ASELSAN'da 1989 yılında başlamış olan Kestirme (Yön Bulma) Sistemleri Geliştirme Programının ilk fazını, haberleşme yayınlarının yönlerini belirlemek için kullanılacak yöntemin seçimi amacıyla yapılmış olan teorik ve deneysel çalışmalar oluşturmuştur. Bu konuda kullanılan değişik yöntem ve yaklaşımların başlıcaları; Watson-Watt, Doppler ve Enterferometri teknikleridir. Anılanlar arasında en modern yöntem Enterferometri tekniği olup ASELSAN sistemleri bu tekniğe dayalı olarak geliştirilmiştir.
Analog yöntemler kullanılarak gerçekleştirilen birçok işlem, günümüzde Sayısal İşaret İşleme (Digital Signal Processing-DSP) tekniklerine dayalı olarak gerçekleştirilmektedir. Bu teknolojik gelişmeler takip edilerek, ASELSAN kestirme sistemleri güçlü bir Sayısal İşaret İşleme yapısı ile tasarlanmıştır.
Dinleme ve Kestirme Sistemlerinde yakalama olasılığı (Probability of Intercept-POI) çok kritik bir parametredir. Sayısal İşaret İşleme yapısı sayesinde çok yüksek kestirme yaparak yön bulma hızına sahip olan sistemler ile hedefin yakalanma olasılığı %100'e yakın kılınmıştır. Aynı altyapı sayesinde frekans atlamalı ve anlık yayın yapan sistemlerin yönleri ile tespiti mümkün hale gelmiştir.
VHF/UHF bandındaki haberleşme yayınlarının yerlerinin belirlenmesi en az iki sistemle mümkündür. Ancak bugüne kadar kullanılan sistemlerde yaklaşım bir sistemin merkez diğer sistemlerin kanat istasyonlar olarak çalışmasıdır. Geliştirilen sistemlerde temel bir yaklaşım farklılığı ile haberleşme ağ yapısı içinde çalışan tüm sistemler yer belirleyebilir halde tasarlanıp verimlilik katlanarak artırılmıştır.
ASELSAN Kestirme sistemleri ile ilgili yeni teknolojileri ülkemize kazandırmak
için konu ile ilgili birçok alt projeyi halen yürütmektedir.
Yüzyılımızın başında radyo frekans (RF) dalgaları ile haberleşme imkanının ortaya çıkması ile birlikte askeri amaçlı kullanım da yaygınlaşmış ve doğal olarak yayın kaynaklarının tespit edilmesi, dinlenmesi ve yerlerinin bulunması istihbarat açısından büyük önem kazanmıştır.
Bilindiği gibi, yön bulma veya kestirme olarak adlandırılan Direction Finding-DF işlemi bir göndermeçten yayınlanan RF işaretinin bulunulan noktaya hangi yönden ulaştığının tespitidir. Bu konuda pek çok araştırma yapılmış, değişik teknikler ve bu tekniklere dayalı pek çok sistem geliştirilmiştir. En çok kullanılan kestirme teknikleri Pseudo-Doppler, Adcock/Watson-Watt, Enterferometri ve bu tekniklerin türevleridir. İyi seçilmiş noktalara yerleştirilen birden fazla (iki, tercihan üç) DF sisteminin bulduğu bir yayına ait yön bilgilerinin harita üzerinde kesiştirilmesi suretiyle yerlerinin bulunması da mümkün olmaktadır.
Teknolojideki gelişmelere bağlı olarak yaygınlaşan sayısal iletişim ve kriptolama imkanları yayınların dinlenerek içeriğinden bilgi edinilmesini giderek zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, yayın kaynağının yeri (dolayısıyla yönü) istihbarat açısından iyice ön plana çıkmıştır. Modern telsizler frekans atlayarak veya çok kısa sürelerle yayında kalarak yakalanmaktan kurtulmaya çalışmaktadırlar. Bu nedenlerle, çok kısa süreler içinde çok geniş bantlardaki yayınları yönleriyle birlikte tespit şart hale gelmiştir. Oysa Pseudo-Doppler, Adcock/Watson-Watt gibi klasik yön bulma tekniklerini kullanan sistemler ancak frekansı bilinen yayınlar için etki sağlayabilmektedir.
Günümüzde yüksek hız, yüksek hassasiyet, yüksek doğruluk ve kararlılıkla
yön bilgisi sağlayabilen, koordineli çalışma ile yer tespiti yapabilen
modern DF sistemleri en önemli taktik istihbarat kaynağı olma durumundadırlar.
Bu gelecekte de böyle olacaktır.
