FM RADYO VERİCİ VE AKTARICI CİHAZLARININ PERFORMANS STANDARTLARI
VE ÖLÇME YÖNTEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
(TGM-ST-007)
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi :4/4/1995 No:95/6735
Dayandığı Kanunun Tarihi :5/4/1983 No:2813
Yayımlandığı R.Gazetenin Tarihi :21.5.1995 No:22289
Yayımlandığı Düsturun Tertibi :5 Cild:34 S:
BİRİNCİ KISIM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; frekans modülasyonlu analog radyo verici
ve aktarıcı cihazlarının performans standartlarının ve ölçme yöntemlerinin
belirlenmesi ile imalat ve ithalatta bu standartlara ülke düzeyinde uyulmasını
sağlamaktır.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik 2813 sayılı Telsiz Kanunu kapsamına giren kamu
ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından Türkiye'de imal veya
yurtdışından ithal edilen analog radyo verici ve aktarıcı cihatlarını kapsar
Tanımlar
Madde 3- Bu Yönetmelikte yer alan tanımlardan;
a) "İdare": Telsiz Genel Müdürlüğünü,
b) "ITU/R": Uluslararası Telekomünikasyon Birliğinin Telsiz
Haberleşmesinden Sorumlu Birimini,
c)"ETSI":Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsünü,
d)"IEC" :Uluslararası Elektroteknik Komisyonunu,
e)"EBU" :Avrupa Yayın Birliğini,
f)"Temel Band Sinyali":Gerçek ses bilgisini içermek için
kullanılan ancak RF taşıyıcısına bindirilmemiş sinyalleri,
g) Stereofonik Yayın": İki ayrı temel band ses bilgisinin bir taşıyıcı
üzerinden iletilmesini,
h)"Monofonik Yayın": Bir temel band ses bilgisinin bir taşıyıcı üzerinden
iletilmesini,
ı)"Radyo Vericisi": Stereofonik veya monofonik sinyaller uygulanabilen
temel band frekans girişli ve frekans modülasyonlu RF çıkışlı verici cihaz-
larını,
j) "Radyo Aktarıcısı": Bir Fm radyo vericisinden aldığı sinyalleri
yayının yeterli düzeyde ulaşamadığı bir bölgeye başka bir kanaldan tekrar
yayınlayan ve modülasyon ve demodülasyon özelliği bulunmayan alcı/verici
kombinasyonunu,
ifade eder.
İKİNCİ KISIM
Başvuru Esasları, Çevresel ve Elektriksel Test Şartları
BİRİNCİ BÖLÜM
Test ve Ölçüm Başvuru Esasları
Başvuru Esasları
Madde 4- Türkiye'de imal veya yurt dışından ithal edilecek, bu
Yönetmelik kapsamındaki FM radyo verici ve aktarıcı cihazlarının ilk defa
imal veya ithalinden önce birer adet numune ile Telsiz Genel Müdürlüğüne
müracaat edilerek, standartlara uygunluk test ve ölçümlerinin yaptırılması
ve uygunluk belgesi alınması zorunludur. Standartlara uygunluk belgesinin
alınmasından sonra imalat ve ithalata izin verilir. Yapılan imalat ve
ithalattan İdarece belirlenecek miktarda numune alınarak ayrıca teste tabi
tutulur. Yapılan imalat ve gerçekleştirilen İthalatta cihazın tip, marka ve
model değişikliği halinde de aynı işlem uygulanır.
Standartlara uygunluk test ve ölçümleri için yapılacak müracaatlarda;
a) Test ve ölçüm başvurularının "Test Başvuru Formu" ile yapılması,
b) Test ve ölçümleri yapılacak cihazlara ait her türlü teknik bilgiyi,
kullanma açıklamalarını ve devre şemalarını içeren teknik dokümanların ci-
hazla birlikte teslim edilmesi,
c) Test ve ölçümler için gerekli her çeşit özel aksesuarın testi
müteakip iade edilmek üzere cihazla birlikte teslim edilmesi,
d)Cihazın soğutma sistemi ve ısı dağıtımı bilgileri ile akustik gürültü
gibi cihazı doğrudan etkileyebilecek parametreler hakkındaki bilgilerin ve-
rilmesi,
e) Türkiye'de imal edilmiş prototip cihazlar hariç tutulmak kaydı ile
test ve ölçüm için teslim edilecek bu Yönetmelik kapsamındaki her çeşit
FM radyo verici ve aktarıcı cihazlarının üzerinde üretici firma tarafından
verilmiş marka, model ve seri numaralarını gösteren orijinal etiketlerin
bulunması,
zorunludur.
İKİNCİ BÖLÜM
Çevresel ve Elektriksel Test Şartları
Çalışma ve Sıcaklık Aralığı ve Bağıl Nem
Madde 5- FM radyo verici ve aktarıcı cihazlarının -10 C¼ ile + 45 C¼
sıcaklık ve % 20 ile % 75 bağıl nem şartları altında bu Yönetmelikte belirti-
len standartları sağlaması zorunludur.
