirmek şartiyle müteakkıp vergilendirme dönemi başından;
yeni işe başlıyanlar, işe başlama tarihinden itibaren gerçek kazanç usulüne ge-
çebilirler. Bu şekilde gerçek kazanç usulünü kabul edenler iki yıl geçmedikçe
bu usulden dönemezler.
(Ek:4/12/1985-3239/51 md.)Şu kadar ki; satış hasılatlarının tamamı üzerinden
tevkif suretiyle Gelir Vergisi alınmış olan çiftçiler, yıllık satış hasılatları
tutarına bakılmaksızın diledikleri takdirde götürü gider usulüne geçebilirler.
Götürü gider usulü:
Madde 54 - (Değişik: 19/2/1963-202/23 md.)
Götürü gider usulünde safi zirai kazanç, mükellefin beyan edeceği hasılattan
götürü olarak hesaplanan gider tutarının indirilmesi suretiyle vergi dairesince
tesbit olunur.
----------------
(1) Bu fıkrada yeralan miktarlar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş 31/12/1996 ta-
rih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğ ile 1996 tak-
vim yılı gelirlerine uygulanacak hasılat tutarları metne parantez içinde
siyah punto ile işlenmiştir.Daha önce Kararname ile yapılan değişiklik için
bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİNE"ne
bakınız.
Götürü gider usulünde hasılat, 56 ncı maddede yazılı (Bu madddenin 4 ve 5
numaralı bentlerinde yazılı olanlar hariç) unsurlardan terekküp eder.
Bu usulde götürü gider:
1. (Değişik: 31/12/1981-2574/12 md.) Vergi Usul Kanununun 45 inci maddesinde
yer alan götürü gider emsallerinin mükellefçe beyan edilen hasılata uygulanması
veya,
2. Mükellefçe, beyan olunan hasılatın elde edilmesi için yapıldığı bildiri-
len ve 57 nci maddede sayılan (Bu maddenin 10 numaralı bendinde yazılı olanlar
hariç) gerçek giderlerin toplanması,
Suretiyle tesbit olunur.
Mükellefler bu usullerden herhangi birisinin kendilerine uygulanmasını seç-
mekte serbest olup bu seçimi yıllık beyannamelerinde belirtirler. Şu kadarki,
yıllık beyannamelerin verilmesinden sonra mükellefler seçtikleri usulden o yıl
için dönemezler.
Yıllık beyannamede götürü gider usullerinden hangisinin seçildiği belirtil-
mediği takdirde mükellef birinci usulü seçmiş sayılır.
Götürü giderlerin yukarıki 1 numaralı bende göre tesbiti halinde; tevsik
edilmek ve beyannamede gösterilmek şartiyle, zirai faaliyette kullanılan arazi
ve binalarla ilgili kiralar, ayni vergi, resim ve harclarla işletme için alınan
ve işletmeye harcanan borç paraların faizleri hasılattan ayrıca ve gerçek mik-
tarları üzerinden indirilir.
(Yedinci fıkra mülga: 1/5/1981-2454/10 md.)
(Sekizinci fıkra mülga: 24/12/1980-2361/38 md.)
(Ek: 24/12/1980-2361/38 md.) Gerçek kazanç usulünden götürü gider usulüne
geçen çiftçilerin önceki yıllardan devreden ürünlerinin satış hasılatına götürü
gider uygulanmaz. Bir evvelki yıldan devreden ürünlerin maliyet bedelleri ve
satıldığı yıl yapılan gerçek giderler, tevsik edilmek ve beyannamede gösterilmek
şartıyla bu ürünlere isabet eden satış hasılatından indirilir ve bu suretle
bulunan safi kazanç matraha eklenir.
Kazancın zirai işletme hesabı esasına göre tespiti:
Madde 55 - (Değişik: 24/12/1980-2361/39 md.)
Zirai işletme hesabı esasına göre zirai kazanç, hesap dönemi içinde para ile
tahsil edilen veya alacak olarak tahakkuk eden hasılat ile, ödenen veya borçla-
nılan giderler arasındaki müspet farktır.
(Ek: 1/5/1981-2454/11 md.) Zirai kazancın işletme hesabı esasına göre tespi-
tinde; hesap dönemi başındaki mahsullerin değeri giderlere, hesap dönemi sonun-
daki mahsullerin değeri ise hasılata ilave olunur.
Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat:
Madde 56 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/25 md.)
Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat aşağıda yazılı unsurlardan terek-
küp eder:
1. Evvelki yıllardan devredilenler de dahil olmak üzere istihsal olunan,
satınalınan veya sair suretlerle elde edilen her türlü zirai mahsullerin satış
bedelleri (Primler, ristrunlar ve benzerleri dahil):
2. Ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde
çalıştırılması mukabilinde alınan bedeller;
3. Gider yazılan değerlerin satılması halinde bunların satış bedelleri;
4. Mahsullerin idrakinden evvel veya sonra hasara uğramalarından dolayı
alınan sigorta tazminatları;
5. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayri-
menkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre
hesaplanan hasılat.
Zirai mahsullerin, istihsal vasıtaları ile zat, aile veya işletme ihtiyaçla-
rında kullanılmak üzere istihlak maddeleri ile değiştirilmesi halinde verilen
mahsulün emsal bedeli hasılat sayılır.
(Değişik: 24/12/1980-2361/40 md.) Ziraat makine ve aletlerinin başka çiftçi-
lerin zirai işlerinde çalıştırılması karşılığında herhangi bir istihlak maddesi
veya istihsal vasıtası alınması halinde alınan madde veya vasıtaların emsal be-
deli hasılat sayılır.
İşletmede istihsal edilip de tohum, yem ve sair suretlerle işletmede kulla-
nılan zirai mahsullerin emsal bedeli hasılat sayılır; bu hasılatın sene sonunda
bir kalemde yazılması caizdir.
(Son fıkra mülga: 24/12/1980 - 2361/40 md.)
Zirai işletme hesabı esasında giderler:
Madde 57 - (Değişik: 19/2/1963-202/26 md.)
Tediye edilen veya borçlanılan meblağları ihtiva eden giderler aşağıda yazı-
lı unsurlardan terekküp eder.
1. İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri madde-
lerin tedariki için yapılan giderler;
2. Satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer madde-
lerin bedelleri;
3. İşletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve sair namlarla hizmet mukabi-
li yapılan ödemeler;
4. İşçilerin iaşe, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri;
5.Zirai tesisat, makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için
yapılan giderler (Yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vesaire) ve tamir giderleri;
6. (Değişik: 24/12/1980-2361/41 md.) Vergi Usul Kanununa göre ayrılan amor-
tismanlar;
7. Kira ve ücret mukabili kullanılan istihsal vasıtaları için yapılan ödeme-
ler;
8. Zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler;
a) İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların faizleri;
b) İşletme ile ilgili olmak şartı ile ödenen ayni vergi, resim ve harclar;
c) İşletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile mütenasip seya-
hat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak
üzere);
d) İşletme ile ilgili olarak ödenen kira bedelleri;
e) Genel mahiyetteki sair giderler;
9. İşletme ile ilgili olmak şartiyle, mukavelenameye veya ilama veya kanun
emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar;
10. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gay-
rimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine
göre hesaplanan zararlar;
11. (Değişik: 4/12/1985 - 3239/52 md.) İşletmeye dahil olup, aynı zamanda
zati veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının ta-
mamı ile giderlerinin yarısı.
(Ek: 24/12/1980-2361/41 md.) Muafiyetten veya götürü gider usulünden gerçek
usule geçen çiftçilerin önceki yıllardan devreden ürünleri Vergi Usul Kanununun
45 inci maddesinde belirtilen ortalama maliyet bedeli esasına göre değerlendiri-
lerek gider yazılır.
(Ek: 25/5/1995 - 4108/21 md.) Yetişmesi uzun zaman alan ve kesilip satılmak
üzere yetiştirilen ağaçların bu maddede yazılı giderlerinden, Vergi Usul Kanu-
nunun 283 üncü maddesi uyarınca aktifleştirilen kısmı, ağaçların satıldığı yıl
hariç olmak üzere her takvim yılı için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak kazancın tespitinde dikkate
alınır.
Hasılattan indirilemiyecek giderler:
Madde 58 - (Değişik: 19/2/1963-202/27 md.)
41 inci maddede yazılı giderler hasılattan indirilemez. (İşletmede istihsal
olunan mahsullerden teşebbüs sahibi ile eşi ve velayet altındaki çocukları
tarafından istihlak edilenler hariç.)
Kazancın bilanço esasına göre tesbiti:
Madde 59 - (Değişik: 19/2/1963-202/28 md.)
(Birinci fıkra mülga: 24/12/1980-2361/42 md.)
Çiftçiler, diledikleri takdirde, işletme hesabı veya götürü gider usulleri
yerine bilanço esasına tabi tutulmalarını istiyebilirler.
Yazı ile yapılacak talep, mütaakıp vergilendirme dönemi başından, yeni işe
başlıyanlarda ise işe başlama tarihinden itibaren hüküm ifade eder. Bu suretle
bilanço esasını kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler.
Zirai kazancın bilanço esasına göre tesbitinde, 56,57 ve 58 inci maddeler
hükmü de gözönünde tutularak, ticari kazancın bu husustaki hükümleri uygulanır.
Götürü gider usulünden gerçek kazanç esasına veya bu usulden diğerine inti-
kal:
Madde 60 - Götürü gider usulüne tabi olanlardan hasılatlarının tutarı 53
üncü maddedeki muayyen haddi aşanlar mütaakkıp vergilendirme dönemi başından
itibaren gerçek kazanç esasına tabi tutulurlar.
Gerçek kazanç esasına tabi olanlardan hasılatlarının tutarı aynı haddin du-
nunda kalanlar müteakkıp vergilendirme dönemi başından itibaren götürü gider
usulüne tabi tutulurlar. (53 üncü maddenin son fıkrası hükmü mahfuzdur.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ücretler
Ücretin tarifi:
Madde 61 - (Değişik: 24/12/1980-2361/43 md.)
Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet
karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen
menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsi-
sat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka
adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak
şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahi-
yetini değiştirmez.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır.
1. 23 üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emekli-
lik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları;
2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen
para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, İl genel meclisi ve belediye meclisi üyele-
ri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bü-
tün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu
sıfatları dolayısiyle ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu
sıfatları dolayısiyle ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
5. (Değişik: 4/12/1985 - 3239/53 md.) Bilirkişilere, resmi arabuluculara,
eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya
sağlanan para, ayın ve menfaatler;
6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan
menfaatler.
İş verenin tarifi:
Madde 62 - İş verenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahi-
linde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir.
(Değişik: 24/12/1980 - 2361/44 md.) 61 inci maddenin 1 ila 6 numaralı bent-
lerinde yazılı ödemeleri yapanlar bu kanunda yazılı ödevleri yerine getirmek
bakımından işveren hükmündedir.
Gerçek ücretler:
Madde 63 - Ücretin gerçek safi değeri iş veren tarafından verilen para ve
ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra
kalan miktardır.
1.(Ek: 24/12/1980-2361/45 md.) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 190 ncı
maddesi uyarınca yapılan kesintilerle, Ordu Yardımlaşma Kurumu ve benzeri kamu
kurumları için yapılan kanuni kesintiler, (1)
2. Emekli aidatı veya sosyal sigorta primleri (Emekli Sandığının veya Sosyal
Sigorta Kurumunun Türkiye'de olması şartiyle);
3. (Değişik: 4/12/1985-3239/54 md.) Mükellefin şahsına, eşine ve küçük ço-
cuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve
tahsil gibi şahıs sigortaları için hizmet erbabı tarafından ödenen primler (Si-
gortanın Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta şirketi nez-
dinde akdedilmiş olması ve sigorta priminin ödendiği ayda elde edilen ücret üze-
rinden, kanunla kurulu sosyal güvenlik kurumlarına hizmet erbabı hissesi olarak
hesaplanan prim veya aidatın aylık tutarını aşmaması şartıyle),
4.(Ek:4/12/1985-3239/54 md.) Sendikalar Kanunu hükümlerine göre, sendikala-
ra ödenen aidatlar (Şu kadar ki, aidatın ödendiğinin tevsik edilmesi şarttır.),
5.(Ek:26/12/1993-3946/13 md.) Mükellefin kendisi, eşi ve çocukları ile
ilgili eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harçamalarının yıllık toplam tuta-
rının 1/3'ü.
Şu kadar ki indirim konusu harcamaların Türkiye'de yapılması, gelir veya ku-
rumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzelkişilerden alınacak belge-
lerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin işverene verilmesi şarttır.Bu suretle he-
saplanan indirim tutarı,harcamanın yapıldığı yıla ait ücretin yıllık vergi mat-
rahının % 35'ini geçemez.Bu indirim de dikkate alınmak suretiyle hesaplanan ver-
gi ile mükellefin o yıl içinde tevkif suretiyle ödediği vergi tutarı
---------------
(1) Bu bendin 31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Kanunla getirilmiş olan hükmü,
28/12/1967 tarih ve 980 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle yürürlükten kaldı-
rılmış, bilahare 24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun 45 inci maddesi ile
yukarıda metne alınan hüküm bir numaralı bent olarak eklenmiştir.
arasındaki fark,ücretlinin ertesi yılda ödeyeceği gelir vergisinden mahsup edi-
lir veya işverenler aracılığı ile kendisine nakden iade edilir.Bakanlar Kurulu
bu bentte yer alan % 35 nispetini sıfıra kadar indirmeye kanuni oranına kadar
artırmaya veya harcama konuları,harcama ve ücret tutarları itibariyle farklı
oranlar tespit etmeye yetkilidir.(1)
Ücretlilerin harcama belgelerinin işverene ibrazı,beyanı ve verginin iadesi-
ne ilişkin tespit etmeye,iadeyi nakden veya mahsuben yaptırmaya,bu uygulamanın
usul ve esaslarını tayin ve tespite Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Ücretin gerçek değerinin tayininde, Gelir Vergisi gibi şahsi vergiler ücret-
ten indirilmez.
Yabancı parasiyle ödenen ücretler ödeme gününün borsa rayiciyle Türk parası-
na çevrilir.
Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama peraken-
de fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun
emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir.
Götürü usul:
Madde 64 - (Değişik birinci cümle:26/12/1993 - 3946/14 md.)
Aşağıda yazılı hizmet erbabının safi ücretleri Maliye Bakanlığınca tanzim
edilecek cetvellerde belirtilen iş nevilerine göre götürü olarak tesbit edilir:
1. Kazançları götürü usulde tesbit edilen ticaret, sanat ve serbest meslek
erbabı yanında çalışanlar;
2. Özel hizmetlerde çalışan şoförler;
3. Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri;
4. (Değişik:19/2/1963-202/30 md.) Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında
çalışanlar;
5. Gerçek ücretlerinin tesbitine imkan olmaması sebebiyle, Danıştayın müspet
mütalaasiyle, Maliye Bakanlığınca götürü ücret usulüne alınanlar.
(Ek:26/12/1993 - 3946/14 md.) Her bir dereceye ait götürü ücretler,46 ncı
maddede dereceler karşılığı gösterilen safi kazancın % 50'sidir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Serbest Meslek Kazançları
Serbest meslek kazancının tarifi:
Madde 65 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/31 md.)
Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazan-
cıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki
bilgiye veya ihtısasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin iş verene tabi
olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
Tahkim işleri dolayısiyle hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi
komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesin-
de doğan kazançlar da, serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek erbabı:
Madde 66 - Serbest meslek faaliyetini mütat meslek halinde ifa edenler, ser-
best meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir
iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında:
1. Gümrük Komisyoncuları, bilümum borsa ajan ve acentaları, noterler, noter-
lik görevini ifa ile mükellef olanlar;
-------------------
(1) 1.4.1994 tarih ve 94/5371 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla;ücretlilerin
eğitim,sağlık,gıda,giyim ve kira harcamalarına ilişkin gider indirimi 1994 yılı-
na ait ücret gelirlerinin vergi matrahına uygulanmak üzere % 23 olarak tespit
edilmiştir.(Bkz.R.G.:5.4.1994-21896)
2. Bizzat serbest, meslek erbabı tarifine girmemekle beraber serbest
meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin
etmek suretiyle veya sair suretlerle serbest meslek kazancından hisse alanlar.
3. Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde
ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler;
Bu işleri dolayısiyle serbest meslek erbabı sayılırlar.
Serbest meslek kazancının tesbiti:
Madde 67 - Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek
faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle
sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısiyle
yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.
Müşteri veya müvekkilinden, serbest meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere
para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıkları kazanca ilave edilir.
(Ek: 24/12/1980-2361/46 md.) Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden
çıkarılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre hesaplanan
müspet fark kazanca eklenir.
Vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususla-
ra harcanmak üzere müşteri veya müvekkilden alınan ve tamamen bu hususlara sarf
edilen para ve ayınlar kazanç sayılmaz.
(Değişik: 19/2/1963-202/32 md.) Serbest meslek erbabı, mesleki kazançlarını
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tuttukları "Serbest meslek kazanç defteri" ne
istinaden tesbit ederler. (69 uncu madde hükmü mahfuzdur.)
65 inci maddenin son fıkrasında yazılı şirketler de mesleki kazançlarını
"Serbest meslek kazanç defteri" üzerinden tesbit ederler. Bu şirketlerin bilanço
esasına göre tuttukları defterler serbest meslek kazancı defteri yerine geçer.
Serbest meslek erbabı için:
1 - Ittıla hasıl etmeleri kaydiyle, namlarına, kamu müessesesine, icra dai-
resine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;
2 - Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki
(Temlikin ivazlı olup olmadığına bakılmaz.İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı
aranmaz.) veya müşterisine olan borcu ile takası;
Tahsil hükmündedir.
Yabancı parasiyle yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa rayici ile borsada,
rayici yoksa Maliye Bakanlığınca tesbit edilecek kur üzerinden Türk parasına
çevrilir.
(Ek: 19/2/1963-202/32 md.) Biletle girilen yerlerde faaliyette bulunan dar
mükellefiyete tabi serbest meslek erbabı diledikleri takdirde, bilet bedelleri
tutarından, bu bedellere dahil resimler düşüldükten sonra kalan miktarın yarısı
safi kazanç sayılmak suretiyle vergilendirilirler.
Mesleki giderler:
Madde 68 - (Değişik: 19/2/1963-202/33 md.)
Serbest meslek kazancının tesbitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan
indirilir:
1. Mesleki faaliyetin icrasına tahsis edilen işyeri kirası (İkametgahları-
nın bir kısmını işyeri olarak kullananlar, ikametgahın tamamı için ödedikleri
kira ile ısıtma ve aydınlatma gibi sair masrafların yarısını indirebilirler. İş-
yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup
bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabi-
lirler);
2. (Değişik: 31/12/1982-2772/6 md.) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame
ettirilmesi için ödenen aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye giderleri, müs-
tahdem ücretleri, meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyeriyle ilgili ayni
vergi, resim ve harçlar;
3. Mesleki faaliyetin ifasında başkalarına gördürülen hizmetler için ödenen
paralar;
4. Alınan meslek kitapları ve meslek dergileri için ödenen bedeller ve mes-
leki teşekküllere ödenen aidat;
5. Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının
gerektirdiği süre ile sınırlı olmak şartiyle);
6. Meslekin ifasına lüzumlu aletlerin, eczaların ve sair maddelerin tedariki
için yapılan giderler;
7. (Değişik: 24/12/1980-2361/47 md.) Mesleki faaliyette kullanılan tesisat
ve demirbaş eşya için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar
(Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde mezkür kanunun
328 inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dahil);
8. (Değişik: 24/12/1980-2361/47 md.) Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla
emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları;
9. Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre öde-
nen tazminatlar;
10. (Değişik: 24/12/1980-2361/47 md.) Yukarıdaki bentler dışında kalan, işle
ilgili şehir dahili nakil vasıtaları ücretleri ile posta, telgraf ve odabaşı üc-
reti gibi müteferrik giderler (Bu bentte yazılı giderlere karşılık olmak üzere
mükellefler diledikleri takdirde 300.000 (3.400.000) liradan fazla olmamak kay-
dıyla gayri safi hasılatlarının % 10'unu götürü olarak gider yazabilirler).(1)
(Değişik: 24/12/1980-2361/47 md.) Her türlü para cezaları ve vergi cezaları
ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indiri-
lemez.
Götürü usul:
Madde 69 - (Değişik: 19/2/1963-202/34 md.) (2)
Ebeler, sünnetçiler, sağlık memurları, arzuhalciler ve gerçek kazançlarının
tesbitinde zorluk bulunmasından dolayı Maliye Bakanlığınca tayin edilecek olan
ve mesleklerine ifası yüksek tahsili icap ettirmiyen benzeri serbest meslek er-
babının safi kazançları götürü olarak tesbit olunur.
(Değişik: 24/12/1980-2361/48 md.) Bu madde hükmü borsa ajan ve acentalarına,
gümrük komisyoncularına, dava vekillerine, müşavirlere, diş protezcilerine, ku-
rumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip
eden muakkiplere ve konser veren müzik sanatçılarına şamil değildir.
(Ek: 24/12/1980-2361/48 md;Değişik:26/12/1993 - 3946/15 md.)
Safi kazançların götürü usulde tespit ve vergilendirilmesinde 46 ve 47 nci
maddeler ile 48 inci maddenin 8 numaralı bendi ve 50 nci madde ve 51 inci madde-
nin 12 numaralı bendi hükümleri uygulanır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Gayrimenkul Sermaye İradı
Gayrimenkul sermaye iradının tarifi:
Madde 70 - Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları,zilyed-
leri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya veril-
mesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır:
1. Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira
bedelleri dahildir.), maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve
çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütem-
mim cüzileri ve teferruatı;
2. Voli mahalleri ve dalyanlar;
3. Gayrimenkullerin, ayrı olarak kiraya verilen, mütemmim cüzileri ve tefer-
ruatı ile bilümum tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri;
4. Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
-----------------
(1) Bu bentte yeralan miktar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile 1/1/1993
tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş, 31/12/1996 tarih ve
22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğ ile 1996 takvim yı-
lına ait kazançların tespitinde dikkate alınmak üzere belirlenen miktar
metne parantez içinde siyah punto ile işlenmiştir.Daha önce Kararname ile
yapılan değişiklik için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN
DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
(2) Bu maddenin uygulanmasında 16/12/1997 tarih ve 23202 mükerrer sayılı R.G.'de
yayımlanan 204 no'lu tebliğe bakınız.
5. (Değişik: 4/12/1985-3239/55 md.) Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve
ruhsatları, ihtira beratı (İhtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları
tarafından kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır.), alameti
farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile
sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bi-
lim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya
bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar
(Bu hakların kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat bedelleri de gayri-
menkul sermaye iradı sayılır.);
6. (Değişik: 19/2/1963-202/35 md.) Telif hakları (Bu hakların, müellifleri
veya bunların kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar,
serbest meslek kazancıdır.);
7. (Değişik: 19/2/1963-202/35 md.) Gemi ve gemi payları (Motorlu olup olma-
dıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilümum motorlu tahmil ve tahliye va-
sıtaları;
8. (Değişik: 4/12/1985-3239/55 md.) Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her
türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri.