ASELSAN'da Kestirme sistemleri programı,V/UHF bantta çalışacak mobil bir kestirme ve dinleme sistemi geliştirme çalışmaları ile 1989 yılı sonbaharında başlatılmıştır. Yaklaşık 1.5 yıllık teorik araştırma, yöntemlerin mukayesesi ve simülasyonlar sonucunda, ilerdeki gelişmelere açıklığı avantajı da göz önünde bulundurularak Enterferometri tekniği tercih edilmiştir. Bilahare, 1.5 yıl içinde sistem geliştirme çalışmaları tamamlanmış, tasarımı ve en önemlisi yazılımı ile milli ilk kestirme ve dinleme sistemimiz, kabul muayeneleri yapılarak 1992 yılı sonunda Silahlı Kuvvetlerimize teslim edilmiştir.
Kavram ispatını sağlayan bu sistemi takiben, 1995 yılından itibaren daha geliştirilmiş bir model mobil taktik kestirme ve dinleme sistemine ait seri üretim partilerinin teslimatına başlanmıştır. Üretim ve teslimat sürmektedir. Sistemlerimiz Silahlı Kuvvetlerimiz tarafından başarıyla kullanılmaktadır.
Anılan sistemlerimizin tasarımında yüksek yön doğruluğu, yüksek hassasiyet ve frekans atlamalı yayınları dahi yakalama yeteneği sağlayan hızlı tarama ile koordineli çalışmaya dayalı sağlıklı yer belirleme; en önemli özellikler olarak ön plana alınmış ve gerçekleştirilmesi sağlanmıştır. Kullanımdaki başarı bu unsurlara dayanmaktadır. Modern donanımı ve tümüyle kontrolumuzda olan yazılımı sayesinde ilerideki yıllarda tehdit ortamındaki muhtemel gelişmelere bağlı uyarlamalar yapılabilecek, bu da başarıyı uzun vadeli kılacaktır.
Kestirme sistemlerinin değişik platformlara uygulanması amacı ile 1995 yılı başında yalnızca kestirme amaçlı taşınabilir bir sistemin pilot üretimi gerçekleştirilmiştir. Kestirme özelliklerinden asgari feragatte bulunularak, iki kişi ile arazide hakim noktalara ulaştırılabilme ve buralarda beş-on dakika içinde konuşlanma suretiyle en az iki-üç saatlik sürelerle hassas, doğru ve süratli yön/yer bilgisi sağlayabilme esas hedefler olarak belirlenmiştir. Arazi testleri ve mobil sistemler ile koordineli yer belirleme denemelerinden başarı ile geçen bu sistemin ardından benzer performansta, biraz daha küçük ve hafif bir modelin geliştirme çalışmaları sürdürülmektedir. Bu modelin arazi testleri 1996 yılının ikinci yarısında gerçekleştirilecektir.
Çok sayıda dinleme kanalı ve ses kayıt imkanları ile donatılmış, komple istihbarat sistemi niteliğindeki kestirme ve dinleme sistemlerimiz de yakında sabit tesislerde hizmete girecektir. Üretimleri sürmektedir.
ASELSAN halen kestirme ile ilgili çok sayıda projeyi bu program çerçevesinde
yürütmektedir. Bu kapsamda Kestirme teknolojisinin yanı sıra, oluşturulan
modern yapının bir gereği olarak başta Sayısal İşaret İşleme (Digital
Signal Processing-DSP) uygulamaları olmak üzere kritik başka teknolojilerin
de kazanılması sağlanmıştır.
Yoğun muharebe ortamında haberleşme trafiğini kısa sürede monitör edebilmek ancak yüksek tarama ve analiz yeteneklerine sahip sistemlerle mümkündür.
Benzer şekilde sivil uygulamalarda örneğin yayın kuralları, tahsisli frekansların ihlali gibi durumlarda yayının en kısa zamanda yönü ile tespiti önemli bir gereksinimdir.
ASELSAN tarafından geliştirilmiş Kestirme sistemleri Sayısal İşaret İşleme (Digital Signal Processing-DSP) tekniğine dayalı bir mimariye sahiptir. Superheterodin giriş katı ve Sayısal Kestirme almacı yapısı ile donatılmış olan ASELSAN kestirme sistemleri, Hızlı Fourier Dönüşümü (Fast Fourier Transform-FFT) tekniği ile haberleşme frekansları için oldukça geniş olan bir banda anlık olarak bakabilme yeteneğine sahip kılınmıştır. Bu sayede saniyede 500 MHz'in üzerinde kestirme yaparak tarama hızlarına ulaşılmıştır.
Örnek vermek gerekirse, askeri amaçlı taktik telsizler tarafından kullanılan 30-88 MHz VHF/FM bandı saniyede 10 kez taranabilmektedir. Bunun anlamı saniyenin onda biri kadar bir süre ile yayın yapan anlık yayın kaynağının %100 olasılık ile tespit edilmesidir.