Cihazlarda sıcaklık değişimlerinden oluşabilecek performans kayıplarını
önleyici sıcaklık dengeleme ve soğutma sistemlerinin ve bu sistemin devre
dışı kalması halinde aşırı ısınmaya karşı cihazı koruyacak koruma düzenekle-
rinin bulunması zorunludur.
Cihazların, şehir şebekesi nominal voltajının +- % 10 aralığında
ve +- 1 Hz'lik şehir şebekesi frekans değişimi için bu Yönetmelikte yer
alan standart değerleri sağlaması zorunludur.
Test Düzenekleri
Madde 6- Bu Yönetmelikte yer alan bütün ölçümlerin ölçme yönteminde
belirtilen test düzenekleri kullanılarak yapılması zorunludur. Bağlantılar-
da empedans uygunluğuna dikkat edilmelidir.
Ölçümlere başlanmadan önce test cihazlarının kalibrasyonu yapılmış
olmalıdır.
Aynı işleve sahip değişik ölçüm cihazları test düzeneklerinde kullanı-
labilir.
ÜÇÜNCÜ KISIM
FM Radyo Verici Cihazlarının Genel Özellikleri, Ölçme Yöntemleri ve
Performans Standartları
BİRİNCİ BÖLÜM
FM Radyo Verici Cihazlarının Genel Özellikleri
Yayın Standartları ve Diğer Servisler
Madde 7- FM radyo vericilerinin yayın standartlarının ITU/R tavsiye
kararı 450'de belirtilen karakteristiklere uygun olması zorunludur.
ITU/R rapor 463 ve tavsiye kararı 643'de belirtilen esaslara uygun
olmak kaydı ile çalışma bandı içinde frekans modülasyonlu birden fazla ses
bilgisinin veya diğer yardımcı sinyallerin (supplementary signals) ile-
tilmesine izin verilir.
Modülasyon Tipi ve Frekans Sapması
Madde 8- Bu Yönetmelik kapsamındaki radyo vericilerinin modülasyonu
için 50 uS ön vurgulu frekans modülasyonu kullanılır.
FM radyo vericisinin taşıyıcısının modülasyonunda kullanılan standart
frekans sapmasının +- 50 kHz olması zorunludur.
Frekans Bandı
Madde 9- FM radyo verici cihazlarının Uluslararası Telsiz Tüzüğü
(ITU RR) ve 1984 Cenevre Planında FM radyo yayıncılığına tahsis edilen
87.5-108 MHz Frekans bandı içerisinde çalışması zorunludur.
İKİNCİ BÖLÜM
FM Radyo Vericileri İçin Genel Test Şartları
Genel Test Şartları
Madde 10- FM radyo vericilerinin test ve ölçümleri süresince aşağıda
belirtilen hususların yerine getirilmesi zorunludur.
a) Ölçümler Şekil-1 ve Şekil-2'de yer alan test düzenekleri kullanıla-
rak normal test şartları (test odası şartları) altında yapılır. Ölçümler sü-
resince FM radyo vericisi ile test cihazları arasındaki empedans uyumluluğu
hassas bir şekilde sağlanır.
b) Modülasyon sinyali gerektiren ölçümlerde 100 kHz'e kadar frekans
üretebilen düşük distorsiyonlu sinyal jeneratörleri tercih edilir.
c) Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri
için cihazın kendi stereo kodlayıcısı veya ilgili ölçümün gereklerine uygun
olarak harici bir stereo kodlayıcı kullanılabilir.
d) FM radyo vericisi çıkışındaki bütün performans ölçümleri test
demodülatörü çıkışındaki temel band sinyalleri esas alınarak ve stereofonik
yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinin ölçümleri de stereo
kod çözücünün (stereo decoder) çıkışındaki sinyaller ölçülmek sureti ile
yapılır.
e) Bütün ölçümler; cihaz, üreticisi tarafından belirtilen ve bu Yönet-
melikte yer alan standart değerleri karşılayabileceği maksimum RF çıkış
gücünde çalıştırılarak yapılır.
f) Temel band ölçümleri FM radyo vericisinin multiplex girişinde
yapılır. Aksi belirtilmedikçe temel band ölçümleri yapılırken FM radyo veri-
cisindeki ses band sınırlama ve ön vurgu filtreleri ile demodülatördeki ard
vurgu filtresi devreye alınmamalıdır.
Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
ses frekans ölçümleri FM radyo vericisinin ses giriş terminalinde yapılır.
Ölçme yönteminde aksi belirtilmedikçe ses frekans ölçümleri yapılırken FM
radyo vericisindeki ses band sınırlama ve ön vurgu filtreleri ile demodüla-
tördeki ard vurgu filtresi devreye alınır.
Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
ses frekans ölçümleri FM radyo vericisinin ses giriş terminalinde yapılır.