(Değişik: 4/12/1985-3239/55 md.) Yukarıda yazılı mallar ve haklar ticari ve-
ya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunların iratları ticari veya
zirai kazancın tespitine müteallik hükümlere göre hesaplanır.
(Değişik: 4/12/1985-3239/55 md.) Tüccarlara ait olsa dahi, işletmeye dahil
bulunmayan gayrimenkullerle haklar hakkında bu bölümdeki hükümler uygulanır.
(Değişik: 24/12/1980-2361/49 md.) Vakfın gelirinden hizmet karşılığı olmaya-
rak alnan hisseler ile zirai faaliyete bilfiil iştirak etmeksizin sadece üründen
pay alan arazi sahiplerinin gelirleri bu kanunun uygulanmasında gayrimenkul ser-
maye iradı addolunur.
Safi irat:
Madde 71 - Gayrimenkul sermaye iradından safi irat, gayrisafi hasılattan
iradın sağlanması ve idamesi için yapılan giderler indirildikten sonra kalan
müspet farktır.
Gayrisafi hasılat:
Madde 72 - Gayrimenkul sermaye iratlarında, gayrisafi hasılat, 70 inci mad-
dede yazılı mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla
veya geçmiş yıllara ait olarak nakten veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin
tutarıdır.
Ayın olarak tahsil edilen kiralar, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal
bedeli ile paraya çevrilir.
Kiracı tarafından gayrimenkulü genişletecek veya iktisadi değerini devamlı
suretle artıracak şekilde gayrimenkule ilave edilen kıymetler, kira müddetinin
hitamında bedelsiz (Kıymetlerin emsal bedelinden düşük değerle devri halinde,
aradaki fark bedelsiz devir sayılır.) olarak kiralayana devrolunduğu takdirde,
mezkür kıymetler kiralıyan bakımından, bu tarihte aynen tahsil olunmuş addolu-
nur.
Gelecek yıllara ait olup peşin tahsil olunan kiralar, ilgili bulundukları
yılların hasılatı sayılır. Şu kadar ki, ölüm ve memleketi terk hallerinde
mükellefiyetin kalktığı tarihi takibeden zamanlara ait olmak üzere peşin tahsil
olunan kiralar, mükellefiyetin kalktığı dönemin hasılatı addolunur.
Gayrimenkul iradı sahipleri için,
1. Ittıla hasıl etmeleri kaydiyle, namlarına, kamu müessesesine, icra daire-
sine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;
2. Kira olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı olup
olmadığına bakılmaz. İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı aranmaz.) veya kira-
cısına olan borcu ile takası; tahsil hükmündedir.
Yabancı parasiyle yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa rayici ile, borsada
rayici yoksa Maliye Bakanlığınca tesbit edilecek kur üzerinden Türk Parasına
çevrilir.
Emsal kira bedeli esası:
Madde 73 - (Değişik birinci fıkra: 4/12/1985-3239/56 md.) Kiraya verilen
mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz ola-
rak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal
ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mer-
cilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir
veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanununa göre belirlenen ver-
gi değerinin % 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakla-
rın maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanununun servetlerin
değerlenmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10'udur.
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz:
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak başka-
larının ikametine bırakılması;
2. (Değişik: 4/12/1985-3239/56 md.) Binaların mal sahiplerinin usul, füru
veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru veya kardeşlerden
herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız
birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sade-
ce biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet
etmesi;
4. (Ek: 4/12/1985-3239/56 md.) Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli
idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşların-
ca yapılan kiralamalarda.
Giderler:
Madde 74 - (Değişik birinci fıkra: 24/12/1980-2361/51 md.) Safi iradın bu-
lunması için, 21 inci maddeye göre istisna edilen gayrisafi hasılata isabet
edenler hariç olmak üzere gayrisafi hasılattan aşağıda yazılı giderler indiri-
lir.
1. Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör gider-
leri;
2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün ehemmiyeti
ile mütenasip olan idare giderleri;
3. Kiraya verilen mal ve haklara mütaallik sigorta giderleri;
4. Kiraya verilen mal ve haklar dolayısiyle yapılan ve bunlara sarf olunan
borçların faizleri;
5. (Değişik: 24/12/1980-2361/51 md.) Kiraya verilen mal ve haklar için öde-
nen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak
şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak payları;
6. Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar (Amortismana tabi
değer, malüm ise maliyet bedeli, malüm değilse, bina ve arazi için vergi değeri,
diğer mallar için Vergi Usul Kanununun 267 nci maddesinin 3 üncü sırasına göre
tesbit edilen emsal değeridir);
7. Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri (Emlakin iktisadi değerini artı-
racak surette tevsii, tadili veya bunlara ilaveler yapılması için ihtiyar olunan
giderler onarım gideri sayılmaz);
8. Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve idame giderleri;
9. Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve di-
ğer gerçek giderler;
10.(Değişik: 24/12/1980-2361/51 md.) Sahibi bulundukları konutları kiraya
verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedeli (kira indirimi gayri safi
hasılattan bu maddenin 1 ila 9 ve 11 numaralı bentlerinde yazılı giderler düşül-
dükten sonra, kalan miktar üzerinden yapılır; kiranın indirilemeyen kısmı 88 n-
ci maddenin 3 üncü fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı sayılmaz);
11.(Ek: 19/2/1963-202/37 md.) Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak
mukavelenameye, kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
Gayrimenkul sermaye mahiyetindeki mal ve hakların kısmen kiraya verilmesi
halinde, yukarda yazılı giderlerden yalnız bu kısma isabet edenler hasılattan
indirilebilir.
(Değişik: 24/12/1980-2361/51 md.) Mükellefler (hakları kiraya verenler
hariç) diledikleri takdirde yukarıda yazılı giderlere karşılık olmak üzere
hasılatlarından % 25'ini götürü olarak indirebilirler. Götürü gider usulünü
kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler.
Bu madde hükmünün uygulanmasında para cezaları ve vergi cezaları hasılattan
gider olarak indirilemez.
ALTINCI BÖLÜM
Menkul Sermaye İradı
Tarifi:
Madde 75 - (Değişik: 24/12/1980-2361/52 md.)
Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya
para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği
kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.
Kaynağı ne olursa olsun aşağıda yazılı iratlar menkul sermaye iradı sayı-
lır:
1.(Değişik: 31/12/1981-2574/13 md.) Her nevi hisse senetlerinin kar payları
(kurucu hisse senetleri ve diğer intifa hisse senetlerine verilen kar payları ve
pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz olarak veya başka adlarla yapılan her
türlü ödemeler ile Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları ka-
tılma belgelerine ödenen kar payları dahil); (1)
2. (Değişik: 4/12/1985-3239/57 md.) İştirak hisselerinden doğan kazançlar
(Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin
kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir.
Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan karların ortaklara,
kooperatifle yaptıkları muameleler nisbetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.)
Adi komandit şirketlerde komanditerlerin kar payları, şirket karının ilişkin
bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır;
3. Kurumların idare meclisi Başkan ve üyelerine verilen kar payları;
4. (Değişik:26/12/1993-3946/16 md.) Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca yıllık
veya özel beyanname veren kurumların,indirim ve istisnalar (Değişik:25/5/1995-
4108/22 md.) Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin 1 ve 6 numaralı bent-
lerine göre kurumlar vergisinden müstesna tutulan kazançlar hariç) düşülmeden
önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan
kısım;
---------------------------
(1) Bu fıkrada yer alan "Menkul Kıymetler Yatırım Fonları" ifadesi, 25/6/1992
tarih ve 3824 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile "Sermaye Piyasası Kanununa
göre kurulan yatırım fonları" şeklinde değiştirilmiş olup, metne işlenmiş-
tir.
5. (Değişik: 25/6/1992-3824/4 md.) Her nevi tahvil faizleri ve hazine bono-
su faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresince çıkarılan men-
kul kıymetlerden sağlanan gelirler (Ödeme, menkul kıymetlerin gelirleriyle bir-
likte menkul kıymetlerin itfa bedelinide ihtiva ettiği takdirde, menkul kıymet-
lerin itfa edilen kısmı irat sayılmaz. Ancak, döviz cinsinden yahut dövize, al-
tına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetlerin itfası sırasında oluşan
değer artışları irat sayılır.)
6. (Değişik: 4/12/1985-3239/57 md.) Her nevi alacak faizleri (Adi, imtiyaz-
lı, rehinli, senetli alacaklarla cari hesap alacaklarından doğan faizler ve kamu
tüzelkişilerince borçlanılan ve senede bağlanmış olan meblağlar için ödenen
faizler dahil.);
7. Mevduat faizleri (Bankalara, bankerlere, tasarruf sandıklarına, tevdiat
kabul eden diğer müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz paralara ödenen faizler
ile bunlar dışında kalan kişi ve kuruluşlardan devamlı olarak para toplama işi
ile uğraşanların her ne şekil ve ad altında olursa olsun toplanan paralara sağ-
ladıkları gelirler ve menfaatler de mevduat faizi sayılır.);
8. Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından
elde edilen bedeller;
9. İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının
devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar;
10. Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedel-
leri;
11. (Mülga: 4/12/1985-3239/57 md.)
12. (Değişik: 4/12/1985-3239/57 md.) Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen
kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları ve
özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar
payları. (1)
13. (Ek:26/12/1993 - 3946/16 md.) Mükerrer 75 inci maddede yazılı vergi
alacağı.
14. (Ek:26/12/1993 - 3946/16 md.)
Bu maddenin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yer alan menkul kıymetle-
rin geri alım veya satım taahüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında
sağlanan menfaatler.
Yukarıda yazılı iratlar, bunları sağlayan sermaye sahibinin ticari faaliye-
tine bağlı bulunduğu takdirde, ticari kazancın tespitinde nazara alınır.
Vergi Alacağı
Mükerrer Madde 75 -(Ek:26/12/1993 - 3946/17 md.)
Tam mükellefiyete tabi kurumlarca;
1. Tam mükellefiyete tabi gerçek kişilere dağıtılan kar paylarının,
2. Adi ortaklıklara,kollektif ve adi komandit şirketlere dağıtılan kar pay-
larının,
3. Eshamlı komandit şirketlere dağıtılan kar paylarından bu şirketlerin ko-
mandite ortaklıklarına isabet eden kısmın,
1/3'ü,bunların vergi alacağını teşkil eder.
Yatırım fonlarının katılma belgeleri ile yatırım ortaklıklarının hisse se-
netlerinden elde edilen kar payları için vergi alacağı hesaplanmaz.
İrat sayılmayan haller:
Madde 76 - (Değişik: 24/12/1980-2361/53 md.)
Menkul kıymetin kuponlu veya kuponsuz olarak satılması, iştirak hisselerinin
devir ve temliki, menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin tamamen veya kısmen
itfa olunması karşılığında alınan paralarla itfa dolayısıyla verilen ikramiyeler
menkul sermaye iradı sayılmaz.
Madde 77 - (Mülga: 4/12/1985-3239/138 md.)
Safi irat:
Madde 78 - Safi iradın bulunması için menkul sermaye iradından aşağıdaki
giderler indirilir:
1. Depo etme ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin muhafazası için
yapılan giderler;
2. Temettü hisseleri ile faizlerin tahsil giderleri (Şirket toplantılarına
bizzat veya bilvekale iştirak gibi sermayenin idaresi için yapılan giderler
irattan indirilmez);
3. Menkul kıymetler ve bunların iratları için ödenen her türlü vergi, resim
ve harçlar (Gelir Vergisi irattan indirilmez).
-----------------------------------
(1) Bu bentler için 4/12/1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunun geçici 1 inci madde-
sine bakınız.
Yabancı parası ile ödenen faiz ve temettüler:
Madde 79 - Menkul sermaye iratları, yabancı parası ile tahsil edildiği veya
yabancı parası olarak kayıtlara intikal ettirildiği veya bu iratlara yabancı pa-
rası olarak tasarruf edildiği takdirde, mezkür iratlar, tahsil edildikleri veya
kayıtlara intikal ettirildikleri veya tasarruf olundukları günün borsa rayici
üzerinden, borsada rayici yoksa, Maliye Bakanlığınca tayin olunacak kur üzerin-
den Türk Parasına çevrilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Sair Kazanç ve İratlar
Gelire giren sair kazanç ve iratlar:
Madde 80 - (Değişik: 24/12/1980-2361/55 md.)
Aşağıda yazılı olup geçen bölümlerin dışında kalan kazanç ve iratlar bu bö-
lümdeki hükümlere göre vergiye tabi gelire dahildir:
1. Değer artışı kazançları;
2. Arızi kazançlar.
Değer artışı kazançları:
Mükerrer Madde 80 - (Ek: 24/12/1980-2361/56 md.) Aşağıda yazılı mal ve hak-
ların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır.(1)
1. (Mülga: 21/1/1982-2588/18 - C md.)
2. (Değişik: 4/12/1985-3239/58 md.) Borsada kayıtlı olanlar ve ivazsız ola-
rak iktisap edilenler hariç, menkul kıymetlerin iktisap tarihinden başlayarak
bir yıl içinde veya iktisaptan evvel elden çıkarılmasından sağlanan kazançların
bir takvim yılındaki tutarının 500.000 (5.500.000) lirayı aşan kısmı,
3. (Değişik: 31/12/1981-2574/15 md.) 70 inci maddenin birinci fıkrasının 5
numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından
doğan kazançların 500.000 (5.500.000) lirayı aşan kısmı,
4. (Değişik: 31/12/1981-2574/15 md.) Telif haklarının ve ihtira beratlarının
müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler ta-
rafından elden çıkarılmasından doğan kazançların 500.000 (5.500.000) lirayı aşan
kısmı,
5. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazanç-
lar,
6. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılma-
sından doğan kazançlar.
7. (Ek: 4/12/1985-3239/58 md.) İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak
iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının 1,2,4 ve 7 numaralı
bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai istihsalde
kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak
dört yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar (Kooperatiflerin ortak-
larına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkuller, tahsis tarihin-
de ortak tarafından satın alınmış sayılır.) (2)
Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların sa-
tılması, bir ivaz karşlığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamu-
laştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulması-
nı ifade eder.
-----------------------------------
(1) Bu maddede yeralan miktarlar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş,31/12/1996 ta-
rih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğ ile 1997 tak-
vim yılı kazançlarına uygulanmak üzere tespit edilen miktarlar ise metne
parantez içinde siyah punto ile işlenmiştir. Daha önce Kararname ile yapılan
değişiklik için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
CETVELİ"ne bakınız.
(2) Bu bentte yeralan "bir yıl" ifadesi,25/6/1992 tarih ve 3824 sayılı Kanunun
5 inci maddesiyle "dört yıl"olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
Faaliyetine devam eden ticari bir işletmenin kısmen veya tamamen satılmasın-
dan veya ticari işletmeye dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerle birinci
fıkrada yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar ticari kazanç
sayılır ve bunlara ticari kazanç hakkındaki hükümler uygulanır.
Vergilendirilmeyecek değer artışı kazançları:
Madde 81 - (Değişik: 24/12/1980-2361/57 md.)
Aşağıda yazılı hallerde değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendiril-
mez:
1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanuni mirasçılar tarafın-
dan işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye da-
hil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutu-
luyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması;
2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilanço-
sunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, dev-
ralan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sa-
hip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi
tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetleri-
nin nama yazılı olması şarttır.);
3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin 2 numaralı bendinde ya-
zılı şartlar dahilinde nev'i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kol-
lektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dö-
nüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortakla-
rının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama ya-
zılı olması şarttır.).
Safi değer artışı:
Mükerrer Madde 81 - (Değişik: 4/12/1985-3239/59 md.)
Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayın-
larla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından,
elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla
yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların in-
dirilmesi suretiyle bulunur. Hasılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının
tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tes-
pit olunur.
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli
yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edile-
cek bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen işlet-
melerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alı-
nır.
İşletmeye dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması ha-
linde, iktisadi kıymetlerin maliyet bedeli yerine, amortismanlar düşüldükten
sonra kalan net değeri esas alınır.
Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik edilememe-
si halinde, Vergi Usul Kanununun 266 ncı maddesinde yazılı itibari değer iktisap
bedeli olarak kabul edilir.
(Ek: 24/3/1988-3418/25 md.): Dar mükelleflerin (kurumlar dahil), yabancı
sermaye mevzuatına göre ilgili mercilerden izin almak suretiyle, Türkiye'ye
bizzat getirdikleri nakdi veya ayni sermaye karşılığında iktisap ettikleri
menkul kıymetler ile iştirak hisselerini elden çıkarmalarından doğan değer
artışı kazançlarının hesabında, kur farkından doğan kazançlar dikkate alınmaz.
Şu kadarki, bu mükelleflerin TÜrkiye'de elde ettikleri kazançların, münhasıran
bu menkul kıymet veya iştirak hisseleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye
iratlarından ve bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılmasından doğan değer
artışı kazançlarından ibaret
3384-1
olması şarttır. Bu mükelleflerin, Türkiye'de menkul kıymet alım satımıyla de-
vamlı olarak uğraşmaları halinde, kur farkından doğan kazançlar da ticari
kazancın hesabında dikkate alınır.
(Ek: 24/3/1988 - 3418/25 md.): Kur farkından doğan kazançların hesabında,
menkul kıymet veya iştirak hisselerinin iktisabına tahsis edilen yabancı serma-
yenin, bu kıymet veya hisselerin iktisap tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz
alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı ile bu kıymet veya hisselerin
elden çıkarılması tarihindeki aynı miktar yabancı sermayenin T.C. Merkez Banka-
sı döviz alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı arasındaki fark
esas alınır.
(Ek:26/12/1993 - 3946/18 md.) Bu kanunun mükerrer 80 inci maddesinin birin-
ci fıkrasının 7 numaralı bendinde belirtilen değer artış kazancının hesabında
iktisap bedeli,gayrimenkul ve bu nitelikteki hakların iktisap edildiği ve elden
çıkarıldığı takvim yılları hariç olmak üzere,her takvim yılı için Vergi Usul
Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak tes-
pit edilir.
Arızi kazançlar:
Madde 82 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/59 md.)
Vergiye tabi arızi kazançlar şunlardır:
1. Arızi olarak ticari muamelelerin icrasından veya bu nitelikte muamele-
lere tavassuttan elde edilen kazançlar;
(Dikkat: Devamı 3385 inci sayfadadır.)
3384-2
2. Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetiyle serbest meslek faaliyeti-
nin durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle bir faaliyete
hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılı-
ğında elde edilen hasılat;
3. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında
alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye
ve devri sırasında kiralayana veya yeni kiracıya devrinden doğan kazançlar
dahil);
4. Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısiyle tahsil
edilen hasılat;
5. Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleriyle ilgili
olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla,
karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil);
6.Dar mükellefiyete tabi olanların 45 inci maddede yazılı işleri arızi ola-
rak yapmalarından elde ettikleri kazançlar.
Yukarıda yazılı kazançlardan 1 - 4 numaralı bentlerde yazılı olanların
(henüz başlamamış olan ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilme-
mesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde
edilen kazançlar hariç) 10 000 (100.000) lirayı aşan kısmı, diğerlerinde tamamı
vergiye tabidir.(1)
Bu maddede geçen hasılat deyimi, alınan para ve ayınlarla diğer suretlerle
elde edilen ve para ile temsil edilebilen menfaatleri ifade eder.
Arızi kazançların safi miktarı aşağıdaki şekilde tespit olunur.
1. Bu maddenin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinde yazılı işlerde satış
bedelinden, maliyet bedeli ve satış dolayısiyle yapılan giderler indirilir;
2. Bu maddenin birinci fıkrasının 2,3,4 ve 5 numaralı bentlerinde yazılı iş-
lerde,elde edilen hasılattan tevsik edilmek kaydiyle yapılan giderler indirilir;
3. Bu maddenin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinde yazılı işlerde,
45 inci madde hükümleri uygulanır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Verginin Tarhı
BİRİNCİ BÖLÜM
Beyan Esası
Beyan esası:
Madde 83 - Hilafına hüküm olmadıkça, Gelir Vergisi mükellefin veya vergi
sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur.
Beyanname çeşitleri:
Madde 84 - Gelir Vergisi beyanları:
1.Yıllık;
2.Muhtasar;
3.Münferit;
Beyanname ile yapılır.
1.Yıllık beyanname, muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edi-
len kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesap-
lanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur.
Gelirin takvim yılının belli bir dönemine taallük etmesi, beyannamenin yıl-
lık vasfını değiştirmez.
2. Muhtasar beyanname, iş verenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimse-
ler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi
dairesine bildirilmesine mahsustur.
3. Münferit beyanname, dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname
ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiy-
le alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur.
--------------------
(1) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktar aynen bırakılmış, 8/12/1994
tarih ve 94/6300 sayılı Kararname ile 1995 takvim yılı kazançlarına uygu-
lanmak üzere tespit edilen miktar metne parantez içinde siyah puntolarla
işlenmiştir.Daha önceki değişiklikler için bu Kanunun sonundaki "ÇEŞİTLİ
MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ" ne bakınız.
İKİNCİ BÖLÜM
Gelirin Toplanması ve Yıllık Beyanname
Gelirin toplanması:
Madde 85 - (Değişik:19/2/1963 - 202/40 md.)(1)
Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde
ettikleri kazanç ve iratları (GÖtürü usulde tesbit edilen kazanç ve ücretler
dahil) için bu kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname vermeye ve bu
kazanç ve iratları yıllık beyannamelerinde toplamaya mecburdurlar.
(Değişik:26/12/1993 - 3946/19 md.) İstisna hadleri içinde kalan kazanç ve
iratlar için yıllık beyanname verilmez.
Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki
faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler.
Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye devrelerine şamil olmak üzere kollektif
şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır.
Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar:
1. Mükellefin bunları Türkiye'de hesaplarına intikal ettirdiği yılda;
2. Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışın-
daki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde; mükellefin bunlara
tasarruf edebildiği yılda;
Elde edilmiş sayılır.
Toplama yapılmayan haller:
Madde 86 - (Değişik:26/12/1993 - 3946/20 md.) (2)
Aşağıda yazılı hallerde gelir toplanmaz ve yıllık beyanname verilmez.
1. Yabancı memleketlerde elde edilenler hariç olmak üzere,tam mükellefiyet-
te vergiye tabi gelir sadece;
a) Tevkif süretiyle vergilendirilmiş ücretlerden (birden fazla işverenden
ücret alan ve ücretlerinin yıllık gayri safi tutarları toplamı 225 milyon
(2.250.000.000) lirayı aşan hizmet erbabının ücretleri hariç),
b) Tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayri safi tutarları
toplamı 225 milyon (2.250.000.000) lirayı aşmayan arızı serbest meslek kazanç-
ları,menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ve vergi alacağı dahil olmak üzere
kurumlardan elde edilen kar paylarından,
c) Götürü usulde vergilendirilen ücretler,ticari ve mesleki kazançlardan,
d) Yukarıda sayılan kazanç ve iratların bir kaçı veya tamamından ibaret ise.