Klasik kestirme sistemleri, yön bulma işlemini gerçekleştirirken uzun sürelere gereksinim duymaktadır. Bu nedenle tarama yaparken genelde yön bulma işlemi gerçekleştirilememekte yayın varlığında durup kestirme yapılmaktadır. Diğer bir yaklaşım ise tarama işleminin başka almaçlar tarafından gerçekleştirilip, bulunan yayınların bilahare kestirme sistemine aktarılmasıdır.
ASELSAN Kestirme sistemleri DSP tabanlı yapısı sayesinde yoğun ortamlarda bile çok yüksek hızda tarama yapabilmekte ve bu esnada güvenilir yön bilgisi sağlamaktadır.
Modern haberleşme sistemleri giderek daha zor tespit edilebilir olmakta, kullanılan sayısal iletişim ve kriptolama teknikleri yayınların içeriğinden bilgi edinilmesini güçleştirmektedir. Bu gelişimin sonucu olarak frekans atlamalı haberleşme sistemleri sivil uygulamalarda bile yaygınlaşmaktadır.
ASELSAN Kestirme sistemleri günümüzde yaygın kullanımı söz konusu olan en yüksek frekans atlamalı hedefleri dahi tespit edecek şekilde geliştirilmiştir. Bundan sonra frekans atlamalı yayınları tespit edemeyen sistemler kullanımdan hızla çıkacaktır.
Klasik Kestirme sistemlerinde haberleşme ve bilgisayar altyapılarının sınırlı olması, sistemlerin yön tespit hızlarının düşük olması gibi nedenlerle yer belirleme işlemi baştan tanımlanmış merkez/kanat (master/slave) görevlendirmesi yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Bu yaklaşımda ağ (şebeke) içinde çalışan sistemlerden yalnızca bir tanesi merkez olarak tanımlanmakta diğer sistemler kanat olarak çalışmaktadır. Merkez sistem kestirme isteklerini kanat sistemlere iletmekte ve sonuçları da kendisi birleştirerek yer belirlemektedir. Çalışma boyunca Merkez ve Kanat sistemlerin tanımları değişmemektedir.
ASELSAN Kestirme sistemlerinde ise ağ (şebeke) içindeki sistemlerin her biri merkez rolünü üstlenip diğerlerine kestirme görevi gönderip sonuçlarını alarak yer belirleme yapabilmektedir.
Diğer bir yeni yaklaşım da kestirme isteği yapılan sistemlerin başında
operatör bulunmasının gerekmemesidir. ASELSAN'ın bu yaklaşımında,
kestirme isteği yapılan kanat sistemler buldukları yayınlara ait yön
bilgilerini otomatik olarak merkez sisteme iletebilirler. Yer belirleme merkez
sistem ekranında gerçekleştirilir. Bu sayede sistemlerin sürekli olarak
personel bulundurulması problemli olabilecek noktalarda konuşlandırılması mümkündür.
Özet olarak, içinde bulunduğumuz kritik dönemde iyice önem kazanan
istihbarat konusunda önemli bir kaynak oluşturan Kestirme teknolojisine Türkiye
olarak yatırım yapılmış ve olumlu sonuç alınmıştır. Özellikle yazılım
konusunda edinilen hakimiyet, haberleşme sistemlerindeki muhtemel gelişmelere
karşı etkinliğin sürdürülmesinin garantisi mahiyetindedir. Bundan sonra,
edinilmiş bu teknolojinin yurt içi uygulamalarında yaygınlaştırılması teşvik
edilmelidir. Bu konuda ASELSAN yurtdışında da pazarlama faaliyetlerini sürdürmektedir.
 |
1951 Bursa doğumlu olan M.Bülent ENER, 1968 yılında Ankara Fen Lisesinden mezun olmuş, ODTÜ Elektrik Mühendisliği Bölümünden sırasıyla 1972 ve 1975 yıllarında lisans ve yüksek lisans derecelerini almıştır. 1975-1983 yılları arasında Teknim'de ilk yerli el telsizinin geliştirilmesinden başlayarak çeşitli haberleşme sistemleri projelerinde en son olarak Baş Mühendis olarak görev yapmıştır. 1984 yılında ASELSAN'da göreve başlamış ve halen Mikrodalga ve Sistem Teknolojileri Grubunda Elektronik Harp Proje Müdürü (Haberleşme) olarak görev yapmaktadır. |
| 1965 Kırıkkale doğumlu olan Mehmet BÖNCÜ, 1982 yılında Ankara Fen Lisesi, 1987 yılında ODTÜ Elektrik Mühendisliği Bölümünden mezun olmuştur. 1990 yılında aynı bölümden yüksek lisans almıştır. 1986 yılında ASELSAN'da göreve başlamış ve ilk yerli haberleşme EKT ve haberleşme kestirme (DF) sistemlerinin geliştirilmesinde görev almıştır. Halen Elektronik Harp Projeleri Direktörlüğünde şef mühendis olarak görev yapmaktadır. |  |
|