Ölçme yönteminde aksi belirtilmedikçe Fm radyo vericisindeki veya stereo
kodlayıcıdaki ses band sınırlama ve ön vurgu filtreleri ile stereo kod
çözücüdeki ard vurgu filtreleri devreye alınır.
g)Ölçümler; FM radyo vericisinin çıkışı, empedansı dönüş yansıma kaybı
(return loss) olarak ifade edilen ve dönüş yansıma kaybı 9 uncu maddede
belirtilen frekans bandı içerisindeki frekanslarda 26 dB'den ve bu bandın
dışındaki frekanslarda 16 dB'den az olmayan bir test yüküne bağlanarak yapılır.
Not: (Bu sayfada yeralan Şekil 1 ve Şekil 2 Test Düzeneği için 21.5.1995 tarih
ve 22289 sayılı Resmi Gazete'ye bakınız.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Performans Parametreleri, Ölçme Yöntemleri ve Standart Değerleri
RF Çıkış Gücü (RF Output Power), Ölçme Yöntemi ve Standart
Değerleri
Madde 11- RF çıkış gücü FM radyo vericisinin bir radyo frekans periyodu
süresince antene aktardığı ortalama güçtür.
a) Ölçme Yöntemi: FM radyo vericisi modülasyonsuz durumda çalıştırılır
ve ölçüm verici çıkışına bağlanan bir Wattmetre aracılığı ile yapılır.
b) Standart Değer: FM radyo vericilerinin RF çıkış gücü, cihazın üre-
ticisi tarafından belirtilen ve bu Yönetmelikte yer alan performans
standartlarını karşılayan maksimum çıkış gücünden fazla olamaz.
Genlik/Temel Band Frekans Karakteristiği (Amplitude/baseband-
frequency characteristic), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 12- Genlik/temel band frekans karakteristiği, demodüle edilmiş
sinyalin genliğinin, demodüle edilmemiş haldeki sabit genlikli giriş sin-
yalinin frekansı ile değişiminin ölçüsüdür.
a) Ölçme Yöntemi:Genlik/temel band frekans karakteristiği ölçümü
aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1-Girişe bir adet sinyal jeneratörü bağlanarak şekil-1'de yer alan
test düzeneği hazırlanır. Demodülatör çıkışı spektrum analizör veya seçmeli
seviyemetre cihazına bağlanır.
Ön ve ard vurgu ile band sınırlama filtreleri devre dışı bırakılır.
2- Sinyal jeneratörünün frekansı 1 kHz'e ve seviyesi, FM radyo vericisi
çıkışında +- 50 kHz'lik standart frekans sapması elde edilecek şekilde ayar-
lanır. Bu şartlar altında demodülatör çıkışındaki sinyalin seviyesi ölçülür ve
kaydedilir.
3-Sinyal jeneratörünün seviyesi sabit tutularak frekansı belli adımlarla
(örneğin 5 kHz) manuel veya otomatik olarak 76 kHz'e kadar taranır. Her modü-
lasyon frekansı için demodülatör çıkışındaki seviye ölçülür ve kaydedilir.
4- Ölçüm sonuçları grafik veya tablo halinde 1 kHz'lik modülasyon
frekansı ve standart frekans sapması için demodülatör çıkışında ölçülen
referans seviyeye dB bağıl olarak belirtilir.
b) Standart Değer: FM radyo vericileri için genlik/temel band frekans
karakteristiğinin 30 Hz ile 53 kHz aralığında maksimum +- 0.2 dBr ve 53 kHz
ile 76 kHz aralığında maksimum +- 0.4 dBr olması zorunludur.
Temel Band Frekans İç Modülasyonu (Baseband-frequency demodulation)
ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 13- Bu ölçüm FM radyo vericisinin ses giriş terminaline araların-
daki frekans farkı 1 kHz olan eşit genlikli iki adet temel band modülasyon
sinyalinin uygulanması durumunda FM radyo vericisinin çıkışında oluşan
etkilerin tespiti maksadıyla yapılır. Birinci sinyal jeneratörünün frekansı
F1 ve ikinci sinyal jeneratörünün frekansı F2 ile gösterildiğinde 1 kHz'lik
fark tonu ve (F1+F2) frekanslarında oluşan ürünler ikinci dereceli iç
modülasyon ürünleri olarak, (F1-1kHz) ve (F2+1kHz) frekanslarında
tespit edilen ürünler üçüncü dereceli iç modülasyon ürünleri olarak dikkate
alınır.
F1'in en düşük frekansı 3 kHz olmalıdır.
a) Ölçme Yöntemi: Temel band frekans iç modülasyonu ölçümü aşağıda
belirtilen yöntemle yapılır.
1- FM radyo vericisi girişine bir bağlama elemanı aracılığı ile
iki adet temel band jeneratörü bağlanarak Şekil-1'de yer alan test düzeneği
hazırlanır. Temel band jeneratörleri arasındaki izolasyonun en az 40 dB
olması zorunludur.
Demodülatör çıkışına bir spektrum analizör bağlanır.
2- Ön ve ard vurgu ile band sınırlama filtreleri devre dışı bırakılır.
3- Birinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon sinyalinin
frekansı temel band frekans aralığı içerisindeki herhangi bir F1 değerine
ayarlanır. İkinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon sinyalinin
frekansı da F1'in 1 kHz üzerindeki F2 değerine ayarlanır.
4- Giriş modülasyon sinyallerinin (F1, F2) seviyeleri, herhangi biri
ile FM radyo vericisi çıkışında standart frekans sapmasının % 50'si değerinde
bir frekans sapması elde edilecek şekilde eşit olarak ayarlanır.
5-Her durum için FM radyo vericisi çıkışındaki frekans sapması sabit
kalmak ve aralarındaki fark 1 kHz olmak kaydı ile temel band giriş modülasyon
sinyallerinin frekansları 5 kHz'lik adımlarla 76 kHz'e kadar taranır.
6- Her modülasyon frekansı için spektrum analizör aracılığıyla demodüla-
tör çıkışındaki istenen bileşenlerin rms değerleri ile ikinci dereceli (D2)
ve üçüncü dereceli (D3) iç modülasyon bileşenlerinin rms değerleri ölçülerek
kaydedilir.Burada temel band frekans aralığının dışında kalan frekanslar
dikkate alınmaz.
7- Aşağıda yer alan formüllerden yararlanılarak ikinci ve üçüncü derece-
li iç modülasyon ürünlerinin seviyesi demodülatör çıkışındaki istenen bile-
şenlerin rms değerlerinin toplamının yüzdesi (%) olarak hesaplanır.
V(F2-F1)+V(F1+F2)
D2= 100x -------------- (%)
VF1+VF2
V(F1-1kHz) + V(F2+1kHz)
D3= 100x ---------------------- (%)
VF1 + VF2
b) Standart Değer: FM radyo vericilerinde temel band frekans aralığı
içerisindeki bütün modülasyon frekansları için temel band frekans iç modü-
lasyonu +- 0.5'ten fazla olamaz.
Maksimum Frekans Sapması (Maximum permissible frequency
deviation), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 14- Frekans sapması; FM radyo vericisinin modülasyonlu RF sinya-
linin anlık frekansı ile modülasyonsuz taşıyıcı frekansı arasındaki maksimum
farktır.
a) Ölçme Yöntemi: Maksimum frekans sapması ölçümü aşağıda belirtilen
yöntemle yapılır.
1- FM radyo vericisinin çıkışı bir sapmametreye bağlanır ve 1 kHz'lik
modülasyon sinyali ile çıkış terminaline bağlanan sapmametrede +- 50 kHz'lik
standart frekans sapması elde edilecek şekilde modüle edilir. 1 kHz'lik modülas-
yon sinyalinin seviyesi ölçülür ve kaydedilir.
2- Modülasyon sinyalinin seviyesi 20 dB arttırılır ve frekansı 100 Hz ile
15 kHz aralığında değişik kademelerle taranarak verici çıkışındaki maksimum
frekans sapması ölçülür.
3-Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
aynı işlemler her iki ses giriş kanalı için ayrı ayrı yapılır.
b) Standart Değer: FM radyo vericilerininde maksimum frekans sapması
+- 75 kHz'den fazla olamaz.
Genlik/Ses Frekans Karakteristiği (Amplitude/audio frequency
characteristic), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 15- Genlik/ses frekans karakteristiği, demodüle veya dekod edil-
miş sinyalin seviyesinin sabit seviyeli giriş modülasyon sinyali frekansı
ile değişiminin bilinen bir referans frekansdaki seviyeye bağıl olarak
ifade edilmesidir.
a)Ölçme Yöntemi: Genlik/ses frekans karakteristiği ölçümü, monofonik
ve stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
aşağıda belirtilen yöntemlerle yapılır.
b)Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
genlik/ses frekans karakteristiği ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- Şekil-1'de yer alan test düzeneği hazırlanır.
2- Demodülatörün çıkışı bir spektrum analizör veya seviye (voltaj) ölçüm
cihazına bağlanır. Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınır.
3- Modülasyon giriş sinyallerini üretmek üzere FM radyo vericisinin
ses giriş terminalinde kullanılan sinyal jeneratörünün frekansı 1 kHz'e ve
seviyesi 15 kHz'lik modülasyon frekansı için FM radyo vericisi çıkışında
+- 75 kHz'lik frekans sapmasının elde edildiği seviyeye ayarlanır.
4-Sinyal jeneratörünün seviyesi sabit tutularak frekansı manuel veya
otomotik olarak 40 Hz ile 3 kHz aralığında 100 Hz'lik, 3 kHz ile 15 kHz
aralığında 500 Hz'lik adımlarla taranır. Her modülasyon frekansı için
demodülatör çıkışında elde edilen sinyalin seviyesi ölçülür ve kaydedilir.
5-Ölçüm sonuçları 1 kHz'lik modülasyon frekansı ve standart frekans
sapması için demodülatör çıkışında ölçülen sinyalin genliğine dB bağıl
olarak tablo veya grafik halinde belirtilir.
c- Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri
için genlik/ses frekans karakteristiği ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle
yapılır.