2. Dar mükellefiyette vergiye tabi gelir sadece;
a) Tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler,serbest meslek kazanç-
ları,menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kar pay-
larından,
b) Değer artışı kazançları veya arızı kazançlardan,
c) Yukarıda sayılan kazanç ve iratların bir kaçı veya tamamından ibaret ise,
--------------------------
(1) Bu maddenin uygulanmasında 10/3/1991 tarih ve 20810 sayılı R.G.'de yayımla-
nan 166 no'lu tebliğe bakınız.
(2) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış, 9/12/1997
tarih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 1998 ve müteakip takvim yıllarına
ait gelirlere uygulanmak üzere tespit edilen hadler metne parantez içinde
siyah puntolarla işlenmiştir.
İhtiyari toplama ve beyan.(1)
Madde 87 - (Değişik birinci fıkra:26/12/1993-3946/21 md.) Tam mükellefi-
yette, vergiye tabi yıllık gayri safi kazanç ve iratlarının toplamı 225 milyon
(2.250.000.000) lirayı aşmayan mükelleflerin, bu kazanç ve iratlarından
vergisi tevkif yoluyla kesilmiş bulunan ücretler, arızi serbest meslek kazanç-
ları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları, vergi alacağı dahil olmak üzere
kurumlardan elde edilen kar payları, götürü usulde vergilendirilmiş bulunan ti-
cari, mesleki kazançlar ve ücretlerini beyannameye ithal etmeleri ihtiyaridir.
(Değişik: 26/12/1993-3946/21 md.) Ücretler (birden fazla işverenden ücret
alan ve ücretlerinin yıllık gayri safi tutarları toplamı 225 milyon
(2.250.000.000) lirayı aşan hizmet erbabının ücretleri hariç), götürü usulde
tespit olunan ticari ve mesleki kazançlar, kazanç ve iratların istisna hadleri
içinde kalan kısımları 225 milyon (2.250.000.000) liralık haddin hesabında na-
zara alınmaz.
(Değişik: 31/12/1982 - 2772/9 md.) Ticari, zirai (götürü gider usulüne göre
tespit edilen zirai kazançları için beyanname verenler hariç) veya mesleki
kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar yukarıda
yazılı ihtiyari toplama hakkından faydalanmazlar.
(Değişik: 31/12/1982 - 2772/9 md.) Geliri telif ve patent haklarının kira-
lanmasından ibaret olup da, bu gelirin tamamı üzerinden tevkif suretiyle gelir
vergisi ödemiş olan dar mükellefiyete tabi kimselerin bu gelirleri için yıllık
beyanname vermeleri ihtiyaridir.
(Ek: 4/12/1985-3239/62 md.; Mülga:26/12/1993-3946/38 md.)
Zararların karlara takas ve mahsubu:
Madde 88 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/63 md.)
Gelirin (Aile reisi beyanlarında eş ve çocukların geliri dahil) toplanma-
sında gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl olan zararlar (54 üncü maddeye
göre hesaplanan gider fazlalığından doğanlar dahil, mükerrer 80 inci maddede
yazılı değer artışı kazançlarından doğanlar hariç) diğer kaynakların kazanç ve
iratlarına mahsup edilir.
(Değişik: 31/12/1981 - 2574/19 md.) Bu mahsup neticesinde kapatılmayan za-
rar kısmı, müteakip yılların gelirinden indirilir. Arka arkaya beş yıl içinde
mahsup edilmeyen zarar bakiyesi müteakip yıllara naklolunamaz.
------------------------------
(1) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış, 9/12/1997
tarih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 1998 ve müteakip takvim yıllarına
ait gelirlere uygulanmak üzere tespit edilen hadler metne parantez içinde
siyah puntolarla işlenmiştir.
Menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar ha-
riç, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz.
(Ek fıkralar: 12/6/1987 - 3380/4 md.):
Tam mükellefiyette yurt dışı faaliyetlerden doğan zararlar, faaliyette bu-
lunulan ülkenin vergi kanunlarına göre beyan edilen vergi matrahlarının (zarar
dahil) her yıl o ülke mevzuatına göre denetim yetkisi verilen kuruluşlarca ra-
pora bağlanması ve bu raporun aslı ile tercüme edilmiş bir örneğinin Türkiye'
deki ilgili vergi dairesine ibrazı halinde mahsup edilebilecektir. Denetim ku-
ruluşlarınca hazırlanacak raporun ekinde yer alan vergi beyanlarının, bilanço
ve kar-zarar cetvellerinin o ülkedeki yetkili mali makamlarca onaylanması zo-
runludur. Faaliyette bulunulan ülkede denetim kuruluşu olmaması halinde, her
yıla ait vergi beyannamesinin, o ülke yetkili makamlarından alınan birer örne-
ğinin mahallindeki Türk elçilik ve konsoloslukları, yoksa orada Türk menfaatle-
rini koruyan ülkenin aynı mahiyetteki temsilcilerine onaylatılarak, aslının ve
tercüme edilmiş bir örneğinin ilgili vergi dairesine ibrazı yeterlidir.
Türkiye'de mahsup edilen yurt dışı zararın, ilgili ülkede de mahsup edilme-
si halinde, Türkiye'deki beyannameye dahil edilecek yurt dışı kazanç, mahsuptan
önceki tutar olacaktır.
Türkiye'de Gelir Vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili yurt dışı
zararlar, yurt içindeki kazanç ve iratlardan mahsup edilmez.
Bu maddenin uygulanmasıyla ilgili usul ve esasları belirlemeye Maliye ve
Gümrük Bakanlığı yetkilidir.
Sigorta primi, teberru ve iane indirimleri:
Madde 89 - Mükellefler yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirlerden aşa-
ğıdaki indirimleri yapabilirler:
(Değişik Bentler: 4/12/1985 - 3239/63 md.):
1. Beyan edilen gelirin % 5'ini ve her bir kişi için asgari ücretin yıllık
tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait
hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs si-
gortalarının primleri (Sigortanın Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan
bir sigorta şirketi nezdinde aktedilmiş ve gelirin elde edildiği yılda ödenmiş
olmak, beyannameye alınmış ücretler varsa bunların safi miktarlarının hesaplan-
ması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunmak şartıyla; eşlerin ve çocukların
kendi gelirleri için ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait sigorta
primleri aile reisi gelirinden indirilmez.).
Dar mükellefiyete tabi olanlar sigorta primi indirimi yapamazlar.
2. Genel bütçeye dahil dairelere, katma bütçeli idarelere, il özel idarele-
ri ile belediyelere, köylere ve kamu menfaatlerine yararlı derneklere ve Türk
Kanunu Medenisi gereğince kurulan vakıflara makbuz karşılığında yapılan bağış
ve yardımlar. (Bir takvim yılı içinde yapılan bağış ve yardımların toplamı o
yıla ait beyan edilecek gelirin % 5'ini aşarsa fazlası indirilmez.)
Genel bütçeye dahil dairelere, katma bütçeli idarelere, il özel idareleri-
ne, belediyeler veya köylere bağışlanan okul, cami, kreş ve spor tesisleri ile
50 yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde 35 yatak) kapasitesinden az olmamak
üzere yurt, huzurevi ve sağlık tesislerinin inşası dolayısıyla yapılan harcama-
lar veya bu tesis-
lerin inşaası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile
mevcut tesislerin, faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü
nakdi ve ayni bağış ve yardımlar. Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetle-
rinde bulunan kurum ve kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar. (Şu
kadar ki, bu fıkrada geçen bağış ve yardımların miktarı ile bu bağış ve yardım-
ların yapılacağı yerler ve tahsis edileceği kuruluşlar Bakanlar Kurulunca çı-
kartılacak bir yönetmelikle belirlenir.)
Bağış ve yardımın nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya yardımın ko-
nusunu teşkil eden mal veya hakkın mevcutsa mukayyet değeri, bu değer mevcut
değilse Vergi Usul Kanunu hükümleri dairesinde Takdir Komisyonunca tespit edi-
lecek değer esas alınır.
Mükelleflerin, yılı içinde yaptıkları kendi araştırma ve geliştirme harca-
maları tutarını geçmemek üzere ilgili dönemde ödemeleri gereken yıllık gelir
vergisinin % 20'sinin kanuni süresinde tahsilinden vazgeçilerek, bu orana isa-
bet eden vergi üç yıl süre ile faizsiz olarak ertelenebilir. Ertelenen bu vergi
üç yıl içinde gelir vergisinin ödenme taksitleri ile birlikte eşit taksitler
halinde ödenir.
Bu uygulamanın usul ve esasları Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tayin ve
tespit olunur.
Matrahtan ve gelir unsurlarından indirilmiyecek giderler:
Madde 90 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/45 md.)
Gelir Vergisi ile diğer şahsi vergiler ve her ne şekilde olursa olsun ver-
gi cezaları ve para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsili Usulü hakkındaki Kanun
hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler Gelir Vergisinin
matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez.
(Ek: 3/12/1988 - 3505/12 md.) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen
gecikme faizleri, vergi matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez.
Madde 91 - (Değişik: 18/4/1984 - 2995/1 md.)
Yıllık beyannamelerin şekil, muhteva ve ekleri Maliye ve Gümrük Bakanlığın-
ca tayin ve tespit olunur. Mükellefler beyanlarını bu beyanname ile yapmaya
veya bu beyannamelerde yazılı bilgilere mütenazır olarak bildirmeye mecburdur-
lar.
Yıllık beyannamenin verilmesi:
Madde 92 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/46 md.)
Bir takvim yılına ait beyanname ertesi yılın Mart ayı içinde:
1. Tam mükellefiyette, vergiyi tarha yetkili vergi dairesine;
2. Dar mükellefiyette, Türkiye'de vergi muhatabı mevcutsa, onun Türkiye'de
oturduğu yerin, Türkiye'de vergi muhatabı yoksa iş yerinin (İş yeri birden faz-
la ise, bu iş yerlerinden herhangi birisinin) bulunduğu mahal vergi dairesine
verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir.
Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terke
takaddüm eden 15 gün, ölüm halinde, ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde veri-
lir.
Aile reisi beyanı:
Madde 93 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/47 md.)
Tam mükellefiyette, eşlerin ve velayet altındaki çocukların yıllık beyanna-
me ile bildirilmesi icabeden gelirleri (Medeni Kanunun cevaz verdiği hallere
munhasır olmak üzere ayrı yaşıyan eşlerin gelirleri hariç) aşağıdaki esaslara
göre aile reisi tarafından tek beyanname ile bildirilir.
1. Eşlerin ve çocukların her birinin geliri beyannamede ayrı gösterilir.
2. Geliri olan eşler beyannameyi ayrıca imzalarlar.
3. Beyannamede gösterilen bütün gelirler birleştirilmek suretiyle toplam
yapılır ve bu toplam üzerinden vergi aile reisi namına tarh olunur.
Eşlerin her biri yalnız kendi gelirine isabet eden vergi kısmından veya
bunlara tekabül eden cezalardan sorumludur.Verginin eşlere isabet eden kısım-
ları, bunların aile geliri içindeki hisseleri nispetinde hesaplanır.
Anonim ve limited şirketlerden alınan kar hisseleri ile komanditerlerin
komandit şirketlerden aldıkları kar hisseleri hariç olmak üzere, eşlerin ve
çocukların aşağıda yazılı iratları hakkında yukarıki hükümler uygulanmaz:
1. Karı koca arasında mal ayrılığı usulünün cari bulunması halinde, karı-
nın, evlenmeden evvel mevcut veya evlilik esnasında miras veya vasiyet yoliyle
iktisap ettiği mallardan dolayı sağladığı menkul ve gayrimenkul sermaye iratla-
rı (Evlenmeden evvel kocadan veya kocasının yardımı ile başkalarından iktisap
edilen mal ve hakların iratları hariç);
2. Çocukların üçüncü bir şahıstan miras veya vasiyet yoliyle iktisap ettik-
leri mallardan dolayı sağladıkları menkul ve gayrimenkul sermaye iratları;
3. Karı ve çocukların 1/1/1947 tarihinden evvel iktisap ettikleri mallardan
dolayı sağladıkları menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.
Bu madde hükmünün uygulanmasında; aile reisi, eşler için koca, çocuklar
için baba, baba ölmüş veya velayeti nez'edilmişse anadır.
(Değişik: 4/12/1985 - 3239/64 md.) Çocuk tabiri, mükellefle birlikte oturan
veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilmek suretiyle bakılanlar dahil)
18 yaşını doldurmamış evlatları ifade eder.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Vergi Tevkifatı ve Muhtasar Beyanname
Vergi tevkifatı:
Madde 94 - (Değişik: 26/12/1993-3946/22 md.)
Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar,
ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların
iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirle-
rini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazanç-
larını bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler
aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden
veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsu-
ben tevkifat yapmaya mecburdurlar.
1 . Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret
sayılan edemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere
göre,
2 . Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere
yapılan ödemelerden (69 uncu maddede yazılı olanlara ve noterlere serbest
meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);
a) 18 inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan
ödemelerden,
b) Diğerlerinden,
3 . 42 nci madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (ku-
rumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden,
4 . Dar mükellefiyete tabi olanlara, telif ve patent haklarının satışı do-
layısıyla yapılan ödemelerden,
5. a) 70 inci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan
ödemelerden,
b) Vakıflar ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında
bunlara yapılan kira ödemelerinden,
c) Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara
yapılan kira ödemelerinden,
6 . a) Dağıtılsın veya dağıtılmasın Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci madde-
sinin 4 numaralı bendinin;
i) (a), (c) ve (d) bentlerinde yazılı kazançlardan,
ii) (b) alt bendinde yazılı kazançlardan,
b) Dağıtılsın veya dağıtılmasın 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 4 numara-
lı bendinde yazılı menkul sermaye iratlarından (Yatırım fonları ve ortaklıkları
hariç);
i) Halka açık anonim şirketlerde,
ii) Diğerlerinde,
7. 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yazılı menkul
sermaye iratlarından (tam mükellef kurumlara ödenenler dahil);
a) Devlet tahvili faizlerinden,
b) Hazine bonosu faizlerinden,
c) Toplu Konut İdaresi İle Kamu Ortaklığı İdaresince çıkarılan menkul kıy-
metlere sağlanan gelirlerden,
d) Nama yazılı tahvil faizlerinden,
e) Hamiline yazılı tahvil faizlerinden,
f) Diğerlerinden,
8. Mevduat faizlerinden (bankalar dışında kalan tam mükellef kurumlara
ödenenler dahil);
a) Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizler ile özel finans kurumlarınca
döviz katılma hesaplarına ödenen kar paylarından,
b) Nama yazılı mevduat hesaplarına yürütülen faizlerden,
c) Hamiline yazılı mevduat hesaplarına yürütülen faizlerden,
d) Diğerlerinden,
9) 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 12 numaralı bendinde yer alan menkul
sermaye iratlarından (tam mükellef kurumlara ödenenler dahil);
a) Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar paylarından,
b) Kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar paylarından,
c) Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen
kar paylarından,
10. (Değişik: 25/5/1995 - 4108/23 md.) Başbayiler hariç olmak üzere Milli
Piyango İdaresince çıkartılan biletleri satanlar ile diğer kişilerce çıkartılan
bu nitelikteki biletleri satanlara yapılan komisyon, prim ve benzeri ödemeler-
den,
11. (Değişik:25/5/1995 - 4108/23 md.) Çiftçilerden satın alınan zirai mah-
süller için yapılan ödemelerden;
a) Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsülleri için,
b) Diğer zirai mahsuller için,
c) Ziraai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetler için,
12. PTT acenteliği yapanlara,bu faaliyetleri nedeniyle ödenen komisyon bede-
li üzerinden,
13. (Değişik: 25/5/1995 - 4108/23 md.) Götürü usule tabi olan ticaret ve
serbest meslek erbabı,ile esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alım-
ları karşılığında yapılan ödemelerden,
3392 - 1
14.75 inci maddenin ikinci fıkrasının 14 numaralı bendinde yer alan menkul
sermaye iratlarından (Bankalar dışında kalan tam mükellef kurumlara ödenenler
dahil),
% 25 vergi tevkifatı yapılır.(1)
Tüccar, serbest meslek erbabı ve çiftçilerin yukarıdaki hükümlere göre ya-
pacakları tevkifat; ticari, mesleki ve zirai işleriyle ilgili ödemelerine mün-
hasırdır.
Yukarıdaki bentlerde yazılı vergi tevkifatının yapılmasında 96 ncı madde
hükmü gözönünde tutulur.
Bu maddenin 6 numaralı bendinin (a) ve (b) alt bentlerine göre üzerinden
vergi tevkifatı yapılan kurum kazancından kar payı alanlara, tevkif suretiyle
alınan vergi ret ve iade olunmaz.
Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan tevkifat nispetini, herbir ödeme ve
gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmak su-
retiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir.Bu yetki;
- Tam ve dar mükellefler ile gerçek ve tüzel kişiler itibariyle,
- 6,7,8 ve 9 numaralı bentlerde yeralan kazanç ve iratlardan,mevduat veya
menkul kıymetin vadesi ve menkul kıymetlerin türlerine göre,
(Dikkat: Devamı 3393 üncü sayfadadır.)
---------------------------
(1) Bu maddede yeralan bentler için 3946 sayılı Kanun ile tespit edilen
oranlar 25/12/1997 tarih ve 97/10421 sayılı Kararname ile yeniden belir-
lenmiştir.Daha sonra bu Kararnamede yapılan değişiklikler için bu Kanun'un
sonunda yeralan "ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne
bakınız.
3392 - 2
- 6 numaralı bendin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratları
kapsamına giren Devlet tahvili, Hazine bonosu faizleri ve Toplu Konut İdaresi
ile Kamu Ortaklığı idaresince çıkartılan menkul kıymetlerin gelirlerine isabet
eden kısım için (bu kısım, bu faiz ve gelirlerin toplam kurum hasılatı için-
deki payına göre hesaplanır),
-(Değişik:25/5/1995-4108/23 md.) 11 numaralı bent gereğince zirai mahsul
bedelleri üzerinden yapılacak vergi tevkifatında, zirai mahsulün ticaret bor-
salarında tescil ettirilerek satılıp satılmadığına veya destekleme kapsa-
mında alım yapan kurumlar ile diğerlerine, zirai faaliyet kapsamında ifa edilen
hizmetler için de faaliyetin türü ve niteliğine, münhasıran zirai alet ve maki-
nalarla verilen hizmetlere veya zirai işletmenin başka kişilerin işlerinde
kullandırılmak suretiyle yapılmasına göre,
- (Değişik: 25/5/1995 - 4108/23 md.) 13 numaralı bentte yer alan ödemeler-
de ödeme yapılan kişilerin mükellef olup olmadıklarına, ödemenin konusunun emtia
veya hizmet alımı, emtia ve hizmet alımının birlikte olmasına, iş grupları,
iş nevileri, sektörler ve emtia gruplarına göre,
Farklı oranlar tespit edilmek suretiyle de kullanılabilir.
Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan tevkifat nispetini, kara, deniz ve
hava ulaştırması işiyle iştigal eden dar mükellefler için, ülkeler itibariyle
ve karşılıklı olmak şartıyla, ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye
veya bir katına kadar artırmak suretiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir.
Tevkifata tabi olmıyan ücretler:
Madde 95 - Aşağıda yazılı hizmet erbabının ücretleri hakkında vergi tevkif
usulü cari olmaz.
1. Ücretlerini yabancı bir memleketteki iş verenden doğrudan doğruya alan
hizmet erbabı;
2. 16 ncı maddede yazılı istisnadan faydalanmıyan yabancı elçilik ve konso-
losluk memur ve hizmetlileri:
3. Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile bildirilmesinde zaruret görü-
len ödemeler.
Bunlar gelirlerini, bu kısmın 2 nci bölümündeki hükümlere göre, yıllık
beyanname ile bildirirler.
Vergi tevkifatında uyulacak esaslar:
Madde 96 - (Değişik birinci fıkra:31/12/1982 - 2772/11 md.) Vergi tevkifa-
tı, 94 üncü madde kapsamına giren nakten veya hesaben yapılan ödemelere uygu-
lanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve
iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her tür-
lü kayıt ve işlemleri ifade eder.
(Değişik: 24/12/1980 - 2361/66 md.) Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan
ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin
ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi, bilfiil ödenen
miktar ile ödemeyi yapanın yüklendigi verginin toplamı üzerinden hesaplanır.
Vergi tevkifatının gösterilmesi:
Madde 97 - İş verenler, hizmet erbabına ödedikleri ücretlerden 94 üncü
madde gereğince yaptıkları vergi tevfikatını Vergi Usul Kanununda yazılı ücret
bordrosunda veya bordro yerine geçen diğer kayıtlarda göstermeye mecburdurlar.
(Değişik fıkralar: 31/12/1981 - 2574/21 md.)
94 üncü maddede yazılı ödemelerden yapılan vergi tevkifatı, vergi kesenin
kayıt ve hesaplarında ayrıca gösterilir.
94 üncü maddede yazılı mevduat faizlerinden yapılan vergi tevkifatı takvim
yılının sonunda mevduat hesabı yılı içinde kapatılmışsa hesabın kapatıldığı
tarihte vergi kesenin kayıt ve hesaplarında gösterilir.
Muhtasar beyanname:
a) Verilme zamanı:
Madde 98 - (Değişik:31/12/1981 - 2772/12 md.) (1)
94 üncü madde gereğince vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar bir ay
içinde yaptıkları ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri karlar ve iratlar ile
bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar
ödeme veya tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesine bildirmeye
mecburdurlar. Yıl sonlarında tahakkuk ettirilen mevduat faizlerinden kesilecek
vergilerin bildirilmesi için bu süre bir ay uzatılır.
Aynı belediye hudutları içinde muhtelif yerlerde yapılan ödeme ve tahakkuk-
lar ile bunlara ait vergilerin bir merkezden bildirilmesi caizdir.
(Değişik:3/12/1988 - 3505/14 md.) Zirai ürün bedelleri üzerinden tevkifat
yapanlar hariç olmak üzere, çalıştırdıkları hizmet erbabı sayısı 10 ve daha
az olanlar, 94 üncü maddeye göre yapacakları tevkifatla ilgili muhtasar
beyannamelerini, bağlı bulundukları vergi dairesine önceden bildirmek
şartıyla her ay yerine Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım aylarının 20 nci günü
akşamına kadar verebilirler.
Muhtasar beyanname:
b) Muhteviyatı:
Madde 99 - Muhtasar beyannamede aşağıdaki malümatın gösterilmesi lazımdır:
a) Tevkifat yapanın adı ve soyadı veya unvanı ile adresi;
b) Muhtasar beyannamenin ilgili bulunduğu ay veya aylar;
c) Aylık ücret bordrolarının icmali:
1. Hizmet erbabının sayısı;
2. Hizmet erbabına verilen ücretler tutarı;
3. Ücretlerden yapılan vergi tevkifatının tutarı (Üç aylık muhtasar beyanna-
melerde her aya ait bordronun icmali ayrı gösterilir);
d) Vergi tevkifatına tabi diğer ödemeler:
1. (Değişik: 24/12/1980-2361/67 md.) İstihkak sahibinin adı ve soyadı ile iş
adresi, varsa bağlı bulunduğu vergi dairesi ve mükellef hesap numarası;
2. Ödemenin nev'i;
3. Ödemenin miktarı;
4. Ödemeden yapılan vergi tevkifatı;
e) Muhtasar beyannamenin tanzim tarihi ve yetkili imza.