1- Şekil-2'de yer alan test düzeneği hazırlanır. Ölçüm ilk önce stereo
kodlayıcının A girişi ve kod çözücünün A çıkışı kullanılarak yapılır, daha
sonra kodlayıcının B girişi ve kod çözücünün B çıkışı kullanılarak da
tekrar edilir.
Stereo kod çözücünün çıkışı bir spektrum analizör veya seviye ölçüm
cihazına bağlanır. Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınır.
2- Modülasyon giriş sinyallerini üretmek üzere FM radyo vericisinin
ses giriş terminalinde kullanılan sinyal jeneratörünün frekansı 1 kHz'e ve
seviyesi 15 kHz'lik modülasyon frekansı için FM radyo vericisi çıkışında
+- 75 kHz'lik frekans sapmasının elde edildiği seviyeye ayarlanır.
3- Sinyal jeneratörünün seviyesi sabit tutularak frekansı manuel veya
otomatik olarak 40 Hz ile 3 kHz aralığında 100 Hz'lik, 3 kHz ile 15 kHz aralı-
ğında 500 Hz'lik adımlarla taranır. Her modülasyon frekansı için stereo kod
çözücü çıkışında elde edilen sinyalin seviyesi ölçülür ve kaydedilir.
4- Ölçüm sonuçları 1 kHz'lik modülasyon frekansı ve standart frekans
sapması için stereo kod çözücü çıkışında ölçülen sinyalin genliğine dB bağıl
olarak tablo veya grafik halinde belirtilir.
d)Standart Değer: FM radyo vericileri için genlik ses frekans karakte-
ristiğinin 40 Hz ile 15 kHz aralığındaki modülasyon frekansları için maksi-
mum +- 0.5 dBr olması zorunludur.
Ses Frekans Harmonik Distorsiyonu (Audio frequency harmonic
distortion), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 16- Yüzde (%) olarak ifade edilen harmonik distorsiyon faktörü;
7.5 kHz'e kadar olan sinüsoidal modülasyon sinyalleri için, ikinci dereceli
iç modülasyon ürünü ve bütün yüksek seviyeli harmoniklerin toplamının rms değe-
ri ile demodülatör veya stereo kod çözücü çıkışındaki bütün harmonikler ve te-
mel bileşenin toplamının rms değeri arasındaki orandır.
a)Ölçme Yöntemi: Ses frekans harmonik distorsiyonu ölçümü aşağıda
belirtilen yöntemle yapılır.
1-Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinin ses
frekans harmonik distorsiyonu ölçümü demodülator çıkışına yeterli band genişli-
ğine sahip bir distorsiyonmetre bağlamak kaydı ile Şekil-1'de yer alan test
düzeneği kullanılarak yapılır.
Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinin ses
frekans harmonik distorsiyonu ölçümü, stereo kod çözücü çıkışına yeterli band
genişliğine sahip bir distorsiyonmetre bağlamak kaydı ile Şekil-2'de belirti-
len test düzeneği kullanılarak yapılır. Ölçümler ilk önce stereo kodlayıcının
A girişi ve stereo kod çözücünün A çıkışı kullanılarak yapılır daha sonra
kodlayıcının B girişi ve kod çözücünün B çıkışı kullanılarak da tekrar
edilir.
Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınır.
2- Giriş modülasyon sinyalinin frekansı 1 kHz'e ayarlanır.
3- Giriş modülasyon sinyal seviyesi FM radyo vericisi çıkışındaki
frekans sapması +- 50 kHz olacak şekilde ayarlanır. Frekans sapması sabit tu-
tulmak kaydı ile giriş modülasyon sinyalinin frekansı 40 Hz'den 7.5 kHz'e kadar
100 Hz'lik adımlarla taranır.
4- Her modülasyon frekansı için demodülatör veya kod çözücü çıkışındaki
distorsiyon ölçülerek modülasyon frekansının fonksiyonu olarak tablo halinde
belirtilir.
b) Standart Değer: Fm radyo vericilerindeki ses frekans harmonik distor-
siyonu 40 Hz ile 7.5 kHz aralığındaki modülasyon frekansları için % 0.5'ten
fazla olamaz.
Ses Frekans İç Modülasyonu (Audio frequency intermodulation), Ölçme
Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 17- Bu ölçüm FM radyo vericisinin ses giriş terminaline aralarındaki
frekans farkı 1 kHz ve seviyeleri FM radyo vericisi çıkışında eşit frekans sap-
ması oluşturan iki adet ses frekans modülasyon sinyalinin uygulanması durumun-
da FM radyo vericisinin çıkışında oluşan etkilerin tespiti maksadıyla yapılır.
Birinci sinyal jeneratörünün frekansı F1 ve ikinci sinyal jeneratörünün fre-
kansı F2 ile gösterildiğinde; 1 kHz'lik fark tonu ve (F1+F2) frekanslarında
oluşan ürünler ikinci dereceli iç modülasyon ürünleri olarak, (F1-1kHz) ve
(F2+1kHz) frekanslarında tespit edilen ürünler üçüncü dereceli iç modülasyon
ürünleri olarak dikkate alınır.
F1'in en düşük frekansı 3 kHz olmalıdır.
A) Ölçme Yöntemi: Ses frekans iç modülasyonu ölçümü aşağıda belirtilen
yöntemlerle yapılır.
a) Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri için
ses frekans iç modülasyonu ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınarak Şekil-1'de yer alan
test düzeneği hazırlanır.
2- FM radyo vericisi girişine bir bağlama elemanı aracılığı ile iki
adet ses frekans jeneratörü bağlanır. Ses frekans jeneratörleri arasındaki
izolasyonun en az 40 dB olması zorunludur. Demodülatör çıkışına bir spektrum
analizör bağlanır.
3- Birinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon sinyalinin
frekansı ses frekans aralığı (15 kHz'e kadar) içerisindeki herhangi bir F1
değerine ayarlanır. İkinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon
sinyalinin frekansı da F1'in 1 kHz üzerindeki F2 değerine ayarlanır.
4- Giriş madolasyon sinyallerinin (F1,F2) seviyeleri, herhangi biri ile
FM radyo vericisi çıkışında standart frekans sapmasının % 50'si değerinde
bir frekans sapması elde edilecek şekilde ayarlanır.
5-Her durum için FM radyo vericisi çıkışındaki frekans sapması sabit
kalmak ve aralarındaki fark 1 kHz olmak kaydı ile giriş ses frekans modülas-
yon sinyallerinin frekansları 15 kHz'e kadar taranır.
6- Her modülasyon frekansı için spektrum analizör aracılığıyla
demodülatör çıkışındaki istenen bileşenlerin rms değerleri ile ikinci ve
üçüncü dereceli iç modülasyon bileşenlerinin rms değerleri ölçülerek kay-
dedilir.
7- Herbir iç modülasyon bileşeninin seviye değeri, istenen bileşen-
lerin aritmetik toplamına dB bağıl olarak belirtilir. Elde edilen sonuçlar
F2 frekansının fonksiyonu olarak tablo veya grafik şeklinde gösterilir.
b) Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericileri
için ses frekans iç modülasyonu ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1) Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınarak Şekil-2'de yer alan
test düzeneği hazırlanır.
2- FM radyo vericisi girişine bir bağlama elemanı aracılığı ile iki
adet ses frekans jeneratörü bağlanır. Ses frekans jeneratörleri arasındaki
izolasyonun en az 40 dB olması zorunludur. Stereo kod çözücü çıkışına bir
spektrum analizör bağlanır.
3- Birinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon sinyalinin
frekansı ses frekans aralığı içerisindeki herhangi bir F1 değerine ayarlanır.
İkinci sinyal jeneratöründen alınan giriş modülasyon sinyalinin frekansı da
F1'in 1 kHz üzerindeki F2 değerine ayarlanır.
4- Giriş modülasyon sinyallerinin (F1,F2) seviyeleri, herhangi biri ile
FM radyo vericisi çıkışında standart sapmanın % 50'si değerinde bir frekans
sapması elde edilecek şekilde ayarlanır.
5- Her durum için FM radyo vericisi çıkışındaki frekans sapması sabit
kalmak ve aralarındaki fark 1 kHz olmak kaydı ile giriş ses frekans modü-
lasyon sinyallerinin frekansları 15 kHz'e kadar taranır.
6- Her modülasyon frekansı için spektrum analizör aracılığıyla stereo
kod çözücü çıkışındaki istenen bileşenlerin rms değerleri ile ikinci ve
üçüncü dereceli iç modülasyon bileşenlerinin rms değerleri ölçülerek kayde
dilir.
7- Herbir iç modülasyon bileşeninin seviye değeri, istenen bileşenlerin
aritmetik toplamına dB bağıl olarak belirtilir. Elde edilen sonuçlar F2 fre-
kansının fonksiyonu olarak tablo veya grafik şeklinde gösterilir.
B) Standart Değer: FM radyo vericilerinde ses frekans aralığı içerisin-
deki bütün modülasyon frekansları için ses frekans iç modülasyonunun
min -65 dBr olması zorunludur.
Kanal Etkileşimi Zayıflaması (Cross talk attenuation), Ölçme
Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 18- Kanal etkileşimi zayıflaması, modülasyonlu stereo kanalının
çıkışındaki rms voltajın, modülasyonsuz durumunda stereo kanalının çıkışın-
daki gürültü ve lineer ve lineer olmayan kanal etkileşimi bileşenlerinin
rms toplamına oranıdır. Bu oran dB olarak ifade edilir.
a) Ölçme Yöntemi: Kanal etkileşimi zayıflaması ölçümü sadece
stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerine uygula-
nır ve aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- Vericiye modülasyon sağlamak maksadıyla stereo kodlayıcının A veya
B girişlerinden herhangi birine ses frekans jeneratörü ve stereo kod
çözücünün A ve B çıkışlarına birer rms voltmetre bağlamak koşuluyla Şekil-
2'de belirtilen test düzeneği hazırlanır. Burada distorsiyonmetre seviye-
metre olarak da kullanılabilir.
Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınır.
2- Ses frekans jeneratörü stereo kodlayıcının A girişine bağlanarak
frekansı 40 Hz'e ve seviyesi FM radyo vericisi çıkışında standart frekans
sapması elde edilecek şekilde ayarlanır.
3-Verici çıkışındaki frekans sapması sabit tutulmak kaydı ile ses frekans
giriş modülasyon sinyalinin frekansı 40 Hz ile 15 kHz arasında 500 Hz'lik
adımlarla taranır. Her modülasyon frekansı için stereo kod çözücünün A çıkı-
şındaki voltaj (istenen çıkış sinyali) ve B çıkışındaki voltaj değerleri (ka-
nal etkileşimi çıkış sinyali) ölçülür.
4- Aynı işlem B kanalına giriş modülasyon sinyali uygulayarak ve A kana-
lındaki kanal etkileşimini ölçerek de tekrar edilir.
5- Kanal etkileşim değerleri istenen kanalın çıkış seviyesine dB bağıl
olarak ifade edilir ve ölçüm sonuçları giriş modülasyon frekansının fonksi-
yonu olarak tablo veya grafik halinde gösterilir.
b) Standart Değer: Bu Yönetmelik kapsamındaki stereo yayın yapabilme
özelliğine sahip FM radyo vericilerindeki kanal etkileşimi zayıflamasının
40 Hz ile 100 Hz aralığındaki modülasyon frekansları için minimum -37 dBr,
100 Hz ile 15 kHz aralığındaki modülasyon frekansları için minimum -40 dBr
olması zorunludur.
FM Gürültüsü (FM Noise), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 19- FM gürültüsü; modülasyon sinyali yok iken demodülatör çıkı-
şında tespit edilen a.c. bileşenlerin yaklaşık tepe (quasi-peak) değerinin
belli bir referans seviyeye dB bağıl olarak ifadesidir.
A) Ölçme Yöntemi: FM gürültüsü ölçümü aşağıda belirtilen yöntemlerle
yapılır.
a) Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinde
FM gürültüsü ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- FM radyo vericisinin ses giriş terminaline bir ses frekans jenera-
törü ve demodülatör çıkışı da bir gürültümetreye bağlanmak kaydı ile şekil-
1'de yer alan test düzeneği hazırlanır. Gürültümetrede ITU/R tavsiye kararı
468-4'te belirtilen ağırlıksız ölçümler için düz filtre (flat filter) ve
ağırlıklı ölçümler için ağırlıklı (weighting)filtre olmak üzere iki adet
filtrenin bulunması zorunludur. Bu filtreler gürültümetre üzerindeki bir
anahtar veya tuş yardımıyla ayrı ayrı seçilebilmelidir.
Ayrıca gürültümetre ITU/R tavsiye kararı 468-4'de belirtilen esaslara
uygun olarak yaklaşık tepe değerini ölçebilecek kabiliyetde olmalıdır.
2- Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınır.
3- FM radyo vericisinin ses giriş terminaline bağlanan ses frekans
jeneratörü aracılığı ile giriş modülasyon sinyalinin frekansı 1kHz'e ve
seviyesi verici çıkışında +- 50 kHz'lik standart frekans sapması oluşturulacak
değere ayarlanır.
4- Test demodülatörü çıkışındaki ses frekans voltajı ölçülür (Vr) ve bu
değer çıkış referans seviyesi olarak kaydedilir.
5- Sinyal jeneratörü kapatılarak devreden çıkarılır ve vericinin ses
giriş terminaline, empedansı nominal kaynak empedansına eşit olan bir suni
yük bağlanır.
6- Bu şartlar altında gürültümetre aracılığıyla demodülatör çıkışındaki
gürültü (Vn), ağırlıksız sinyal/gürültü oranı ölçümü için düz filtre ve ağır-
lıklı sinyal/gürültü oranı ölçümü için de ağırlıklı filtre devreye alınarak
ölçülür ve kaydedilir.
7- Her ölçüm için 20 log Vr/Vn (dB) formülü kullanılarak sinyal/gürültü
oranı hesaplanır. Gürültümetre bu ölçümü doğrudan yapabiliyor ise ölçülen
değer aynen kaydedilir.
b) Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinde
FM gürültüsü ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılar.
1- Ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınarak Şekil-2'de belirtilen
test düzeneği hazırlanır.
2- Stereo kodlayıcının A girişine bir ses frekans jeneratorü ve stereo
kod çözücünün A çıkışına da bir gürültümetre bağlanır. Gürültümetrede
ITU/R tavsiye 468-4'te belirtilen ağırlıksız ölçümler için düz filtre ve
ağırlıklı ölçümler için ağırlıklı filtre olmak üzere iki adet filtrenin bu-
lunması zorunludur. Bu filtreler gürültümetre üzerindeki bir anahtar veya
tuş yardımıyla ayrı ayrı seçilebilmelidir.