(Değişik:31/12/1981-2574/22 md.) Tevkifata tabi menkul sermaye iratları ile
bunlardan yapılan vergi tevkifatı nev'i itibariyle icmalen ayrı bir muhtasar
beyannameye alınır.
Muhtasar beyanname verilmiyecek haller:
Madde 100 - Genel bütçeye dahil idare ve müesseseler yaptıkları vergi tevki-
fatı için beyanname vermezler.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Özel Haller ve Münferit Beyanname
Münferit beyannamenin verilmesi:
Madde 101 - (Değişik:24/12/1980-2361/68 md.)
Dar mükellefiyete tabi mükelleflerden yıllık beyanname vermeye mecbur
olmayanlar:
-------------------------
(1) Bu maddenin uygulanmasında 10/3/1991 tarih ve 20810 sayılı R.G.'de yayım-
lanan 166 no'lu Tebliğe bakınız.
1) Mükerrer 80 inci maddenin 1 numaralı bendi ile 82 nci maddenin 3 numaralı
bendinde sayılan kazançlarını; gayrimenkulün bulunduğu,
2) Mükerrer 80 inci maddenin 2,3 ve 4 numaralı bentlerinde sayılan kazançla-
rını; mal ve hakların Türkiye'de elden çıkarıldığı,
3) Mükerrer 80 inci maddenin 5 ve 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlarla
ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin durdurulması veya terkedilmesi
karşılığında elde ettikleri hasılatları; işletmenin bulunduğu,
4) 82 nci maddenin 1, 4 ve 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlarla ser-
best meslek faaliyetinin durdurulması veya terkedilmesi karşılığında elde edilen
hasılatları ve vergisi tevkif suretiyle alınmamış serbest meslek kazançlarını;
faaliyetin ifa edildiği veya yolcu veya yükün taşıta alındığı,
5) 82 nci maddenin 5 numaralı bendinde sayılan kazançlarla ticari, zirai
veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi veya ihale, artırma ve eksiltmelere
iştirak edilmemesi karşılığında elde ettikleri hasılatları ve vergisi tevkif su-
retiyle alınmamış menkul sermaye iratlarını ödemenin Türkiye'de yapıldığı,
Yerin vergi dairesine münferit beyanname ile bildirmeye mecburdurlar.
Bu kazanç ve iratlardan serbest meslek faaliyetlerine ilişkin olanların be-
yannamelerinin bu faaliyetlerin sona erdiği diğer kazanç ve iratlarla ilgili be-
yannamelerin ise bu kazanç ve iratların iktisap olunduğu tarihten itibaren 15
gün içinde ilgili vergi dairesine verilmesi mecburidir.
Geliri telif ve patent haklarının satışından ibaret olan ve tamamı üzerinden
tevkif suretiyle gelir vergisi ödemiş bulunan dar mükellefiyete tabi kimselerin
bu gelirleri için münferit beyanname vermeleri ihtiyaridir.
Münferit beyannamenin muhteviyatı:
Madde 102 - Münferit beyannamede aşağıda yazılı malümatın gösterilmesi la-
zımdır:
1. (Değişik: 24/12/1980-2361/69 md.) Mükellefin adı ve soyadı, varsa unvanı
ile adresi ve bağlı bulunduğu vergi dairesi ile mükellef hesap numarası;
2. Beyanname mükellef adına Türkiye'de başka bir kimse tarafından verilmiş-
se, beyannameyi verenin adı ve soyadı, varsa unvanı ile adresi;
3. Muamelenin yapıldığı tarih veya tarihler;
4. Elde edilen kazançların nev'i;
5. Elde edilen kazançların tutarı.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Verginin Nispeti
Esas tarife:
Madde 103 - (Değişik birinci fıkra: 26/12/1993-3946/23 md.) Gelir Vergisine
tabi gelirler; (1)
75.000.000 liraya kadar.................................................% 25
(750.000.000)
150.000.000 liranın 75.000.000 lirası için,18.750.000 lira, fazlası % 30
(1.500.000.000) (750.000.000) (187.500.000)
300.000.000 liranın 150.000.000 lirası için,41.250.000 lira, fazlası % 35
(3.000.000.000) (1.500.000.000) (412.500.000)
600.000.000 liranın 300.000.000 lirası için,93.750.000 lira, fazlası % 40
(6.000.000.000) (3.000.000.000) (937.500.000)
-------------
(1) Bu maddeye Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış, 9/12/1997 ta-
rih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 1998 takvim yılı gelirlerine uygulanmak
üzere tespit edilen miktarlar ise metne parantez içinde siyah puntolar ile
işlenmiştir.Daha önce Kararnameler ile yapılan değişiklikler içinde bu
Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakı-
nız.
1.200.000.000 liranın 600.000.000 lirası için,213.750.000 lira,fazlası % 45
(12.000.000.000) (6.000.000.000) (2.137.500.000)
2.400.000.000 liranın 1.200.000.000 lirası için,483.750.000 lira, fazlası % 50
(24.000.000.000) (12.000.000.000) (4.837.500.000)
2.400.000.000 liradan fazlasının 2.400.000.000 lirası için, 1.083.750.000 lira,
fazlası % 55
(24.000.000.000) (24.000.000.000) (10.837.500.000)
Nispetinde vergilendirilir.
(İkinci fıkra mülga: 15/12/1990 - 3689/5 md.)
(Ek: 5/11/1986-3319/2 md.) Bakanlar Kurulu, kara, deniz ve hava ulaştırması
işiyle iştigal eden ve 45 inci maddeye göre vergilendirilen dar mükellefler i-
çin, ülkeler itibariyle ve karşılıklı olmak şartıyla, bu maddede yer alan gelir
dilimlerinin hizasındaki vergi nispetlerini ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar
indirmeye veya bu maddede yer alan vergi nispetlerinin bir katını geçmemek üzere
yeni bir tarife tespit etmeye ve vergilendirmenin usul ve esaslarını belirlemeye
yetkilidir.
Verginin hesaplanması:
Madde 104 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/71 md.)
Yıllık Gelir Vergisi, vergiye tabi gelirlerin yıllık toplamından 31 inci
maddedeki indirimler düşüldükten sonra 103 üncü maddedeki nispetler uygulanmak
suretiyle hesaplanır.
Ücretlerin vergilendirilmesinde aylık vergi;yıllık vergi 12'ye bölünmek,gün-
delik vergi aylık vergi 30'a bölünmek suretiyle hesaplanır.
Verginin hesaplanmasında matrahın ve verginin lira kesirleri nazara alınmaz.
Madde 105 - (Mülga: 4/12/1985 - 3239/138 md.)
ALTINCI BÖLÜM
Tarh Muamelesi
Tarh yeri:
Madde 106 - Gelir Vergisi,mükellefin ikametgahının bulunduğu mahal vergi
dairesince tarh edilir. Şu kadar ki;
1. İş yeri ve ikametgahı ayrı vergi daireleri bölgesinde bulunan mükellefle-
rin vergileri,Maliye Bakanlığınca uygun görüldüğü takdirde ve mükellefe de ev-
velden bildirilmek kaydiyle iş yerinin bulunduğu;
2. Götürü usulde tesbit edilen ücretlerle,gezici olarak çalışanların ticaret
ve serbest meslek kazançlarının vergileri bu ücret ve kazanç sahiplerinin ika-
metgahtarının bulunduğu yerin vergi dairesince tarh edilmemişse,faaliyetlerini
icra ettikleri;
3. Dar mükellefiyete tabi olanların vergileri,beyannamelerini vermeye mecbur
oldukları;
Yerin vergi dairesince tarh olunur.
Tarhiyatın muhatabı:
Madde 107 - Gelir Vergisi,bu vergiye mükellef olan gerçek kişiler namına
tarh edilir. Şu kadar ki;
1. Küçüklerle kısıtlılarda,bunların nam ve hesabına kanuni temsilcileri;
2. Aile reisi beyanlarında,gelir sahibi eş ve çocuklar hesabına aile reisi;
3. Verginin tevkif suretiyle alınması halinde,mükellef hesabına tevkifat
yapmaya mecbur olanlar;
4. (Değişik:27/3/1969 - 1137/5 md.) Dar mükellefiyette,mükellefin Türkiye'de
daimi temsilcisi mevcutsa mükellef hesabına daimi temsilci (Türkiye'de birden
fazla daimi temsilcinin mevcudiyeti halinde,mükellefin tayin edeceği, tarhiyat
tarihine kadar böyle bir tayin yapılmamışsa temsilcilerden herhangi birisi),da-
imi temsilci mevcut değilse, kazanç ve iratları yabancı kişiye sağlıyanlar;
Tarhiyata muhatap tutulurlar.
Vergilendirme dönemi:
Madde 108 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/73 md.)
Gelir Vergisinde vergilendirme dönemi,geçmiş takvim yılıdır.Şu kadar ki:
1. Mükellefiyetin takvim yılı içinde kalkması halinde,vergilendirme dönemi,
takvim yılı başından mükellefiyetin kalkması tarihine kadar geçen süreye inhisar
eder;
2. Götürü usulde tespit olunan ticari kazançlar ile serbest meslek kazançla-
rında vergilendirme dönemi, faaliyetin icra olunduğu takvim yılıdır;
3. Götürü usulde tespit olunan ücretlerde vergilendirme dönemi,hizmetin ifa
olunduğu bütçe yılıdır.Götürü ücretlerini yıllık beyannameye ithal mecburiyetin-
de olanlar mezkür ücretlerini,bütçe yılının bittiği takvim yılının geliri meya-
nında bildirirler;
4. Tevkif yoluyla ödenen vergilerde,istihkak sahipleri ayrıca yıllık beyan-
name vermeye mecbur değillerse tevkifatın ilgili bulunduğu dönemler vergilendir-
me dönemi sayılır ve kesilen veya kesilmesi icabeden vergiler yıllık verginin
yerine geçer;
5. Münferit beyanname ile bildirilmesi gereken gelirlerin vergilendirilme-
sinde vergilendirme dönemi yerine gelirin iktisap tarihi esas tutulur.
Tarh zamanı:
Madde 109 - (Değişik: 24/12/1980 - 2361/74 md.) (1)
Gelir Vergisi:
1. Beyanname verilmesi icabeden hallerde,beyannamenin verildiği günde,beyan-
name posta ile gönderilmişse,vergiyi tarh edecek daireye geldiği tarihi taki-
beden yedi gün içinde;
2. Götürü usulde tespit edilen ücretlerde,hizmetin ifa olunduğu bütçe yılı-
nın ikinci ayında,bütçe yılı içinde işe başlanması halinde,işe başlama tarihin-
den itibaren bir ay içinde;
3. Götürü usulde tespit edilen ticari kazançlar ile serbest meslek kazançla-
rında,faaliyetin icra olunduğu takvim yılının Nisan ayında,takvim yılı içinde
işe başlanılması halinde,işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde.
Tarh edilir.
2 ve 3 numaralı bentlerde yazılı kazanç ve ücret sahiplerinden bu bentlerde
belirtilen tarh zamanlarının hitamından evvel memleketi terk edenlerin vergile-
ri,memleketi terke tekaddüm eden 15 gün içinde tarh olunur.
2 ve 3 numaralı bentlerde yazılı kazanç ve ücret sahipleri,tarh zamanların-
da,vergi karnelerini bağlı oldukları vergi dairelerine ibraz ederek vergilerini
tarh ettirmeye mecburdurlar.
Vergilendirme dönemi içinde işe başlıyan götürü kazanç ve ücret sahiplerinin
vergi matrahı ve vergileri:
Madde 110 - (Değişik: 19/2/1963 - 202/54 md.)
1. Bütçe yılı içinde işe başlıyan götürü ücret sahiplerinin vergi matrahı,
yıllık götürü matrahtan,işe başlama ayı hariç tutulmak suretiyle, o yılın sonuna
kadarki aylara isabet eden miktardır.
Bütçe yılının birinci yarısı içinde işini bırakan götürü ücret sahiplerin-
den,keyfiyeti bütçe yılının ikinci yarısı girmeden haber verenlerin ikinci tak-
site isabet eden vergileri terkin olunur.
---------------
(1) Bu maddenin uygulanmasında 15/3/1992 tarih ve 21172 sayılı R.G.'de yayımla-
nan 168 no'lu Genel Tebliğe bakınız.
2. Takvim yılı içinde işe başlıyan veya işi bırakan götürü ticaret ve ser-
best meslek kazancı sahiplerinin vergi matrahı,yıllık götürü matrahtan işe baş-
lanılan ay hariç tutulmak ve işin bırakıldığı ay tam sayılmak suretiyle,çalışı-
lan aylara isabet eden miktardır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Ortalama Kar Haddi,Asgari Gayri Safi Hasılat ve
Gider Esaslarına Göre Gelir Tayini
Ortalama kar haddi ve asgari gayrisafi hasılat esası:
Madde 111 - (Mülga: 25/5/1995-4108/39 md.)
Talih Oyunları Salonlarından Elde Edilen Kazançlarda Asgari Vergi
Mükerrer Madde 111 - (Ek: 25/5/1995 - 4108/24 md.) (1)
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununa göre talih oyunları salonları işletme-
ciliği faaliyetinde bulunan gerçek usulde gelir vergisine tabi ticari kazanç
sahipleri; cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere,
talih oyunları salonlarında bulundurdukları ilk 6 oyun masasının her biri için
aylık 100 000 000 (800.000.000) lira, sonra gelen her oyun masası için ise
75 000 000 (600.000.000) lira ve ilk 60 oyun makinesinin her biri için
10 000 000 (80.000.000) lira, sonra gelen her oyun makinesi için ise 7 500 000
(60.000.000) lira asgari vergi öderler.
Yukarıda yer alan tutarlar, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için
belirlenen yeniden değerleme oranı ile çarpılmak suretiyle yeniden tespit edilir
ve izleyen yılda bu tutarlar esas alınır. Bakanlar Kurulu bu tutarları 10 katına
kadar artırmaya yetkilidir. Bu yetki, talih oyunları salonlarının bulunduğu
turizm bölge, alan ve merkezleri itibariyle farklı miktarlar tespit edilmek su-
retiyle de kullanılabilir.
Aylık dönemler itibariyle hesaplanan bu vergi, müteakip ayın 20 nci günü
akşamına kadar gelir vergisi bakımından bağlı bulunulan vergi dairesine bir
beyanname ile beyan edilir ve aynı süre içinde
-----------------
(1) Bu maddede Kanunla getirilmiş olan miktarlar aynen bırakılmış, 9/12/1997
tarih ve 97/10351 sayılı Kararname ile 1998 takvim yılında uygulanacak mik-
tarlar metne parantez içinde siyah puntolarla işlenmiştir.
3398 - 1
ödenir. Bir önceki yıl içinde tahakkuk eden bu vergiler, yıllık beyanname üze-
rinden bu faaliyete ilişkin olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir,
mahsup edilemeyen vergiler ise red ve iade edilmez.
Cari vergilendirme dönemine ilişkin ödenmemiş geçici verginin talih oyunları
salonlarından elde edilen kazanca isabet eden kısmının; bu madde gereğince öde-
nen asgari vergi kadarki kısmı terkin edilir. Geçici verginin talih oyunları
salonlarından elde edilen kazanca isabet eden kısmı, talih oyunları salonların-
dan sağlanan hasılatın toplam hasılat içindeki payına göre hesaplanır.
Yapılan incelemeler sonucunda bu madde gereğince ödenmesi gereken, geçmiş
dönemlere ait asgari verginin eksik beyan edildiğinin tespit edilmesi halinde,
eksik beyan edilen bu kısım için re'sen veya ikmalen asgari vergi tarh edilir ve
tarh edilen bu vergiye ceza ve gecikme faizi tatbik edilir. Yıllık beyanname
verme süresi geçtikten sonra bu tarhiyat, yıllık beyannamede beyan edilen kazanç
üzerinden hesaplanan vergiyi aşan vergi farkı için yapılır. Bir önceki dönemde
ödenmesi gereken verginin yıllık beyannamede mahsup edilen tutarı için ise ceza
ve mahsup tarihine kadar gecikme faizi aranır.
Talih oyunları salonları işletmeciliği faaliyetinde bulunan kurumlar vergisi
mükellefleri de cari vergilenderme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek
üzere bu maddede belirtilen esaslar çerçevesinde asgari vergi öderler.
Bu uygulamanın usul ve esasları Maliye Bakanlığınca tayin ve tespit olunur.
Asgari zirai kazanç esası:
Madde 112 - (Değişik: 24/12/1980-2361/76 md.)
Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit
edenlerin beyan ettikleri hasılat ve giderler ile götürü gider usulüne göre tes-
pit edenlerin beyan ettikleri hasılat,Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan ekim ve
sayım beyanları (Bu konuda idarece bir inceleme yapılmışsa ayrıca bu inceleme
sonuçları) dikkate alınarak,aynı Kanunda sözü edilen zirai kazanç ölçüleri esas
tutulmak suretiyle hesaplanacak hasılat veya giderlere göre 300.000 (3.400.000)
liradan fazla bir farklılık gösterdiği ve bu farklılık mükellef tarafından hak-
lı sebeplerle izah edilemediği takdirde,bu hasılat ve giderler yerine vergi in-
celemesi sırasında zirai kazanç ölçülerine göre tespit edilen hasılat ve gider-
ler ikmalen vergi tarhına esas alınır.
Birinci fıkra uyarınca yapılacak tarhiyatta,hasılatın elde edildiği yıl için
tespit edilmiş zirai kazanç ölçüleri esas alınır.(1)
-----------------------------------
(1) Bu maddelerde yeralan miktar 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanun ile
1/1/1993 tarihi itibariyle geçerli olan hadlere yükseltilmiş, 31/12/1996
tarih ve 22864 sayılı R.G.'de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğ ile 1997
yılı gelirlerine uygulanmak üzere tespit edilen miktarlar ise metne parantez
içinde siyah punto ile işlenmiştir. Daha önce Kararname ile yapılan deği-
şiklik için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
CETVELİ" ne bakınız.
3398 - 2
Asgari zirai vergi:
Mükerrer Madde 112 - ((Ek: 24/12/1980 - 2361/77 md.;Değişik:4/12/1985-
3239/67 md.)
Çiftçilerin bu Kanunun 94 üncü maddesine göre zirai mahsullerinin satış ha-
sılatı üzerinden tevkif yoluyla ödedikleri vergi asgari zirai vergi addolunur.
Ortaklıklarda tevkif suretiyle alınan vergi, ortaklara hisseleri nispetinde
paylaştırılır.
Madde 113 - (Mülga: 18/4/1984-2995/4 md.)
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Servet Beyanı
Beyanda bulunacaklar:
Madde 114 - 116 (mülga:18/4/1984 - 2995/4 md.)
DOKUZUNCU BÖLÜM
Hayat Standardı Esası
Hayat standardı esası: (1)
Mükerrer Madde 116 - (Ek:31/12/1982-2772/15 md.) Gerçek usulde Gelir Vergi-
sine tabi ticari,zirai ve mesleki kazanç sahiplerinin beyan ettikleri gelir (Za-
rar beyan edilmesi hali dahil);800.000 liraya (Zirai kazanç sahipleri ile ikinci
sınıf tacirler için 450.000 liraya) aşağıda belirtilen hayat standardı gösterge-
lerine göre belirlenen ilavelerin yapılmasından sonra bulunacak tutardan düşük
olduğu takdirde,bu şekilde tespit olunan tutardan 31 inci maddedeki indirimler
yapıldıktan sonra kalan miktar vergi tarhına esas alınır.
(Ek:4/12/1985 - 3239/68 md.) Şu kadar ki;ticari,zirai ve mesleki kazanç sahip-
lerinin bu faaliyetleri dolayısıyla hayat standardı esasına göre vergi tarhına
esas alınacak geliri,yukarıda yazılı tutarlardan aşağı olamaz.
Hayat Standardı Göstergeleri İlave Edilecek Tutar
--------------------------------------------------- ----------------------
1. Mükellefin kendisine,eşine,çocuklarına ve bakmakla
yükümlü olduğu diğer kişilere ait özel binek otomo-
billerinin her biri için (İşletmelerinde kayıtlı
olanlar dahil);
a) Silindir hacmi 1600 (dahil) cc'ye kadar olanlarda 120.000 lira
b) Silindir hacmi 1601 (dahil) cc'den 1900 cc'ye kadar
olanlarda 180.000 lira
c) Silindir hacmi 1901 (dahil) cc'den fazla olanlarda 360.000 lira
2. Mükellefin kendisi,eşi,çocukları ve bakmakla yükümlü
olduğu diğer kişiler tarafından bizzat kullanılan bir-
den fazla binalardan (Bağımsız bölümler,katlar,sayfiye
ve dinlenme evleri dahil):
a) Mülkiyeti yukarıda sayılan kişilere ait olanların her
biri için Yıllık emsal kira
bedelinin yarısı
----------------------------------------
(1) a - Bu maddede yeralan miktarlar 4/12/1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunla yük-
seltilmiş ve metne işlenmiştir.
b - Bu maddenin uygulanmasında bu Kanunun Geçici 35 inci maddesi ile
31/12/1996 tarih ve 22864 sayılı R.G.de yayımlanan 200 no'lu Genel Tebliğe,
daha önceki değişiklikler içinde bu Kanunun sonundaki "ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE
YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
İlave Edilecek
Hayat Standardı Göstergeleri Tutar
------------------------------------------------------------ --------------
b) Kiralanmış olanlardan (tatil amacı ile gidilen otel,motel
ve benzerleri dahil) her biri için 120.000 lira
3. Mükellefin kendisine,eşine,çocuklarına ve bakmakla yü-
kümlü olduğu diğer kişilere ait (İşletmeye kayıtlı olanlar
dahil) her bir
a) Hava taşıtı, yat, kotra, sürat teknesi için 1.200.000 lira
b) On beygir gücü üstünde motorlu diğer özel tekneler
için 240.000 lira
4. Özel hizmetlerde devamlı ve ücret karşılığı çalıştırılan:
a) Şoför,mürebbiye,aşçı,hizmetçi,bahçıvan ve ben-
zerlerinin her biri için 240.000 lira
b) Kaptan,pilot ve benzerlerinin her biri için 1.200.000 lira
5. Yarış atı yetiştirenlerde her bir yarış atı
için (taylar dahil) 240.000 lira
6. Turistik amaçlı yurt dışı seyahatlerde,seyahate
katılan mükellefin kendisi,eşi,çocukları ve bak-
makla yükümlü olduğu diğer kişilerden her biri-
nin her seyahati için, 360.000 lira
(Değişik:4/12/1985 - 3239/68 md.) Yukarıda yer alan tutarlar asgari hadler-
dir.Bu tutarların on katı ise,uygulanacak azami hadleri teşkil eder.
(Değişik:4/12/1985 - 3239/68 md.)Bakanlar Kurulu,bu maddede belirtilen tu-
tarları,azami hadleri aşmamak şartıyla,herbirini ayrı ayrı veya topluca her yıl
artırmaya yetkilidir.Bu yetki kazanç ve faaliyet konuları itibariyle de kullanı-
labilir.
Yıl içinde işe başlayan veya işi bırakan mükellefler için faaliyette bulunu-
lan süreler göz önünde tutulur.
Bu madde,birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde
işin devam ettiği yıllar ve bu yıllar için geçerli olan gösterge tutarları göz
önüne alınarak topluca uygulanır.
Bu maddeye göre yapılacak tarhiyata itiraz,tahakkuk eden verginin tahsilini
durdurmaz.Ancak,Danıştay ve vergi mahkemelerince bu davalar öncelikle ele alı-
nır ve dosyanın tekemmül ettiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde karara
bağlanır.
(Yedinci fıkra Mülga: 3/12/1988-3505/34 md.)
88 inci maddeye göre yapılacak zarar mahsubu ile 89 uncu maddeye göre yapı-
lacak indirimler yalnızca bu madde gereğince tespit edilecek geliri aşan gelir
kısmı için mümkündür.
(Değişik: 18/4/1984 - 2995/2 md.) Vergi incelemeleri ile tespit edilen mat-
rah farkları,üzerinden veya 111,112,mükerrer 112 nci maddelere göre yapılacak
tarhiyat,tarhiyata konu olacak farkların bu maddeye göre hesaplanan geliri veya
bu gelire isabet eden vergiyi aşan kısmına inhisar eder.
BEŞİNCİ KISIM
Verginin Ödenmesi
BİRİNCİ BÖLÜM
Taksitler
Yıllık beyana tabi gelirlerle götürü tespit olunan ticari ve mesleki kazanç-
lar üzerinden tahakkuk eden vergilerde ödeme:
Madde 117 - (Değişik:31/12/1982-2772/16 md.)Yıllık beyanname ile bildirilen
gelir üzerinden tahhakuk ettirilen Gelir Vergisi Mart,Haziran ve Eylül ayların-
da;götürü usulde tespit edilen ticari kazançlar ile serbest meslek kazançları
üzerinden tahakkuk ettirilen Gelir Vergisi ise Nisan,Ağustos ve Kasım aylarında
olmak üzere üç eşit taksitte ödenir.Ancak,kazançları götürü usulde tespit edi-
len ticari ve mesleki kazanç sahiplerinden takvim yılı içinde işe başlayanlar,o
yıla ait Gelir Vergisini bir sonraki yılın Gelir Vergisi taksitleriyle birlikte
ve üç eşit taksitte ödeyebilirler.
(Değişik: 24/12/1980-2361/82 md.) Maliye Bakanlığı,gelirlerin büyük bir kıs-
mını zirai kazanç teşkil eden mükellefler hakkında lüzum görülen hallerde,üç
taksitten fazla olmamak üzere,belli üretim bölgeleri ve ziraat ürünlerine göre,
özel ödeme zamanları tayin edebilir.
(Son fıkra mülga: 31/12/1982-2772/20 md.)
Mükerrer Madde 117 - (Mülga: 31/12/1982 - 2772/20 md.)
Götürü usulde tesbit edilen ücretler üzerinden tahakkuk eden vergilerde
ödeme:
Madde 118 - (Değişik:19/2/1963 - 202/60 md.)
Götürü usulde tesbit edilen ücretlerin vergisi:
1. Öteden beri işe devam edenlerde, yıllık verginin yarısı bütçe yılının
ikinci,diğer yarısı sekizinci ayında;
2. Bütçe yılının birinci yarısı içinde işe başlıyanlarda,yıllık verginin ya-
rısı verginin karneye yazıldığı ayda; diğer yarısı bütçe yılının sekizinci ayın-
da;
3. Bütçe yılının ikinci yarısı içinde işe başlıyanlarda,verginin karneye
yazıldığı ayda; ödenir.
Vergi tevkifatının yatırılması:
Madde 119 - (Değişik: 25/5/1995-4108/25 md.)
94 üncü madde gereğince yapılan vergi tevkifatı, vergi kesenler tarafından
beyanname verecekleri süre içinde bağlı bulundukları vergi dairesine yatırılır.
Ancak, 94 üncü maddenin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinin (b) alt bendinde
yazılı menkul sermaye iratlarının dağıtılmaması halinde yapılacak vergi tevki-
fatı; biri beyanname verme süresinde, diğerleri kurumlar vergisinin ikinci ve
üçüncü taksitlerinin ödeme süreleri içinde olmak üzere üç eşit taksitte ödenir.
Münferit beyanname ile bildirilen kazançların vergisi:
Madde 120 - Münferit beyanname ile bildirilen kazançların vergisi,beyanname
verme süresi içinde vergi dairesine ödenir.
Geçici vergi:
Mükerrer Madde 120 - (Ek: 3/12/1988-3505/15 md.)
Gerçek usulde gelir vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest mes-
lek erbabı,cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere,ge-
çici vergi öderler.
Geçici vergi tutarı,içinde bulunulan yılda verilen yıllık beyanname üzerin-
den hesaplanan gelir vergisinin,ticari ve mesleki kazanca (Bu Kanunun 42 nci
maddesi kapsamına giren kazançları elde edenlerin ve noterlik görevini ifa ile
mükellef olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar hariç) isabet eden kısmı-
nın % 50 sidir. Bu oranı,% 100'e kadar artırmaya veya % 25'e kadar indirmeye
Bakanlar Kurulu yetkilidir.Geçici vergi,yıllık gelir vergisi beyannamesi ile
beyan edilir ve yıllık gelir vergisi ile birlikte tarh ve tahakkuk ettirilir.
Geçici verginin ilk taksidi yıllık beyannamenin verildiği Mart ayında,diğer
taksitleri ise her ayın 20 nci günü akşamına kadar olmak üzere 12 eşit taksitle
ödenir.(1)
(Ek:26/12/1993 - 3946/24 md.) Kurumlar da dahil olmak üzere, mükellefler di-
lerlerse,ilgili hesap döneminde üçer aylık bilanço ve gelir tablosuna göre he-
saplanan kazançlarının % 25'ini geçici vergi olarak öderler.Bu usulde hesaplanan
geçici vergi,üçer aylık dönemleri takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar
gelir veya kurumlar vergisi bakımından bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir
ve aynı süre içinde ödenir. Bu usulü seçen mükellefler hakkında ikinci fıkra
hükümleri uygulanmaz. Bu usulü seçen mükellefler iki yıl geçmeden bu usulden
dönemezler.
-------------------------------
(1) Bu maddedeki geçici vergi oranı 30/12/1993 tarih ve 93/5143 sayılı Kararname
ile Kanuni had olan % 50 olarak tespit edilmiştir.Daha önce yapılan değişik-
likler için bu Kanunun sonundaki "KARARNAMELER İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
CETVELİ"ne bakınız.
3402 (3402-1/3402-2)
(Ek:26/12/1993 - 3946/24 md.) Yapılan incelemeler sonucunda,geçmiş dönemlere
ait geçici verginin eksik beyan edildiğinin tespiti halinde,eksik beyan edilen
bu kısım için resen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir.Ancak,yıllık beyanname
verme süresi geçtikten sonra geçici verginin aslı aranmaz,bu vergiye gecikme
faizi ve ceza uygulanır.
Bir önceki takvim yılında tahakkuk eden geçici vergi,yıllık beyanname üze-
rinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.Mahsup edilemeyen tutar,içinde
bulunulan yıla ilişkin olarak ödenecek geçici vergiye,artan kısmı diğer vergi
borçlarına mahsup edilir.Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı,mükel-
lefin o yıl sonuna kadar yazılı olarak talep etmesi halinde kendisine red ve
iade edilir.
(Dördüncü fıkra iptal:Ana.Mah.'nin 7/11/1989 tarih ve E.1989/6,K.1989/42 sa-
yılı Kararıyla)
İşin bırakılması halinde,işin bırakıldığı ayı takip eden aylara ilişkin ge-
çici vergi taksitleri ödenmez.Geçici verginin yıllık tutarı ile işin bırakıldığı
aya kadar (bu ay dahil) olan tutarı arasındaki fark, vergi dairesince terkin
edilir.
Cari vergilendirme dönemine ilişkin ödenmemiş geçici verginin; aynı dönemde
ticari ve mesleki kazançlar üzerinden tevkif yolu ile ödenen gelir vergisi (42
nci maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç)kadarlık kısmı,terkin
edilir. Terkin işleminin yapılabilmesi için tevkif yoluyla ödenen verginin bel-
gelendirilmesi şarttır.
Geçici vergiye yapılacak itirazlar, geçici verginin tahsilini durdurmaz.
Geçici vergiye ilişkin usul ve esaslar Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından
tespit edilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Mahsuplar
Vergi tevkifatının mahsubu:
Madde 121 - Yıllık beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan
bu kanuna göre kesilmiş veya götürü usulde tesbit edilmiş olan kazanç ve ücret-
ler dolayısiyle ödenmiş bulunan vergiler,beyanname üzerinden hesaplanan Gelir
Vergisine mahsubedilir.
(Değişik:24/12/1980-2361/84 md.) Mahsubu yapılan miktar(Götürü usulde tespit
edilen ticari ve mesleki kazançlar için ödenen vergi ile asgari zirai vergiden
doğanlar hariç) Gelir Vergisinden fazla olduğu takdirde aradaki fark vergi
dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl
içinde müracaatı üzerine kendisine ret ve iade olunur.
Götürü mükelleflerdeki vergi tevkifatı ile vergi alacağının mahsubu:
Mükerrer Madde 121 - (Ek:26/12/1993 - 3946/25 md.)
A) Götürü usule tabi ticaret ve serbest meslek erbabına bu faaliyetleri ile
ilgili olarak yapılan ödemelerden 94 üncü madde uyarınca tevkif edilen vergiler,
bu mükelleflerin ertesi takvim yılına götürü usulde tespit edilen kazançları
üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.
Tevkif yoluyla kesilen verginin,götürü usulde tespit edilen kazançlar üze-
rinden fazla olması veya mükellefin işini terk etmesi halinde,bu tutar mükellefe
iade edilmez.
B) 75 inci madde gereğince menkul sermaye iradı sayılan mükerrer 75 inci
maddedeki vergi alacağı,aşağıdaki esaslara göre gelir vergisine mahsup edilir.
1. Mükerrer 75 inci maddenin 1 numaralı bendinde yazılı gerçek kişilerin
vergi alacağı,yıllık beyanname ile bildirilmek kaydıyla beyanname üzerinden he-
saplanan gelir vergisine mahsup edilir.
2. Mükerrer 75 inci maddenin 2 numaralı bendinde yazılı adi ortaklıklar,kol-
lektif ve adi komandit şirketlerin vergi alacağı,kar paylarının alındığı yıl,
ortaklık ve şirketlerce hasılat olarak kaydedilir.Bu vergi alacağı,ortaklarca
verilecek yıllık gelir vergisi beyannamelerinde hisseleri oranında mahsup edi-
lir.
3. Mükerrer 75 inci maddede yazılı eshamlı komandit şirketlerin komandite
ortaklarının vergi alacağı,anılan şirketlerin kar paylarını aldıkları yıl ko-
mandite ortaklar tarafından hisseleri oranında elde edilmiş ticari kazanç olarak
kabul edilir ve verecekleri gelir beyannamelerinde mahsup edilir.
Bu fıkraya göre yapılan mahsup sonucu kalan vergi alacağı tutarı,hiçbir şe-
kilde iade edilmez ve mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilmez.
C) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları,tayin ve tespite Mali-
ye Bakanlığı yetkilidir.
Götürü ücret vergisinin mahsubu:
Madde 122 - Ücretleri götürü olarak tesbit edilen hizmet erbabı muhtasar
beyannameye tabi iş verenler nezdinde çalışmaya başladıkları takdirde,bu tarih-
ten sonraki aylara ait olmak üzere peşin ödemiş oldukları vergiler gerçek üc-
retleri üzerinden hesaplanan vergilere mahsup edilir ve mahsubu yapılan miktar
hizmet erbabının vergi karnesine iş veren tarafından kaydolunur.
Mükerer Madde 122 - (Mülga: 4/12/1985 - 3239/138 md.)
Yabancı memleketlerde ödenen vergilerin mahsubu:
Madde 123 - Tam mükellefiyete tabi mükelleflerin yabancı memleketlerde elde
ettikleri kazanç ve iratlardan mahallinde ödedikleri benzeri vergiler, Türki-
ye'de tarh edilen Gelir Vergisinin yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve
iratlara isabet eden kısmından indirilir.
Birinci fıkra hükmünce indirilecek miktar Gelir Vergisinin yabancı memleket-
lerde elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmından fazla olduğu takdir-
de, aradaki fark nazara alınmaz.
Gelir Vergisinin yabancı memlekette elde edilen kazanç ve iratlara isabet
eden kısmı, bunların gelire olan nispeti üzerinden hesaplanır.
Birinci fıkrada yazılı vergi indiriminin yapılması için:
1. Yabancı memlekette ödenen vergilerin gelir üzerinden alınan şahsi bir
vergi olması;
2. Yabancı memlekette vergi ödendiğinin yetkili makamlardan alınan ve mahal-
lindeki Türk elçilik veya konsoloslukları, yoksa orada Türk menfaatlerini koru-
yan memleketin aynı mahiyetteki temsilcileri tarafından tasdik olunan vesikalar-
la tevsik edilmesi;
Şarttır.
2 numarada yazılı vesikalar taksit zamanına kadar gelmemiş olursa, yabancı
memlekette elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden vergi kısmı bir yıl süre
ile ertelenir.
Aranan vesikalar bu süre zarfında vergi dairesine ibraz edildiği takdirde
vergi tenzil edilir; süre geçtikten sonra erteleme hükmü kalkar ve vesikalar
ibraz edilse bile nazara alınmaz. Vergi Usul Kanununda yazılı mücbir sebeplere
ait hükümler mahfuzdur.
Yabancı memleketlerde ödenen vergilerin ilgili bulundukları kazanç ve irat-
lar mükellef tarafından hangi yılın gelirine ithal edilmişse, bu vergilerde o
gelire ait vergiden indirilir.
Bu madde gereğince yapılan vergi indiriminde yabancı para ile ödenen vergi-
lere, bunların ilgili bulunduğu kazanç ve iratlara uygulanan kambiyo rayici uy-
gulanır.
Yetki:
Mükerrer Madde 123 - (Değişik: 26/12/1993 - 3946/26 md.)
1. Bu Kanunun; 13,17,21,47,53,68,Mükerrer 80,111 ve 112 nci maddelerinde yer
alan maktu had ve tutarlar,1.1.1993 tarihi itibariyle geçerli olan had ve tutar-
larına yükseltilmiştir.
2. Bu Kanunun 13,17,21,23/8 ek 2,47,53,68,mükerrer 80, 82, 86, 87, 111 ve
112 nci maddelerinde yer alan maktu had ve tutarların her birini ayrı ayrı veya
topluca 10 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. (1)
3. Bakanlar Kurulu,47,86 ve 87 nci maddelerde yazılı hadler hariç olmak
üzere,2 nci fıkrada yazılı yetkilerini kullanmadığı takdirde,her bir takvim yı-
lında uygulanacak maktu had ve tutarlar,önceki yılda uygulanan maktu had ve tu-
tarlara,bu yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden
değerleme oranında artış yapılmak suretiyle tespit edilir.
4. (Değişik: 25/5/1995-4108/26 md.)
Bu Kanunun 103 üncü maddesinde yer alan vergi tarifesinin ilk gelir dilimi
tutarını 10 katına kadar artırmaya ve tarifenin diğer gelir dilimlerini de ilk
dilim tutarının katları şeklinde belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu
yetki kullanılmadığı takdirde, tarifenin ilk dilim tutarı hakkında bu maddenin
3 numaralı fıkrası uygulanır ve tarifenin diğer gelir dilimlerinin tutarları
ilk dilimin katları şeklinde yeniden düzenlenir. Vergi tarifesinin gelir
dilimlerine karşılık gelen vergi oranlarını, her bir dilim için ayrı ayrı
veya topluca 10 puana kadar artırmaya veya indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
5. Bu maddeye göre,maktu had ve tutarların tespitinde 100 000 liraya,103 ün-
cü maddede yer alan gelir dilimleri tutarlarının tespitinde ise 10 000 000 lira-
ya kadar olan tutarlar nazara alınmaz.
Son Hükümler
Kaldırılan hükümler:
Madde 124 - 5421 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile mezkür kanunu değiştiren
5820, 6247, 6582, 6838 ve 6908 sayılı kanunlar 1/1/1961 tarihinden, 2897, 3343,
4750 ve 5818 sayılı Kanunlarla 4040, 4226 sayılı kanunların Hayvanlar Vergisini
ilgilendiren hükümleri de 1/1/1962 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış-
tır.
Geçmiş yıllara ait vergiler:
Geçici Madde 1 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) a) 1981 takvim yılından
önceki dönemlerde elde edilen kazanç ve iratlar (götürüler dahil) ile ücretlere;
b) 1981 mali yılından önceki dönemlerde elde edilen götürü ücretlere;
Ait vergiler bu Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça eski hükümlere göre alı-
nır.
Esnaf muaflığının kaybedilmesi:
Geçici Madde 2 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) Gelir Vergisi Kanununun bu
Kanunla değiştirilen 9 ncu maddesinde yer alan esnaf muaflığı şartlarını
1/1/1981 tarihi itibariyle taşımayanlar, 1981 takvim yılında esnaf muaflığından
faydalanamazlar.
Götürülüğün kaybedilmesi:
Geçici Madde 3 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) Gelir Vergisi Kanununun bu
Kanunla değiştirilen 46,47 ve 48 nci, maddelerinde sayılan götürü usule tabi ol-
manın genel ve özel şartlarını 1/1/1981 tarihi itibariyle taşımayanlar, 1981
takvim yılında götürü usulden faydalanamazlar. Bu mükellefler hakkında Gelir
Vergisi Kanununun ticari kazancın gerçek usulde tespiti hakkındaki hükümleri uy-
gulanır.
----------------
(1) Bu fıkraya "...21..." ifadesinden sonra gelmek üzere 25/5/1995 tarih ve
4108 Sayılı Kanunun 26 ncı maddesi ile "...23/8..." ifadesi eklenmiş ve
metne işlenmiştir.
Sakatlık indirimi:
Geçici Madde 4 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) Gelir Vergisi Kanununun bu
Kanunla değiştirilen 31 nci maddesinde belirtilen sakatlık indirimine ait yönet-
melik yürürlüğe girinceye kadar, daha önce Gelir Vergisi Kanununun 23 ncü madde-
sinin bu kanunla değiştirilmeden önceki 1 numaralı bendi hükmüne göre ücretleri
vergiden müstesna tutulan mükellefler, Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiş-
tirilen 31 nci maddesi hükümlerine göre, 1 nci derece sakat sayılarak bu derece-
ye ait indirimden faydalanırlar.
Yatırım indirimi:
Geçici Madde 5 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) 1/1/1981 tarihinden önce ya-
pılmış olan yatırım indirimi kapsamına giren yatırım harcamalarına yatırım indi-
rimine ilişkin eski hükümler, bu tarihten sonra yapılacak yatırım harcamalarına
ise yatırım indirimine ilişkin yeni hükümler uygulanır.
1/1/1981 tarihinden önce başlandığı halde henüz bitmemiş olan yatırım indi-
rimi kapsamına giren yatırımlar nedeniyle uygulanacak yatırım indirimi tutarı
yukarıdaki hükme göre hesaplanacak indirimler toplamını geçemez.
Senelere sari inşaat ve onarma işleri:
Geçici Madde 6 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten önce taahhüde bağlanmış ve henüz bitmemiş veya bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten önce bitmekle beraber henüz beyan edilmemiş olan inşaat ve
onarma işlerine ait kazançlar Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiştirilen 42
nci maddesi hükümlerine göre tespit edilir ve dağıtıma tabi tutulmadan işin bit-
tiği yılın geliri olarak beyan edilir.
Zirai kazançlarda götürü gider emsal nispetinin uygulanması:
Geçici Madde 7 - (Ek:24/12/1980-2361/86 md.; Değişik: 1/5/1981-2454/15 md.)
1980 takvim yılına ilişkin olup götürü gider esasına göre vergilendirilen zirai
kazançlarda götürü gider emsali bütün zirai mahsüller ile kara ve su avcılığında
% 70 olarak uygulanır.
Emlak vergisinin gider yazılması:
Geçici Madde 8 - (Ek: 24/12/1980 - 2361/86 md.) 1980 takvim yılı içinde elde
edilen gayrimenkul sermaye iratları üzerinden hesaplanacak Gelir Vergisinden,Ge-
lir Vergisi Kanununun 1/1/1981 tarihinden önce yürürlükte olan mükerrer 122 nci
maddesi hükmü uyarınca Emlak Vergisinin mahsubu yapılmaz.Mahsubu kabul edilmeyen
Emlak Vergisi Gelir Vergisi Kanununun 74 ncü maddesinin birinci fıkrasının 5 nu-
maralı bendine göre gider yazılır veya götürü gider usulünü kabul edenlerde ay-
nı maddenin 3 ncü fıkrasında yazılı götürü gider oranı % 25 olarak uygulanır.
Menkul sermaye iradı:
Geçici Madde 9 - (Ek: 24/12/1980-2361/86 md.)
a) Kurumların 1980 takvim yılı karlarından idare meclisi başkan ve üyelerine
verilen kar paylarına Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiştirilen 75 nci
maddesinin 3 numaralı bendi hükmü uygulanır.
b) Dar mükellefiyete tabi kurumların 1980 takvim yılı ticari bilançolarına
göre hasıl olan karlarından Kurumlar Vergisi düşüldükten sonra kalan kısımlarına
Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik 75 nci maddesinin 4 numaralı bendi
hükmü uygulanır.
Ortalama kar haddi ve asgari gayri safi hasılat esası:
Geçici Madde 10 - (Ek:24/12/1980-2361/86 md.;Değişik:31/12/1981-2574/30 md.)
Gelir Vergisi Kanununun değişik 111 nci maddesinin (B) fıkrası kapsamına
giren işkolları ve meslek gruplarından Maliye Bakanlığınca uygun görülenlerde
faaliyet gösteren mükelleflerin 1980 takvim yılı kazançlarına da asgari gayri
safi hasılat esası uygulanır.
Ancak,mezkür takvim yılında uygulanacak asgari gayri safi hasılat miktarları
1982 takvim yılı sonuna kadar tespit edilir.
Geçici Madde 11 - (Ek:24/12/1980-2361/86 md.;Mülga:31/12/1981-2574/35 md.)
1982,1983 ve 1984 yılları gelirlerine uygulanacak vergi tarifeleri:
Geçici Madde 12 - (Ek:24/12/1980-2361/86 md.;Değişik:31/12/1981-2574/31 md.)
1982, 1983 ve 1984 takvim yıllarına ait gelirler aşağıda yazılı vergi tari-
felerine göre vergilendirilirler.
A) 1982 takvim yılına ait Gelir Vergisine tabi gelirler;
1 000 000 liraya kadar % 39
3 000 000 liranın 1 000 000 lirası için 390 000 lira;fazlası % 44
5 000 000 liranın 3 000 000 lirası için 1 270 000 lira;fazlası % 49
10 000 000 liranın 5 000 000 lirası için 2 250 000 lira;fazlası % 59
15 000 000 liranın 10 000 000 lirası için 5 200 000 lira;fazlası % 69
25 000 000 liranın 15 000 000 lirası için 8 650 000 lira;fazlası % 74
25 000 000 liradan fazlasının 25 000 000 lirası için 16 050 000 lira;fazlası %65
Nispetinde vergilendirilir.
B) (Değişik:31/12/1982-2772/19 md.) 1983 takvim yılına ait Gelir Vergisine
tabi gelirler,
1 000 000 liraya kadar % 36
3 000 000 liranın 1 000 000 lirası için 360 000 lira;fazlası % 41
5 000 000 liranın 3 000 000 lirası için 1 180 000 lira;fazlası % 49
10 000 000 liranın 5 000 000 lirası için 2 160 000 lira;fazlası % 59
15 000 000 liranın 10 000 000 lirası için 5 110 000 lira;fazlası % 69
25 000 000 liranın 15 000 000 lirası için 8 560 000 lira;fazlası % 74
25 000 000 liradan fazlasının 25 000 000 lirası için 15960000 lira;fazlası % 65
Nispetinde vergilendirilir.
C) 1984 takvim yılına ait Gelir Vergisine tabi gelirler;
1 000 000 liraya kadar % 30
3 000 000 liranın 1 000 000 lirası için 300 000 lira;fazlası % 35
5 000 000 liranın 3 000 000 lirası için 1 000 000 lira;fazlası % 43
10 000 000 liranın 5 000 000 lirası için 1 860 000 lira;fazlası % 53
15 000 000 liranın 10 000 000 lirası için 4 510 000 lira;fazlası % 63
25 000 000 liranın 15 000 000 lirası için 7 660 000 lira;fazlası % 68
25 000 000 liradan fazlasının 25 000 000 lirası için 14460000 lira;fazlası % 60
Nispetinde vergilendirilir.
Hizmet erbabının ücretlerindeki artışın ödenmesi:
Geçici Madde 13 - (Ek: 24/12/1980-2361/86 md.)
Hizmet erbabının 1981 takvim yılının Ocak ve Şubat ayları net ücretlerinde,
Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişiklikler dolayısıyla meydana gelecek artış-
lar,1981 mali yılı içinde Bakanlar Kurulunun tespit edeceği tarihlerde tayin
edilecek usul ve esaslara göre ödenir.
Toplu İş Sözleşmesi düzenine tabi personel hakkında geçici 14 ncü madde hü-
kümleri uygulanır.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte devam etmekte olan toplu iş sözleşme-
lerine tabi hizmet erbabının ücret farklarının ödeme şekil ve zamanı:
Geçici Madde 14 - (Ek: 24/12/1980-2361/86 md.)
12 Eylül 1980 tarihinden önce yürürlüğe girmiş olup da halen uygulanmakta
bulunan toplu iş sözleşmelerine tabi olanların (Toplu sözleşmelere paralel ola-
rak zam alan kapsam dışı personel dahil) net ücretlerinde Gelir Vergisi Kanunun-
da yapılan değişiklikler dolayısıyla meydana gelecek artışlar toplu iş sözleşme-
leri sona erinceye kadar T.C.Merkez Bankasında açılacak bir hesapta toplanır.
T.C.Merkez Bankasında toplanan bu meblağ,Bakanlar Kurulunca tespit edilecek
usul ve esaslara göre en geç 1982 mali yılı sonuna kadar hak sahiplerine ödenir.
İşverenler birinci fıkrada belirtilen farkları en geç ait olduğu ayı takip
eden ayın sonuna kadar T.C.Merkez Bankasındaki hesaba yatırmak mecburiyetinde-
dirler.Ücret farklarını T.C.Merkez Bankasındaki hesaba zamanında yatırmayan iş-
verenler hakkında yatırılması gereken miktarın iki katına kadar para cezasına
hükmolunur.Vadesinde ödenmeyen paralar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü hakkındaki Kanun hükümleri uygulanır.
Vergi karnesi:
Geçici Madde 15 - (Ek:24/12/1980-2361/86 md.;Değişik:31/12/1981-2574/32 md.)
Gelir Vergisi Kanununun değişik 35 nci maddesinin (B) bendinde yer alan vergi
karnesi esası yürürlüğe girinceye kadar,213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sa-
yılı Kanunla değiştirilen 247 nci maddesinin değişmeden önceki hükümleri uyarın-
ca,aile durumu sual varakası esası uygulanan yerlerde,bu belge ile indirimlerin
uygulanmasına devam olunur.
Genel indirim:
Geçici Madde 16 - (Ek: 24/12/1980-2361/86 md.) Gelir Vergisi Kanununun,bu
Kanunla,değiştirilen 31 nci maddesinde belirtilen genel indirim hadleri,ekonomik
koşullar gözönünde bulundurularak 1/1/1983 tarihinden itibaren geçerli olmak
üzere yeniden düzenlenir.
Götürü gider esasından faydalanma:
Geçici Madde 17 - (Ek: 1/5/1981 - 2454/16 md.) 1980 takvim yılı kazançlarını
götürü gider esasına göre beyan eden çiftçilerden mezkür yıl hasılatları dört
milyon lirayı aşmamış olanlar 1981 yılında da götürü gider usulünden faydalanır-
lar.
İştirak kazançlarında tevkifat:
Geçici Madde 18 - (Ek:1/5/1981-2454/17 md.) 1980 yılı kazançlarına ilişkin
olarak 1981 takvim yılı içinde Kurumlar Vergisi beyannamesi veren kurumların
1980 takvim yılında elde ettikleri ve iştirak kazançları istisnası kapsamına gi-
ren kazançları üzerinden dağıtılsın veya dağıtılmasın;33 1/3 nispetinde vergi
tevkifatı yapılır.
Geçici Madde 19 - (Ek:1/5/1981-2454/18 md.;Mülga:26/12/1993 - 3946/38 md.)
Geçici Madde 20 - (Ek: 31/12/1981-2574/33 md.) Mükelleflerin mükerrer 117
nci madde uyarınca 1981 takvim yılında peşin olarak ödedikleri vergiler,1981
takvim yılına ait beyanname üzerinden hesaplanan Gelir Vergisine mahsubedilir.
Mahsubu yapılan miktarın hesaplanan Gelir Vergisinden fazla olması halinde,ara-
daki fark 1982 takvim yılına ilişkin olarak ödenmesi gereken peşin vergiye mah-
sup edilir.Bu
iki mahsuba rağmen arta kalan kısım var ise,bu meblağ vergi dairesince mükelle-
fe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaa-
tı üzerine kendisine ret ve iade olunur.
Geçici Madde 21 - (Ek:31/12/1981-2574/34 md.) 1981 takvim yılında Gelir Ver-
gisi Kanununun 47 ve 48 nci maddelerinde yer alan eski hadleri aşmakla birlikte
bu Kanunda getirilen yeni hadleri aşmamış olan mükellefler,1982 takvim yılında
da götürü usulde vergilendirilmeye devam olunurlar.
Geçici Madde 22 - (Ek:18/4/1984-2995/5 md.)
Mükellefler hakkında servet beyanı ve gider esasına dayanılarak geçmişe yö-
nelik inceleme ve tarhiyat yapılamaz.Mükelleflerin geçmiş vergilendirme dönem-
lerine ait servet bildirimlerinde beyan ettikleri servet unsurları ile yıllık
gelir vergisi beyannamelerinde beyan ettikleri giderler vergi incelemelerinde ve
takdir işlemlerinde veri olarak kullanılamaz.
Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce servet beyanlarına dayanılarak yapılmış
bulunan tarhiyatlar terkin edilir.Bu konuda sürdürülen ihtilaflardan ve incele-
melerden vazgeçilir.
Geçici Madde 23 - (Ek:4/12/1985-3239/70 md.)
1 Ocak 1986 tarihinden önce açtırılan döviz tevdiat hesapları için ödenen
faizler ile bu tarihten evvel ihraç edilen özel kanunlarla veya Devletin,kanun-
ların verdiği yetkiye dayanılarak akdettiği mukavelelerle her türlü vergiden is-
tisna edilmiş olan menkul kıymetlerin faiz,kar payı ve ikramiyeleri gelir vergi-
sinden müstesnadır.(Mülga ikinci cümle: 26/12/1993 - 3946/38 md.)
Geçici Madde 24 - (Ek: 12/6/1987-3380/8 md.)
1991 yılı sonuna kadar yurt dışı faaliyet zararlarını yurt içi kazanç ve
iratlardan mahsup edecek mükellefler geçmiş beş yıllık faaliyet sonuçlarını Ge-
lir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik 88 inci maddesindeki esaslara göre tev-
sik etmek zorundadırlar.
Geçici Madde 25 - (Ek: 12/6/1987-3380/8 md.)
Bakanlar Kurulu, Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin 12 numaralı
bendine göre vergiden müstesna tutulan kazançlar üzerinden, Gelir Vergisi Kanu-
nunun 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 numaralı bendi gereğince yapılacak
vergi tevkifatı nispetini en çok yedi yıl süre ile "0" sıfır olarak tespit et-
meye yetkilidir.
Geçici Madde 26 - (Ek: 12/6/1987-3380/8 md.)
Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce, yatırım teşvik ve yatırım indirimi bel-
gesi almış olup, yatırımı devam eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri Ge-
lir Vergisi Kanununun bu Kanunun 3 üncü maddesiyle değişik ek 3 üncü maddesi
hükmünden yararlanırlar.
Geçici Madde 27 - (Ek: 19/6/1987 - 3393/11 md.)
Menkul kıymet sahiplerinin,menkul kıymet alım satımına yetkili olan bankalar
ve aracı kurumlar (borsa komisyoncuları dahil) vasıtasıyla menkul kıymetlerini
elden çıkarmak suretiyle sağladıkları kazançlar, (Ek: 26/12/1993 - 3946/27 md.)
Gelir Vergisi Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde
yer alan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar hariç
31/12/1999 tarihine kadar gelir vergisinden müstesnadır. Kendi nam ve hesapla-
rına menkul kıymet alım satımıyla devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerin-
den elde ettikleri kazançlar,istisna kapsamında değildir. (1)
------------------
(1) Bu fıkrada yer alan "31/12/1993" ifadesi 25/6/1992 tarih ve 3824 sayılı
Kanunun 7 nci maddesi ile "31/12/1999" olarak değiştirilmiş ve metne
işlenmiştir.
3408 -1
(Ek: 25/6/1992 - 3824/7 md.) Türkiye'de veya yabancı memlekette kurulmuş
bir ticari işletmeye dahil menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan ka-
zançlar istisna kapsamında değildir.
(Ek: 26/12/1993 - 3946/27 md.) Menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklık-
ları,risk sermayesi yatırım fonları ve ortaklıkları ve gayrimenkul yatırım fon-
ları ve ortaklıklarından sağlanan kar payları hakkında da yukarıdaki fıkralar
hükümleri uygulanır.
Geçici Madde 28 - (Ek: 19/6/1987-3393/12 md.)
a) Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik 12 nci maddesinde yer alan,iş-
letme büyüklüğü ölçülerini on katına kadar artırma konusundaki yetki,Bakanlar
Kurulunca 1987 yılı için, 1/1/1987 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde de kul-
lanılabilir.
b) (Mülga: 25/6/1992 - 3824/26 md.)
Geçici Madde 29 - (Ek: 24/3/1988 - 3418/27 md.)
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce gerçek usulde mükellefiyeti te-
sis edilen PTT acentelerinden,PTT acenteliği işi yanında başka faaliyetleri de
bulunanların,PTT acenteliği dışındaki faaliyetlerinden dolayı,31/12/1988 tarihi
itibariyle götürü usule tabi olmanın genel ve özel şartlarını taşımaları ve
31/3/1989 tarihine kadar bağlı bulundukları vergi dairesine yazılı olarak baş-
vurmaları halinde,bu mükellefler Gelir vergisi Kanununun 50 nci maddesi hükmü
dikkate alınmaksızın,1/1/1989 tarihinden itibaren götürü usulde teklif olunur-
lar.
Geçici Madde 30 - (Ek: 24/3/1988 - 3418/28 md.)
a) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81 inci maddesine bu Kanunla eklenen
fıkralar,bu Kanunun yayımı tarihinde yurt dışına transfer edilmemiş kazançlar
hakkında da uygulanır.
b) 2802 sayılı Hakim ve Savcılar Kanununun 106 ncı maddesi ile 657 sayılı
Devlet Memurları Kanununun Ek Geçici 7 nci maddesine göre ödenmekte olan hakim
ve yargı ödenekleri ve 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 12 nci mad-
desine göre ödenen üniversite ödenekleri,1.1.1988 tarihinden 31.12.1997 tarihine
kadar gelir vergisinden müstesnadır.Bu hüküm,15.12.1987 - 14.1.1988 dönemini
kapsamak üzere 15.12.1987 tarihinde peşin olarak ödenen ödeneklerden,1.1.1988-
14.1.1988 dönemine isabet eden kısım hakkında da uygulanır.
Geçici Madde 31 - (Ek:3/12/1988 - 3505/17 md.)
Yapısı itibariyle sürücüsünden başka ondört ve daha aşağı oturma yeri olan
ve insan taşımaya mahsus kara taşıtları ile yolcu taşıyan mükelleflerden,bu Ka-
nunun yürürlüğe girdiği tarihten önce mükellefiyetleri gerçek usulde tesis edi-
lenler,31/12/1988 tarihi itibarile götürü usule tabi olmanın şartlarını taşıdık-
ları ve 31/12/1988 tarihine kadar bağlı bulundukları vergi dairesine yazılı ola-
rak başvurdukları takdirde,1/1/1989 tarihinden itibaren götürü usulde vergilen-
dirilirler.
Geçici Madde 32 - (Ek:3/12/1988 - 3505/18 md.; iptal:Ana Mah.'nin 7/11/1989
tarih ve E. 1989/6. K. 1989/42 sayılı Kararıyla.)
Geçici Madde 33 - (Ek:3/12/1988 - 3505/19 md.)
a) 1989 yılı Ocak ve Şubat aylarına ilişkin geçici vergi tutarı,gerçek usul-
de gelir vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının
1987 yılı gelirleri ile ilgili olarak verdikleri yıllık beyanname üzerinden he-
saplanan (hayat standardı esasına göre tarhiyat yapılması halinde,bu tarhiyat
esas alınır) gelir vergisinin,ticari ve mesleki kazanca isabet eden kısmının
2/12'sidir.Bu tutar,Ocak ve Şubat aylarında katma değer vergisi beyannamesi ile
birlikte beyan edilerek aynı süre içinde iki eşit taksitte ödenir.1988 yılı
içinde işe başlayan mükelleflerin,1989 yılı Ocak ve Şubat aylarına ilişkin geçi-
ci vergi tutarı,1987 yılı gelirleri için uygulanan ve mükellefin durumuna uyan
hayat standardı temel gösterge tutarı dikkate alınarak yukarıdaki esaslara göre
hesaplanır.
1988 yılı Aralık ayına ilişkin olarak 1989 yılı Ocak ayında verilmesi gere-
ken katma değer vergisi beyannamelerinde bu aya ait dahili tevkifat beyan edil-
mez ve ödenmez.
3408 - 2
b) Ödeme kaydedici cihaz alan ikinci sınıf tacirler,ilk defa satın aldıkları
cihazlar nedeniyle ve bir defaya mahsus olmak üzere,bu cihazları aldıkları tari-
hi takip eden aydan başlamak üzere 12 aya ilişkin geçici vergi taksitlerini öde-
mezler.Geçici verginin bu aylara isabet eden tutarı vergi dairesince terkin edi-
lir. 5.11.1988 tarihinden itibaren ilk defa ödeme kaydedici cihaz satın alan
ikinci sınıf tacirlerden,ödeme kaydedici cihazı 1988 Kasım ayında satın alanlar
11 ay süreyle,1988 Aralık ayında satın alanlar ise 12 ay süreyle, 1.1.1989 tari-
hinden itibaren geçici vergi ödemezler.
c) 1988 ve önceki yıllara ait olup mahsubu yapılamayan dahili tevkifat tuta-
rı,1988 yılı gelirlerinin beyan edildiği yıllık gelir vergisi beyannamesi üze-
rinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar 1989
yılına ilişkin olarak ödenecek geçici vergiye,artan kısmı diğer vergi borçlarına
mahsup edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan dahili tevkifat tutarı,mükellefin 1989
yılı sonuna kadar yazılı olarak talep etmesi halinde,kendisine red ve iade edi-
lir.
d) Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin (A) fıkrasına eklenen 15 numa-
ralı bent hükmü,mükelleflerin 1988 yılına ait olup 1989 yılında beyanı gereken
matrahlarının tespitinde indirilecek gelirler hakkında da uygulanır.
Geçici Madde 34 - (Ek:15/12/1990 - 3689/7 md.)
a) Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiştirilen 46 ncı maddesi hükmü uya-
rınca yeniden tespit edilen miktarlara göre yeni takdirler yapılıncaya kadar,
takdir komisyonlarınca takdir edilen ve uygulanmakta olan her bir dereceye ait
götürü ticaret ve serbest meslek kazançlarına,her bir derecede yapılan artışlar
oranında ilave yapılır.
b) Kazançları 1990 yılında götürü usulde vergilendirilen mükelleflerden
31/12/1990 tarihi itibariyle Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin bu Ka-
nunla düzenlenen alış,satış ve hasılat hadlerini aşmayanların,götürü usule tabi
olmanın diğer şartlarını da taşımaları kaydıyla,1991 yılında da götürü usulde
vergilendirilmelerine devam olunur.
Geçici Madde 35 - (Ek:15/12/1990 - 3689/7 md.) (1)
1) 1/1/1990-31/12/1999 tarihleri arasında,gerçek usulde gelir vergisine tabi
ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı,bu maddede belirtilen hayat
standardı esasına tabidir.
2-a) Hayat standardı temel gösterge tutarı;faaliyetin yapıldığı takvim yılı
sonunda geçerli olan ve 16 yaşından büyük sanayi kesiminde çalışan işçiler için
uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının,birinci sınıf tacirler için 3,1
katı,ikinci sınıf tacirler için 1,8 katı,serbest meslek erbabı için de 2,8 ka-
tıdır.
b) Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının zarar beyanı da da-
hil olmak üzere,bu faaliyetleri ile ilgili olarak beyan edecekleri kazançları,
temel gösterge tutarlarına hayat standardı göstergelerine göre belirlenen ilave-
lerin yapılması suretiyle bulunacak tutardan düşük olduğu takdirde,bu maddeye
göre belirlenen tutar,vergi tarhına esas gelirin hesaplanmasında ilgili kazanç
tutarı olarak dikkate alınır.
c) Bir mükellefin aynı yılda ticari ve mesleki faaliyette bulunması halinde,
temel gösterge tutarı her bir kazanç için ayrı ayrı uygulanır.
Aynı veya ayrı neviden birden fazla işyerinde ticari faaliyette bulunan mü-
kellefin temel gösterge tutarına,birden sonraki her bir işyeri için temel gös-
terge tutarına % 50'si oranında ilave yapılır.
Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklar ile kollektif şirketlerde ortak-
ların,komandit şirketlerde komandite ortakların bu ortaklık veya şirkete iliş-
kin temel gösterge tutarı;ortakların birisi için temel gösterge tutarı,diğer or-
takların her biri için temel gösterge tutarının % 50'si dikkate alınmak suretiy-
le tespit edilen toplam tutarın,ortaklık ve şirket mukavelelerinde yazılı hisse
oranlarında,hisse oranları belli edilmemiş ise her bir ortağa eşit olarak ortak
sayısına bölünmek suretiyle uygulanır.
---------------
(1) Bu maddenin uygulanması için 30/12/1995 tarih ve 22509 sayılı Resmi Gaze-
te'de yayımlanan 15/12/1995 tarih ve 95/7593 sayılı Kararnameye, hayat
standardı uygulamasına ilişkin usul ve esaslar için Maliye Bakanlığının
16/12/1997 tarih ve 23202 sayılı Resmi Mükerrer Gazete'de yayımlanan 205
no'lu Genel Tebliğine, daha önceki değişiklikler için de bu Kanunun sonun-
daki "ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
3408 - 3
Bu maddenin uygulanmasında,adi ortaklıklara,kollektif,adi ve eshamlı koman-
dit şirketlere ait işyerlerinin her biri,ortaklar bakımından ayrı ayrı işyeri
hükmündedir.
Bu maddenin uygulanmasında,komanditer ortaklar dikkate alınmaz.
d) Bu fıkranın (a) ve (c) bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları;3030
sayılı Kanun uyarınca büyükşehir belediyesi olan illerin,büyükşehir belediye sı-
nırları içinde faaliyette bulunan mükellefler için % 25 oranında artırılarak,
kalkınmada öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükelleflerde ise,birinci de-
recede öncelikli yörelerde % 50 oranında,ikinci derecede öncelikli yörelerde %40
oranında indirilerek dikkate alınır.
e) Bu fıkranın (a),(c) ve (d) bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları;
faaliyetin ifa edildiği yöreler itibariyle altın imalatı ve/veya altın ticareti
ile uğraşanlar için % 50 oranında artırılarak uygulanır.
f) (Değişik: 21/1/1998 - 4325/9 md.) İlk defa işe başlayan mükellefler ile
götürülük şartlarını haiz olanlardan kendi isteği ile götürü usulden gerçek u-
sule geçen mükellefler için, işe veya gerçek usulde vergilendirmeye başlanılan
ve izleyen yılda hayat standardı esası uygulanmaz.
g) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 116 ncı maddesinde yer alan hayat stan-
dardı gösterge tablosunun;
- 1 numaralı bendindeki tutarlar sırasıyla 2 000 000,3 000 000 ve 5 000 000
lira,
- 2 (b) numaralı bendindeki tutar 2 000 000 lira,
- 3 numaralı bendindeki tutarlar sırasıyla 20 000 000 ve 4 000 000 lira,
- 4 numaralı bendindeki tutarlar sırasıyla 4 000 000 ve 20 000 000 lira,
- 5 numaralı bendindeki tutar 4 000 000 lira,
- 6 numaralı bendindeki tutar 5 000 000 lira,
Olarak uygulanır.
Hayat standardı gösterge tutarları,kalkınmada birinci derecede öncelikli yö-
relerde % 50,kalkınmada ikinci derecede öncelikli yörelerde % 40 oranında indi-
rilerek dikkate alınır.
Hayat standardı gösterge tutarları aile reisi beyanları da dahil olmak üzere
bir defa dikkate alınır.
h) (Ek: 25/5/1995 - 4108/27 md.) 11 ve daha yukarı yaşta olan bir taşıtla
münhasıran nakliyecilik faaliyetinde bulunan mükellefler hakkında, faaliyetin
ifa edildiği yöreler itibariyle hayat standardı temel gösterge tutarını,
% 75'e kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu yetki, taşıtların yaşla-
rına göre gruplandırılarak farklı oranlar uygulanmak suretiyle de kullanı-
labilir. Bir araçtan yaşına bakmaksızın yalnız bir hayat standardı vergisi
tahsil edilir.
ı) (Ek: 25/5/1995 - 4108/27 md.) Ticari ve mesleki kazanç sahiplerinin teda-
vi maksadıyla yapacağı yurt dışı seyahatler ile bir defaya mahsus olmak üzere
yapılan hac seyahatleri için hayat standardı ilave göstergeleri uygulanmaz.
Şu kadar ki, tedavi maksadıyla yapılan seyahatlerin ilgili sağlık kurulla-
rından alınacak raporlarla tevsik edilmesi şarttır.
3. (İptal: Ana.Mah.'nin 12/11/1991 tarih ve E.1991/7, K.1991/43 sayılı
Kararıyla)
4. Çiftçiler,noter vekilleri,geçici yetkili noter yardımcıları ile ruhsatlı
dava vekilleri hakkında hayat standardı esası uygulanmaz.
5. Asgari ücret tutarının değiştirilmediği yıllarda esas alınacak temel gös-
tergeler tutarı, önceki yılda uygulanan temel göstergeler tutarına,faaliyetin
yapıldığı yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden de-
ğerleme oranında ilave yapılmak suretiyle tespit edilir.
Şu kadar ki,asgari ücret tutarının değiştirildiği yıllarda,asgari ücrete gö-
re hesaplanan temel göstergeler tutarının,yukarıda yazılı esasa göre yeniden
değerleme oranı dikkate alınarak belirlenen temel gösterge tutarından daha düşük
olması halinde,yukarıda yazılı esasa göre tespit edilen temel gösterge tutarları
dikkate alınır.
Bu maddenin 2 numaralı fıkrasının (g) bendinde yazılı,her bir yılda uygula-
nacak hayat standardı ilave göstergeler tutarları,temel göstergeler tutarında
yapılan artışlar oranında artırılır.
Hayat standardı temel ve ilave göstergelerinin tespitinde 100 000 liraya ka-
dar olan tutarlar nazara alınmaz.
6. Bu maddenin yürürlükte olduğu tarihlerde,Gelir Vergisi Kanununun mükerrer
116 ncı maddesinin bu maddeye aykırı hükümleri uygulanmaz.
3408-4
7. (Ek:26/12/1993 - 3946/27 md.)Mükellefler;kendilerine,eşlerine ve çocukla-
rına ait ve üzerinden gelir vergisi ödenen gelirleri (hamiline yazılı mevduat ve
hamiline yazılı menkul kıymetlerden elde edilen gelirler hariç) ile kendilerine
ve eşlerine ait emekli,maluliyet,dul ve yetim aylığı bulunduğunu belgelendirdik-
leri takdirde,bu gelirler,hayat standardı esasına göre kazancın tespitinde izah
nedeni gelir olarak kabul edilir.
8. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tayin ve tespite Mali-
ye Bakanlığı yetkilidir.(1)
Geçici Madde 36 - (Ek:15/12/1990 - 3689/7 md.)
a) Gelir Vergisi Kanununun;
1) 13 üncü maddesinde yazılı 10 000 000 liralık tutar,25 000 000 liraya,
2) 17 nci maddesinde yazılı 60 000 liralık tutar,600 000 liraya,
3) 21 inci maddesinde yazılı 120 000 liralık tutar, 1 000 000 liraya,
4) 24 üncü maddesinin 3 numaralı bendinde yazılı 360 000 liralık tutar,
500 000 liraya,
5) 31 inci maddesinde yazılı günlük 200 liralık tutar, 1 200 liraya, aylık
6 000 liralık tutar,36 000 liraya, yıllık 72 000 liralık tutar,432 000 liraya,
6) Ek 2 nci maddesinin 4 numaralı bendinde yazılı 40 000 000 liralık tutar,
1 000 000 000 liraya,20 000 000 liralık tutar,250 000 000 liraya,4 000 000 lira-
lık tutar,100 000 000 liraya,
7) 47 nci maddesinde yazılı 700 000 liralık tutar,7 000 000 liraya,48 000
liralık tutar,1 000 000 liraya,
8) 53 üncü maddesinde yazılı 4 000 000 liralık tutarlar,50 000 000 liraya,
9) 68 inci maddesinin 10 numaralı bendinde yer alan 20 000 liralık tutar,
90 000 liraya,
10) Mükerrer 80 inci maddesinin 2,3 ve 4 numaralı bentlerinde yazılı
100 000 liralık tutarlar,200 000 liraya,
11) 86 ve 87 nci maddelerinde yazılı 9 000 000 liralık tutarlar,36 000 000
liraya,
12) 111 ve 112 nci maddelerinde yazılı 10 000 liralık tutarlar,100 000
liraya,
Yükseltilmiştir.
b) Bu maddenin (a) fıkrasının 1,3,7,8 ve 9 numaralı bentlerinde yer alan hü-
kümler,mükelleflerin 1990 yılı gelirleri için de uygulanır.
Geçici Madde 37 - (Ek: 15/12/1990 - 3689/7 md.; Mülga: 26/12/1993 -
3946/38 md.)
Geçici Madde 38 -(Ek:26/12/1993 - 3946/28 md.)
Gelir Vergisi Kanununun yürürlükten kaldırılan Mükerrer 20 nci maddesinde
yer alan istisna hükmünün uygulanmasına,1.1.1994 tarihinden önce faaliyete geçen
işletmelerin kazançları hakkında,istisna süresi sona erinceye kadar devam olu-
nur.
Geçici Madde 39- (Ek:26/12/1993 - 3946/28 md.)
1) 1.1.1994 tarihinden önce Yatırım Teşvik Belgesine bağlanmış olan yatırım-
lar için yapılacak harcamalara (kurumlar vergisi mükelleflerinin yatırım harca-
maları dahil) yatırım indirimine ilişkin eski hükümler,bu tarihten sonra alınan
Yatırım Teşvik Belgesine bağlı yatırım harcamalarına ise yatırım indirimine
ilişkin yeni hükümler uygulanır.Bu Kanunla değişik Ek 3 üncü maddenin dördüncü
fıkrası hükmü,bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce alınan Teşvik Belgeleri
kapsamında 1.1.1994 tarihinden itibaren yapılan harcamalara da uygulanır.
---------------
(1) Bu maddeye 26/12/1993 tarih ve 3946 sayılı Kanunun 27 nci maddesi ile 7 nu-
mara ile yeni bir fıkra eklenmiş ve 7 nci fıkranın numarası da 8 olarak de-
ğiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
3408-5
2) Bu Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 38 inci ve mükerrer 81 inci maddeleri-
nin sonuna eklenen fıkraların hükmü,1/1/1994 tarihinden önce iktisap edilen gay-
rimenkul ve iştirak hisseleri hakkında,Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeni-
den değerleme oranının tespit edildiği yıldan itibaren uygulanır.
3) a) Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesi-
nin (A) fıkrasının,7,8 ve 15 numaralı bentleri ile bu Kanunla kaldırılan müker-
rer 39 uncu maddesi,özel hesap dönemleri de dahil olmak üzere,kurumların 1993
yılına ait olup,1.1.1994 tarihinden itibaren beyan edilecek kazançları hakkında
da uygulanır.
b) Tam mükellef kurumlardan 1994 yılı içinde elde edilen kar payları için
Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişmeden önceki hükümleri,özel hesap dönemi
1994 yılı içinde biten kurumlardan aynı yıl içinde elde edilen kar payları ve
vergi alacakları hakkında ise Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişen hüküm-
leri uygulanır.
c) Kurumların 1.1.1995 tarihinden önceki dönemlere ait ihtiyat akçeleri ve
banka provizyonlarının bu tarihten sonra dağıtılması veya sermayeye eklenmesi
halinde,bu kar payları için Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik hükümleri
uygulanır.
d) Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca ta-
yin ve tespit edilir.
4) (Mülga: 25/5/1995-4108/39 md.)
5) Yıllık beyanname ile beyanı gereken ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci
maddesinin ikinci fıkrasının 5,6,7,12 ve 14 numaralı bentlerinde yazılı menkul
sermaye iratlarının aşağıda belirtilen indirim oranının uygulanması suretiyle
bulunacak kısmı,31.12.1999 tarihine kadar gelir vergisinden müstesnadır.Bu is-
tisna,Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı
bendinde yazılı menkul kıymetlerin alım-satımından doğan kazançlar hakkında da
uygulanır;Ancak,döviz cinsinden açılan hesaplara ödenen faiz ve kar payları
hakkında uygulanmaz.Bu istisnanın,ticari işletmelere dahil bu tür gelirlere şu-
mulü yoktur.
İndirim oranı,Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş
olan yeniden değerleme oranının son oniki aylık dönemde 1 yıl vadeli Devlet tah-
vili için uygulanan ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle Maliye Bakanlığın-
ca bulunur.
Bu istisnanın,tevkif yoluyla kesilen vergiye şumulü yoktur.
6) Tam mükellefiyete tabi kişilerin yanında çalışan gemi adamlarına,münhası-
ran uluslararası sularda geçen hizmetleri karşılığında ödenen ücretler,1.1.1994-
31.12.2000 tarihleri arasında gelir vergisinden müstesnadır.Bu ücretler üzerin-
den % 10 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılır.Bu istisnanın tevkif yoluyla
ödenen gelir vergisine şumulü yoktur.
Bakanlar Kurulu % 10 oranını,% 25 oranına kadar artırmaya veya kanuni oranı-
na kadar indirmeye yetkilidir.
7) Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik 85,86 ve 87 nci maddelerinde
yer alan hükümler,75 inci maddenin ikinci fıkrasının 5,7,12 ve 14 numaralı bent-
lerinde yer alan ve 1.1.1997 tarihinden önce elde edilen menkul sermaye iratları
hakkında uygulanmaz.Ticari İşletmeye dahil olan bu gelirler,bu maddenin kapsamı
dışındadır.
Geçici Madde 40 - (Ek: 4/5/1994 - 3986/15 md.)
Sporculara transfer ücreti olarak yapılan ödemeler, 1.5.1994-31.12.2000 ta-
rihleri arasında gelir vergisinden müstesnadır. Bu ücretler üzerinden %15 ora-
nında gelir vergisi tevkifatı yapılır. Bu istisnanın tevkif yoluyla ödenen gelir
vergisine şümulü yoktur.
3408 - 6
Bakanlar Kurulu %15 oranını, %25 oranına kadar artırmaya veya kanuni oranına
kadar indirmeye yetkilidir.
Geçici Madde 41 - (Ek:24/6/1994-4008/26 md.)
Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81 inci maddesine 3946 sayılı Kanunla ek-
lenen son fıkra hükmü, 1.1.1993 tarihinden itibaren iktisap edilen mal ve hak-
ların elden çıkarılmasından doğan kazançlar hakkında uygulanır. Bu tarihten
önce iktisap edilen mal ve haklara Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci
maddesinin 3824 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümleri uygulanır.
Geçici Madde 42 - (Ek:25/5/1995 - 4108/28 md.) Gelir Vergisi Kanununun
51 inci maddesinin 4 numaralı bendinin bu Kanunla değişmeden önceki hükmü
uyarınca, 1.1.1994 tarihinden itibaren gerçek usule alınmış olan mükelleflerden
31.12.1994 tarihi itibariyle götürü usule tabi olmaya ilişkin şartları topluca
taşıyanlar; bu Kanunun yayımlandığı tarihi takip eden ayın sonuna kadar bağlı
oldukları vergi dairesine yazılı olarak müracaat ederek bu tarihe kadar 1995
yılına ilişkin götürü usule ait gelir vergisini tarh ve tahakkuk ettirdikleri
takdirde, 1.1.1995 tarihinden itibaren götürü vergilendirme usulünden yararlan-
dırılır. Götürü usule geçen mükelleflerin 1994 yılına ait gerçek usule göre
tespit edilen kazançları ile 1.1.1995 tarihinden bu Kanunun yayımı tarihine
kadar tevkif ettikleri gelir vergisi ve düzenledikleri belgelerde gösterilen
katma değer vergisi, genel esaslara göre beyan edilerek ödenir.
Geçici Madde 43 - (Ek:25/5/1995 - 4108/28 md.)
Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik Ek 3 üncü maddesi hükümleri
1.1.1994 tarihinden sonra, Ek 4 üncü maddesi hükmü 1.1.1995 tarihinden sonra,
Yatırım Teşvik Belgesine bağlanmış olan yatırımlar için 1.1.1995 tarihinden
itibaren yapılan yatırım harcamalarına uygulanır.
Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin bu Kanunla değiştirilen ikinci
fıkrasının 4 numaralı bendi hükmü, 1995 yılı hesap döneminden itibaren elde
edilen kaçançlara uygulanır.
Yürürlük maddeleri:
Madde 125 - Bu Kanun 1 Ocak 1961 tarihinde yürülüğe girer.
Madde 126 - Bu Kanun hükümlerini Maliye Bakanı yürütür.
31/12/1960 TARİH VE 193 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN GEÇİCİ MADDELER:
1 - 31/12/1982 tarih ve 2772 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:
Geçici Madde 1 - 1 inci madde ile değiştirilen 18 inci madde ve 2 nci madde
ile değiştirilen 21 inci madde hükümleri,1982 yılına ait olup 1983 yılı Mart
ayında beyan edilecek gelirler hakkında uygulanmaz.
Geçici Madde 2 - 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 9 nu-
maralı bendinde yer alan ve tam mükellef kurumlara ödenecek tahvilat faizlerin-
den tevkifat yapılmasına ilişkin hüküm 1/1/1983 tarihinden sonra ihraç olunan
tahvillere ödenecek faizler hakkında uygulanır.
Geçici Madde 3 - 11 inci madde ile değiştirilen 96 ncı madde hükmü,bu Kanu-
nun yürürlüğe girmesinden önce gider yazılmak suretiyle hesaben ödeme kapsamına
giren ve tevkifata tabi tutulmamış bulunan ödemeler hakkında da uygulanır.
Geçici Madde 4 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten 31/12/1983 tarihine
kadar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81 inci maddesinin 2 ve 3 numaralı
bentleri hükümleri uyarınca sermaye şirketine devrolunan ferdi işletmeler ile
nevi değiştirmek suretiyle sermaye şirketi haline dönüşen kollektif ve adi ko-
mandit şirketlerin bilançoları 213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 11 inci
maddesinde belirlenen şartlar dahilinde ve anılan maddede yazılı emsaller esas
alınmak suretiyle değerlemeye tabi tutulur.Bu değerleme dolayısıyla Türk Ticaret
Kanununun değerlemeye ilişkin hükümleri uygulanmaz.
Bu şekilde sermaye şirketine devrolunan ferdi işletmenin sahip veya sahip-
leri ile sermaye şirketi haline dönüşen kollektif ve adi komandit şirketlerin
ortaklarına değerlendirilmiş bulunan bilançolara göre hesaplanan öz sermaye tu-
tarında ortaklık payı verilir.
Yukarıdaki hükümlere göre devir veya nevi değiştirme halinde yahut bilanço-
ları yeniden değerlemeye tabi tutulmuş bulunan ferdi işletmelerle kollektif ve
adi komandit şirketlerin 31/12/1983 tarihine kadar 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun 81 inci maddesinin 2 ve 3 numaralı bent hükümlerine göre sermaye
şirketine devrolunması veya nevi değiştirmeleri halinde,devralan veya nevi
değiştirme suretiyle kurulan sermaye şirketlerinin bilançolarında yer alan aktif
kıymetler,213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 11 inci maddesinde Kurumlar
Vergisi mükellefleri için belirlenen esaslara göre amortismana tabi tutulur.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 11 inci maddesi uyarınca bilançoları
yeniden değerlemeye tabi tutulan ferdi işletmelerle kollektif ve adi komandit
şirketlerin 31/12/1983 tarihinden sonra 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81
inci maddesinin 2 ve 3 numaralı bent hükümlerine göre sermaye şirketine devro-
lunması veya nevi değiştirmeleri halinde,ferdi işletmelerin sahip veya sahiple-
riyle kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarına yeniden değerleme katsa-
yıları uygulanmamış bilançolarına göre hesaplanan öz sermayeleri tutarında or-
taklık payı verilir.
31/12/1983 tarihinden sonra ferdi işletmeleri devralan veya nevi değiştirme
suretiyle kurulan sermaye şirketlerinin bilançolarında yer alan aktif kıymetler
yeniden değerlemeye tabi tutulmadan önceki değerleri üzerinden amortismana tabi
tutulur.Bu şirketlerin bilançolarında gösterilen değer artış fonları ise,yeniden
değerlemeye tabi tutulan aktif kıymetlerin satışı veya şirketlerin tasfiyesi ha-
linde birikmiş amortismanlar gibi işleme tabi olur.
Geçici Madde 5 - 1982 yılında gerçek usulde vergiye tabi ticari kazanç sa-
hiplerinden 1/1/1983 tarihinde yürürlükte olan götürü usulde vergilendirilmenin
ge-
nel ve özel şartlarını taşıyanlar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 50 nci mad-
desi hükmü dikkate alınmaksızın bir defaya mahsus olmak üzere götürü usulde ver-
gilendirme usulünü seçebilirler.
Geçici Madde 6 - 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa bu Kanunun 15 inci madde-
si ile eklenen mükerrer 116 ncı maddesi hükmü ticari,zirai ve mesleki kazançla-
rından dolayı 1982 takvim yılında gerçek usulde vergilendirilen mükellefler hak-
kında da uygulanır.
Şu kadarki 1983 yılında gerçek usulden götürü usule geçenler ile 15/4/1983
tarihine kadar faaliyetlerini terk edenler hakkında 1982 yılı ve 1/1/1983 -
15/4/1983 dönemi için mükerrer 116 ncı madde hükmü uygulanmaz.
Geçici Madde 7 - 1475 sayılı İş Kanununa tabi olup da, 12/7/1975 ile
13/4/1980 tarihleri (bu tarihler dahil) arasında işten çıkan veya çıkarılan hiz-
met erbabına ödenen işten çıkma tazminatının her hizmet yılı için,günlük asgari
ücretin 30 günlük tutarının 7,5 katını ve en fazla 24 yıllık tutarının aşmayan
kısmı gelir vergisinden müstesna tutulur.İstisnanın hesaplanmasında yıl kesir-
leri tama iblağ olunur.
Bu madde hükmünün uygulanmasında Vergi Usul Kanununda yer alan düzeltmeye
ilişkin hükümler gözönünde bulundurulur.Bu maddeye dayanılarak mükellefler ve
vergi sorumluları adına vergi tarh edilemez.
2 - 4/12/1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunun Geçici Maddesi:
Geçici Madde 1 - a) 193 sayılı Kanunun bu Kanunla değiştirilen 46 ncı mad-
desi hükmü uyarınca artırılan miktarlara göre yeni takdirler yapılıncaya kadar,
takdir komisyonlarınca takdir edilen ve halen uygulanmakta olan her bir dereceye
ait götürü ticaret ve serbest meslek kazançlarına,bu kazançların 1/3'ü oranında
ilave yapılır.
b) Bu Kanun ile Gelir Vergisi Kanununun 51 inci maddesinin 8 numaralı bendi-
ne ilave edilen parantez içi hükümle götürü usulden yararlanmalarına imkan veri-
len ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce mükellefiyetleri gerçek usulde
tesis edilenler,31/12/1985 tarihi itibariyle götürü usule tabi olmanın şartları-
nı taşımaları ve Ocak 1986 ayı içinde bağlı bulundukları vergi dairesine yazılı
olarak başvurmaları halinde,Gelir Vergisi Kanununun 50 inci maddesi hükmü dikka-
te alınmaksızın 1/1/1986 tarihinden itibaren götürü usulde teklif olunurlar.
Maliye ve Gümrük Bakanlığı,bu maddede yazılı başvuru süresini bir aya kadar
uzatmaya yetkilidir.
c) 1985 takvim yılı kazançlarına ilişkin olarak 1986 takvim yılı içinde ku-
rumlar vergisi beyannamesi veren kurumların 1985 takvim yılında elde ettikleri
ve iştirak kazançları istisnası kapsamına giren kazançları üzerinden % 10 gelir
vergisi tevkifatı yapılır.
Bu tevkifat kurumlar vergisi beyanname verme süresi içinde yapılır.
d) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 86 ve 87 nci maddelerinin bu Kanun ile
değiştirilen hükümleri,1985 takvim yılında elde edilen ve münhasıran ücretten
ibaret olan gelirler hakkında da uygulanır.
e) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik mükerrer 116 ncı
maddesi hükmü ticari,zirai ve mesleki kazançlarından dolayı 1985 yılında gerçek
usulde vergilendirilen mükellefler hakkında da uygulanır.
f) Gelir Vergisi Kanununun 24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı ve 31/12/1981 ta-
rih ve 2574 sayılı Kanunlarla değişik 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 1,2,3
ve 11 numaralı bentlerinde yazılı olan ve 1985 takvim yılı içinde elde edilen
iratlar için,bu Kanunla yürürlükten kaldırılan 77 ve mükerrer 122 nci maddeleri
hükümleri uygulanır.
3410 - 1
3 - 3/12/1988 tarih ve 3505 sayılı Kanunun Geçici Maddesi:
Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar (bu tarih dahil)
her bir vergi türü,vergilendirme dönemi ve vergi dairesi itibariyle miktarı
500.000 lirayı aşmayan ve vadesi geldiği halde ödenmemiş olan vergiler ile bu
tarih itibariyle ihtilaflı hale getirilmiş ya da dava açma süresi henüz geçmemiş
olan ve miktarı 500.000 lirayı aşmayan vergilerin % 30 fazlasıyla ve ihtilaf ya-
ratmamak,yaratılmış ihtilaftan vazgeçmek kaydıyla 31.12.1988 tarihi sonuna kadar
ödenmesi halinde,ödenen bu vergilere isabet eden gecikme zammı,gecikme faizi ve
vergi cezalarının tahsilinden vazgeçilir.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce her bir vergi türü,vergilendirme
dönemi ve vergi dairesi itibariyle asılları kısmen veya tamamen ödenmiş bulunan
vergilere ait olan ve her vergi türü itibariyle miktarı 500.000 lirayı aşmayan
gecikme zammı,gecikme faizi ve vergi cezalarının % 30'unun 31.12.1988 tarihi so-
nuna kadar ödenmesi halinde,kalan % 70'inin tahsilinden vazgeçilir.
Bu maddenin uygulanmasına ait usul ve esaslar Maliye ve Gümrük Bakanlığınca
belirlenir.
4 - 15/12/1989 tarih ve 3689 sayılı Kanunun Geçici Maddesi :
Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar (bu tarih dahil)
her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi dairesi itibariyle miktarı
3.000.000 lirayı,yıllık beyanameler üzerinden tarh olunan vergilerde 25.000.000
lirayı aşmayan ve vadesi geldiği halde ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz
geçmemiş olan vergilerin tamamı ile bu vergilere isabet eden gecikme zammı, ge-
cikme faizi ve vergi cezalarının ayrı ayrı % 30'unun;yarısının 31.12.1990, diğer
yarısının da 31.1.1991 tarihi sonuna kadar iki eşit taksitte tamamen ödenmesi ve
ihtilaf yaratılmaması,yaratılmış ihtilaflardan vazgeçilmesi şartıyla gecikme
zammı,gecikme faizi ve vergi cezalarından kalan % 70'inin tahsilinden vazgeçi-
lir.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte ihtilaflı olan ya da dava açma süresi
henüz geçmemiş bulunan ikmalen,re'sen ya da idarece tarh edilen ve her bir vergi
türü,vergilendirme dönemi ve vergi dairesi itibariyle miktarı 3.000.000 lirayı
yıllık beyannameler üzerinden tarh olunan vergilerde 25.000.000 lirayı aşmayan
vergilerin tamamı ile bu vergilere isabet eden gecikme zammı,gecikme faizi ve
vergi cezalarının ayrı ayrı % 30'unun;yarısının 31.12.1990,diğer yarısının da
31.1.1991 tarihi sonuna kadar iki eşit taksitte ödenmesi halinde ve ihtilaf ya-
ratılmaması,yaratılmış ihtilaflardan vazgeçilmesi şartıyla gecikme zammı,gecikme
faizi ve vergi cezalarından kalan % 70'inin tahsilinden vazgeçilir.Bu fıkra kap-
samına giren gecikme faizinin hesaplanmasında tarhiyatın tahakkuk tarihi,dava
açma süresinin bitim tarihi olarak dikkate alınır.
Bu Kanunun uygulanmasında;3505 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi ile değişik
6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesi gereğince asıl addolunan ve her bir vergi
türü,vergilendirme dönemi ve vergi dairesi itibariyle miktarı 3.000.000 lirayı,
yıllık beyannameler üzerinden tarh olunan vergilerde ise 25.000.000 lirayı aşma-
yan gecikme zammı ve gecikme faizlerinden;
- 1.1.1989 tarihi itibariyle asıl addolunan miktarın % 30'unun;yarısının
31.12.1990,diğer yarısının da 31.1.1991 tarihi sonuna kadar iki eşit taksitte
ödenmesi şartıyla kalan % 70'inin,
- 1.1.1990 tarihi itibariyle asıl addolunan miktarların % 20'sinin;yarısının
31.12.1990,diğer yarısının da 31.1.1991 tarihi sonuna kadar iki eşit taksitte
ödenmesi şartıyla kalan % 80'inin ve 1.1.1990 tarihinde asıl addolunan meblağ-
lara 1990 yılı içinde uygulanan gecikme zamlarının,
Bu konuda ihtilaf yaratılmaması ve yaratılmış ihtilaflardan vazgeçilmesi
halinde tahsilinden vazgeçilir.
KANUNLAR, ŞUBAT 1991 (Ek - 7)
3410-2
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce her bir vergi türü,vergilendirme
dönemi ve vergi dairesi itibariyle asılları kısmen veya tamamen ödenmiş bulunan
vergilere ait olan ve her vergi türü itibariyle miktarı 3.000.000 (Yıllık beyan-
namelere ilişkin olarak 25.000.000) lirayı aşmayan gecikme zammı,gecikme faizi
ve vergi cezalarının % 20'sinin;yarısının 31.12.1990,diğer yarısının da
31.1.1991 tarihi sonuna kadar iki eşit taksitte ödenmesi halinde,kalan % 80'inin
tahsilinden vazgeçilir.
Bu Kanunda belirtilen miktarların üzerinde borç olması halinde;bu borçların
sadece Kanunda belirtilen miktarları kadarki kısmı hakkında da,yukardaki fıkra
hükümleri uygulanır.
Bu Kanun kapsamına giren alacaklar ile ilgili olarak bu Kanunun yayımı tari-
hinden önce yapılan tahsilat tutarları ile bu Kanuna göre yapılan ödemeler mü-
kellefe red ve iade edilmez.
Bu maddenin uygulanmasına ait usul ve esaslar Maliye ve Gümrük Bakanlığınca
belirlenir.
193 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN YÜRÜRLÜKTEN
KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE
Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın
Yürürlükten Kaldırılan ---------------------------------
Kanun veya Kanun Hükümleri Tarihi Sayısı Maddesi
--------------------------------------------- ------------ -------- --------
31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun;Mükerrer 17.maddesi 24/12/1980 2361 11
19 uncu maddesi 13
20 inci maddesi 14
54 üncü maddenin 9. fıkrası 38
56 ncı maddesinin 5.fıkrası 40
59 uncu maddenin 1.fıkrası 42
Geçici Madde 10 77
Geçici Madde 1-9 86
2.maddenin 3.fıkrası 1/5/1981 2454 1
54.maddenin 7.fıkrası 10
Geçici Madde 11 3/12/1981 2574 35
198 sayılı Emlak alım Vergisi Kanunu ile bu
kanunda ek ve değişiklik yapan kanun hüküm-
leri ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun:
mükerrer 80 inci maddesinin birinci fıkra-
sının (1) numaralı bendi ile mükerrer
8.maddesinin ikinci fıkrasının (1) numaralı
bendi 21/1/1982 2588 18
113 - 116 ıncı maddeler 18/4/1984 2995 4
77,105.maddeler ve mükerrer madde 122 4/12/1985 3239 138
29/7/1970 tarih ve 1318 sayılı Kanuna
29/11/1984 gün ve 3089 sayılı Kanunun 5 nci
maddesiyle eklenen "Ek Madde" 24/3/1988 3418 41
4/1/1961 tarih ve 213 sayılı Kanuna 3239 sa-
yılı Kanunla eklenen "Mükerrer Madde 415" 24/3/1988 3418 42
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 358
inci maddesinin 2 numaralı bendi 3/12/1988 3505 34
6/12/1984 tarih ve 3100 sayılı Katma Değer
Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Ci-
hazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Ka-
nunun 7 nci maddesinin 2 nci fıkrası 3/12/1988 3505 34
2/3/1984 tarih ve 2985 sayılı Kanunun 2 nci
maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi
7/11/1985 tarih ve 3238 sayılı Kanununun 12
nci maddesinin ikinci fıkrasının (g)bendi ile
13 üncü maddesinin 3 numaralı fıkrası
29/5/1986 tarih ve 3294 sayılı Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi
7/11/1984 tarih ve 3074 sayılı Kanunun,3418
sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi ile eklenen Geçici
1 inci maddesi 14/6/1989 3571 16
31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Kanunun 49
uncu maddesi ile 4/1/1961 tarih ve 213 sayı-
lı Kanunun 40 ıncı maddesinin 4 numaralı
bendi 15/12/1990 3689 12
31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Kanunun
3393 sayılı Kanunla eklenen geçici 28 inci
maddesinin (b) fıkrası 25/6/1992 3824 26
Yürürlükten Kaldırılan Mevzuatın
Yürürlükten Kaldırılan --------------------------------
Kanun veya Kanun Hükümleri Tarihi Sayısı Maddesi
----------------------------------- -------- -------- ---------
1- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun:
a) 46 ıncı maddesinin ikinci fıkrasının
4 ve 5 inci dereceye giren mükel-
leflerin safi kazanç tutarlarına
ait hükümleri,
b) 111 inci maddesi,
c) Geçici 39 uncu maddenin 4 numaralı fıkrası,
2- 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun;
a) 15 inci maddesinin 8 numaralı bendi,
b) 37 nci maddesinin 3 numaralı bendi,
c) Geçici 21 inci maddesinin 4 numaralı
bendi,
3- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun
41 inci maddesinin 3 numaralı fıkrası. 25/5/1995 4108 39
193 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE
Kanun No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler Yürürlüğe giriş tarihi
---------- ------------------------------------------- -----------------------
35 - 28/2/1962
39 - 6/3/1962
202 - 28/2/1963
365 Md.1 1/1/1964
Md.4 1/3/1964
Diğer hükümleri 31/12/1963
484 - 8/7/1964
642 - 1/1/1965
784 - 30/11/1966
876 - 13/6/1967
890 Md.1 1/1/1967
Md.2 1/1/1966
903 Md 4,5 1/3/1968
Diğer maddeleri 24/7/1967
933 - 11/8/1967
980 - 1/1/1968
1132 - 1/1/1969
1137 - 31/3/1969
1631 - 1/1/1972
1743 - 1/7/1973
1927 Md.1 1/2/1974
Diğer maddeler 12/7/1975
1981 - 1/1/1975
2026 - 1/1/1976
2320 Md.1,2 12/9/1980
Diğer maddeleri 23/10/1980
2361 - 1/1/1981
2454 Md.13 5/5/1981
Md.6 ve Geçici Madde 19 1/6/1981
Diğer hükümleri 1/1/1981
2574 Md.6,9,12,16,19,21,22,25,30 1/1/1981 tarihinden
geçerli olmak üzere
5/1/1982
Md.5,14,(Gelir vergisi Kanununun 24/1 ve
77/2'deki değişiklikleri.) 1/1/1981 tarihinden
geçerli olmak üzere
5/1/1982
Md.14 ile yapılan diğer değişiklikler 1/1/1983
2588 Md.1,2,4,5,6,7,8,14,16 Bölge idare ve vergi
mahkemelerinin göre-
ve başladıkları ta-
rihte
Md.9,10,11,12,15,17,18 Emlak vergisi,1980
Genel beyan dönemini
izleyen ilk genel
beyan döneminin
rastladığı bütçe yı-
lının başında
Kanun No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler Yürürlüğe giriş tarihi
-------- ---------------------------------------------- -----------------------
Md.3,13 1/3/1982
Diğer maddeleri 27/1/1982
2772 - 1/1/1983 tarihinden
geçerli olmak üzere
31/12/1982
2970 - 1/1/1984
2995 - 27/4/1984
3239 1.Bu Kanunun birinci bölümünün araziye ait,
asgari ölçüde birim değer tesbiti için yeniden
kurulan TAKDİR KOMİSYON'ları ve arazi ile
ilgili diğer hükümleri ve yoklamadan maksat
ve yoklama memurlarına ilişkin hükümleri. 11/12/1985
Arsalara ait asgari ölçüde birim değer tesbıti
için yeniden kurulan Takdir Komisyonları ile
ilgili hükümleri. 1/3/1986
2.Bu Kanunun beşinci bölümünün,96.maddesiyle
492 sayılı Kanunun 8 sayılı tarifesine eklenen
telsiz harçlarına ait hükümleri (Yıllık Harç-
lara ait hükümleri hariç.) 7/10/1983 tarihinden
geçerli olmak üzere
11/12/1985
3.Bu Kanunun 107,115,119,126,132,133,134, 11/12/1985 tarihinden
135 ve geçici 2,3 ve 4.maddeleri geçerli olmak üzere
4.Bu Kanunun diğer hükümleri. 1/1/1986
85/10172
sayılı Bak.
Kur.Kar. 31/12/1985
85/10175
sayılı Bak.
Kur.Kar. 1/1/1986
3380 1/1/1987 tarihinden
geçerli olmak üzere
24/6/1987
3393 11 ve 12 nci maddeleri 1/1/1987
Diğer maddeleri 30/6/1987
3418 a) 1-10 1/4/1988
b) 12-13 ve 15 1/7/1988 tarihinden
geçerli olmak üzere
31/3/1988
c) 23 ve 24 1/1/1988 tarihinden
geçerli olmak üzere
31/3/1988
d) Diğer maddeleri 31/3/1988
3414 - 1
Kanun No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler Yürürlüğe giriş tarihi
-------- -------------------------------------------- ------------------------
3505 1) 2,5,6,8,9,11,13,14,15,19,21,22,23,26,
28,29,32,33,34 ve geçici 2 nci maddeleri (1/1/1989 tarinden ge-
çerli olmak üzere)
10/12/1988
2) Bakanlar Kuruluna ve Maliye ve Gümrük
Bakanlığına yetki veren hükümleri ile
diğer maddeleri 10/12/1988
3571 a) 3,5 ve 8 inci maddeleri (1/1/1989 tarihinden ge-
çerli olmak üzere)
20/6/1989
b) 11,12,13 ve 14 üncü maddeleri 1/7/1989
c) Diğer maddeleri 20/6/1989
3689 - 7 nci madde ile 193 sayılı Kanuna eklenen 1/1/1990 tarihinden
Geçici 35 inci maddesi geçerli olmak üzere
20/12/1990 tarihinde
- 8 inci madde ile 5422 sayılı Kanuna eklenen
Geçici 18 inci maddesi 5/9/1990 tarihinden
geçerli olmak üzere
20/12/1990 tarihinde
- 1,2,3,4,6,9,10,11 ve 12 ile 5 inci maddesi
1/1/1991 tarihinden itibaren elde edilen
gelirlere uygulanmak üzere,7 nci maddesi
ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa ekle-
nen geçici 34,36 ve 37 nci maddeleri ve
8 inci maddesiyle 5422 sayılı Kanuna
eklenen geçici 19 uncu maddesi 1/1/1991
- Diğer hükümleri 20/12/1990
3824 a) 5,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24 ve
25 inci maddeleri, 10 uncu maddesiyle 5422
sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci
maddesine eklenen 18 numaralı bent hükmü ve
26 ncı maddesi ("a" fıkrası hariç) 1/1/1993 b) 1,3,4,6,8,9,10 (Bu madde ile 5422 sayılı
Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesine
eklenen 18 numaralı bent hükmü hariç) 11
ve 12 nci maddeleri ile 26 ncı maddesinin
(a) fıkrası hükmü 1/1/1992 tarihinden
geçerli olarak
11/7/1992
c) Diğer hükümleri 11/7/1992
3946 a) 18,27nci maddeleri ile,Geçici 35 inci madde-
sine eklenen 7 numaralı fıkra hükmü,1993 tak-
vim yılı gelirlerine de uygulanmak üzere 30/12/1993
b) 26 ncı madde 31/12/1993 tarihinden
geçerli olmak üzere
30/12/1993
c) 12 nci madde ile değiştirilen 51 inci madde-
nin 12 numaralı bendi ve Bakanlar Kuruluna
yetki veren hükümleri 30/12/1993
3414 - 2
Kanun Yürürlüğe
No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler giriş tarihi
------------ ------------------------------------------- ------------------
d) 17,25,16 ncı madde ile değişik 75 inci
maddesinin ikinci fıkrasının 4 numaralı
bendi ve 13 numaralı bent 1/1/1995
e) 28 inci madde ile eklenen geçici 39 uncu
maddenin 6 numaralı fıkrası 1/1/1997
tarihinden itibaren elde edilen gelir-
lere uygulanmak üzere 1/1/1997
f) 19,20,21 ve 23 üncü maddeleri 1994
yılı gelirlerine de uygulanmak üzere 1/1/1994
g) Diğer hükümleri 1/1/1994
3986 - 7/5/1994
4008 a) 2,4,9,10,11,13,14,15,16,20,21,22,24 ve
25 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanununun
41 inci maddesine eklenen 7 numaralı bent
ve 27 nci maddesi ile Kurumlar Vergisi
Kanununun 15 inci maddesine eklenen
12 numaralı bent 1/1/1995
b) 8 inci maddesi,25 inci maddesi ile Gelir
Vergisi Kanununun 41 inci maddesine eklenen
8 numaralı bent ve 27 nci maddesi ile Kurumlar
Vergisi Kanununun 15 inci maddesine eklenen
13 numaralı bent 1/1/1996
c) 35 inci maddesi yayımını izle-
yen aybaşında,
d) Diğer hükümleri 6/7/1994
4108 a) 6 ncı maddesi, 32 nci maddesi ile Kurumlar 1.1.1994 tari-
Vergisi Kanununa eklenen geçici 23 üncü hinden geçerli
(bu geçici maddenin "a" bendinin son olmak üzere
fıkrası hariç) ve geçici 24 üncü maddeleri 2/6/1995
ve 39 uncu maddesinin 2 numaralı bendinin
(a) ve (c) alt bendleri
b) 37 nci maddesi ile Katma Değer Vergisi 27.11.1994 ta-
Kanununa eklenen geçici 12 nci madde rihinden geçer-
hükmü li olmak üzere
2/6/1995
c) 5,7,18,19,20,21,22,25,27,29 ve 31 inci 1/1/1995 tari-
maddeleri, 17 nci maddesi ile değişti- hinden geçerli
rilen Gelir Vergisi Kanununun ek 3 ve olmak üzere
ek 4 üncü maddelerine ilişkin hükümleri 2/6/1995
d) 39 uncu maddesinin 1 numaralı bendinin 1/1/1996 tari-
(b) ve (c) alt bendleri 1995 yılı kazanç- hinde
larına da uygulanmak üzere
e) 16 ve 24 üncü maddeleri 2.6.1995 tarihini
izleyen aybaşında
f) 12 ve 23 üncü maddeleri 2.6.1995 tarihini
izleyen ikinci ayın
başında
g) 34 ve 36 ncı maddeleri, 37 nci maddesi 1/1/1996
ile Katma Değer Vergisi Kanununa eklenen tarihinde
geçici 11 inci madde ve 39 uncu maddesinin
1 numaralı bendinin (a) alt bendi ve
3 numaralı bendi
h) Diğer hükümleri 2/6/1995
4325 9 uncu maddesi, 1997 yılı kazançlarına uygulan-
mak üzere 23/1/1998
3414 - 3
193 Sayılı Kanunun Çeşitli Maddelerindeki Oran ve Miktarlarda
ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN
DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ
Değişiklik Yapan Yayımlandığı
Mevzuatın Resmi Gazete'nin
Tarihi Numarası Tarihi Numarası Değişiklik Gören Madde
----------- ----------- ---------- ---------- ---------------------------
25/10/1982 8/5521 28/11/1982 17882 51
20/12/1983 83/7511 26/12/1983 18263 18,21
23/12/1983 83/7518 30/12/1983 18267 13,53
20/12/1985 85/10172 26/12/1985 18970 47,48
20/12/1985 85/10175 26/12/1985 18970 94
1/12/1986 86/11239 10/12/1986 19307 13
12/12/1986 86/11307 23/12/1986 19320 46,47,48
21/12/1986 86/10380 22/2/1986 19027 94
25/3/1986 86/10415 7/3/1986 19040 94
9/12/1986 86/11306 23/12/1986 19320 Mükerrer 116
23/12/1986 86/11330 31/12/1986 19328 45,75,94
12/3/1987 87/11565 14/3/1987 19400 94
27/4/1987 87/11812 6/6/1987 19479 75,94
14/7/1987 87/11987 27/8/1987 19557 94
16/12/1987 87/12338 28/12/1987 19678 45,75,94
30/12/1987 87/12467 31/12/1987 19681 Mükerrer 31,46,48,86,87,94,103,
Mükerrer 116
30/12/1987 87/12478 19/1/1988 19699 94
22/1/1988 88/12567 19/2/1988 19730 94
19/2/1988 88/12645 20/2/1988 19731 94
25/5/1988 88/12966 9/5/1988 19837 75,94
28/12/1988 88/13642 30/12/1988 20035 21,31,46,48,53,68/10,
86,87,103,Mükerrer 116,
Geçici 32
28/12/1988 88/13644 30/12/1988 20035 94
25/3/1989 89/13876 25/3/1989 20119 Mükerrer 120
16/6/1989 89/14258 25/7/1989 20232 13,53
21/7/1989 89/14365 19/8/1989 20257 94
27/12/1989 89/14913 30/12/1989 20388 17,21,31,46,48,68/10,
86,87,103,Mükerrer 120
27/12/1989 89/14919 30/12/1989 20388 94
15/12/1990 3689 20/12/1990 20731 13,17,21,24,Ek 2,47,53,
68, Mük. 80,86,87,103,
111,112.
12/8/1991 91/2074 16/8/1991 20962 94.
2/10/1991 91/2345 31/10/1991 21037 17
26/12/1991 91/2569 31/12/1991 21098 13,21,24/3,31,47/2,
53,68/10, Mükerrer
80,86,87,103,111,112
ve geçici 37
26/12/1991 91/2564 31/12/1991 21098 Mük. 94
30/1/1992 92/2682 12/2/1992 21140 94
30/1/1992 92/268 12/2/1992 21140 51
20/5/1992 92/3078 28/5/1992 21241 94, 103
22/12/1992 92/3892 31/12/1992 21452 13,17,21,24/3,31,
47/2,53,68/10,Mükerrer
80,86,87,103,111,112
ve Geçici 37
17/11/1992 92/3802 31/12/1992 21452 94
Tebliğ 165 6/3/1991 20806 Geçici 35.
" 167 12/4/1991 20843 69
" 168 15/3/1992 21172 48,Geçici 35.
" 170 28/1/1993 21479 48,Geçici 35.
3414 - 4
Değişiklik Yapan
Kararnamenin Yayımlandığı Resmi Gazetenin Değişiklik
Tarihi Numarası Tarihi Numarası Gören Madde
----------- ----------- ----------- ------------ ---------------
30/12/1993 93/5142 31/12/1993 21805 Mükerrer 46,47,48
30/12/1993 93/5143 31/12/1993 21805 Mükerrer Mükerrer 120
30/12/1993 93/5146 31/12/1993 21805 Mükerrer 13,17,21,31,
33,53,68,80,
82,111,112
30/12/1993 93/5148 31/12/1993 21805 Mükerrer 94
27/1/1994 94/5255 9/2/1994 21844 94
14/2/1994 94/5307 16/2/1994 21851 94
8/12/1994 94/6300 27/12/1994 22154 13,17,21,31,
47,53,68 Mük.,
80,82,86,87,
111,112,
ek madde 2
Tebliğ 179 2/1/1995 22159 103,Mükerrer
116,Geçici 35
12/1/1995 95/6429 1/2/1995 22189 94
12/1/1995 95/6430 1/4/1995 22245 46,48,51 ve
Geçici 35
15/2/1995 95/6595 29/3/1995 22242 47
Tebliğ 183 6/4/1995 22250 48
17/7/1995 95/7137 6/9/1995 22396 94
15/12/1995 95/7593 30/12/1995 22509 13,17,21,23,
31, Ek 2, 53,
68, mükerrer
80,86,87,103,
Mükerrer 111,
112,Geçici 35
Tebliğ 189 31/12/1995 22510 48
Tebliğ 190 11/1/1996 22520 Geçici 35
29/1/1996 96/7843 10/2/1996 22550 47
30/9/1996 96/8635 31/10/1996 22803 Mükerrer 94
20/12/1996 96/8955 29/12/1996 22862 94
Tebliğ 200 31/12/1996 22864 13,17,21,23,53
68,Mük.80,112,
Mük.116,
Geçici 35
4/4/1996 96/8005 12/4/1996 22609 46
Tebliğ 199 28/12/1996 22861 46
31/3/1997 97/9516 30/6/1997 23035 Mük. 46
9/12/1997 97/10351 16/12/1997 23202 Mük. 23,Ek Madde 2,
47,86,87,103,
Mük.111.
Tebliğ 204 16/12/1997 23202 Mük. 46,48,69
3/4/1998 98/10885 16/4/1998 23315 Mük. 46