Ayrıca gürültümetre ITU/R tavsiye 468-4'de belirtilen esaslara uygun
olarak yaklaşık tepe değerini ölçebilecek kabiliyetde olmalıdır.
3- Stereo kodlayıcının A girişine bağlanan ses frekans jeneratörü
aracılığı ile giriş modülasyon sinyalinin frekansı 1 kHz'e ve seviyesi
verici çıkışında +- kHz'lik standart frekans sapması oluşturacak değere
ayarlanır.
4- Stereo kod çözücü çıkışındaki ses frekans voltajı ölçülür (Vr) ve
bu değer çıkış referans seviyesi olarak kaydedilir.
5-Sinyal jeneratörü kapatılarak devreden çıkarılır stereo kodlayıcının
A giriş terminaline, empedansı nominal kaynak empedansına eşit olan bir suni
yük bağlanır.
6- Bu şartlar altında gürültümetre aracılığıyla stereo kod çözücü çıkı-
şındaki gürültü (Vn), ağırlıksız sinyal/gürültü oranı ölçümü için düz filtre
ve ağırlıklı sinyal/gürültü oranı ölçümü için de ağırlıklı filtre devreye
alınarak ölçülür ve kaydedilir.
1- FM radyo vericisi modülasyonsuz durumda üreticisi tarafından be-
lirtilen maksimum RF çıkış gücünde çalıştırılır.
2- FM radyo vericisinin frekans kararlılığını iyileştirmek maksadıyla
kullanılan bütün yardımcı üniteler devreye alındıktan sonra cihazın üreticisi
tarafından belirtilen ve osilatörlerinin kararlı hale gelmesi için gerekli
olan ısıl kararlılık zamamı (Warming up time) kadar beklenilir. FM radyo veri-
cisinin taşıyıcı frekansı, uygun bir zayıflatıcı üzerinden çıkışına bağlanan
frekans sayıcı aracılığı ile ölçülür ve kaydedilir.
3- 2 numaralı alt bendde ölçülen frekans değeri ile cihazın nominal ta-
şıyıcı frekans değeri arasındaki fark hesaplanır ve frekans hatası olarak
kaydedilir.
b) Standart Değer: Bu Yönetmelik kapsamındaki FM radyo vericilerinin
frekans hatası +- 500 Hz'den fazla olamaz.
DÖRDÜNCÜ KISIM
FM Radyo Aktarıcı Cihazlarının Genel Özellikleri, Ölçme
Yöntemleri ve Performans Standartları
BİRİNCİ BÖLÜM
FM Radyo Aktarıcılarının Genel Özellikleri ve Genel Test Şartları
Frekans Bandı
Madde 22- FM radyo aktarıcı cihazlarının 9 uncu maddede belirtilen
frekans bandında çalışması zorunludur.
Giriş ve Çıkış Sinyal Düzenlemeleri
Madde 23- FM radyo aktarıcılarının ölçümlerinde giriş, çıkış karakteris-
tikleri ve transmisyon performansı gözönüne alınır. Ölçümler, ölçme yönteminde
belirtilen hususlar dikkate alınarak Şekil-3, Şekil-4, Şekil-5 ve Şekil-6'da
yer alan test düzeneklerinden biri kullanılarak yapılır. Bu test düzeneklerin-
deki test vericilerini modüle etmek için gerekli olan sinyaller, ses frekans
jeneratörü veya jeneratörleri ve ölçme yönteminde belirtilen karakteristiklerde
yüksek kaliteli stereo kodlayıcılar tarafından sağlanır.
Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinin perfor-
mansı ile ilgili bütün ölçümlerde demodülatör çıkışındaki sinyaller esas alınır.
Sterefonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo vericilerinin perfor-
mansı ile ilgili bütün ölçümlerde stereo kod çözücü çıkışındaki sinyaller esas
alınır.
NOT: (BU SAYFADA YER ALAN ŞEKİL 3, ŞEKİL 4, ŞEKİL 5, ŞEKİL 6 TEST DÜZENEĞİ İÇİN
21.5.1995 TARİH VE 22289 SAYILI RESMİ GAZETE'YE BAKINIZ.)
Giriş Sinyal Kaynakları
Madde 24- Test vericisinin yük empedansı bütün FM yayın bandı içerisinde
akratıcının nominal giriş empedansına eşit olmalıdır.
Test Yükü
Madde 25- Aktarıcı, empedansı aktarıcının nominal yük empedansına bağıl
olarak dönüş yansıma kaybı cinsinden ifade edilen bir test yükü ile sonlandırı-
lır. Ölçümler; FM radyo aktarıcısının çıkışı, empedansı dönüş yansıma kaybı
olarak ifade edilen ve dönüş yansıma kaybı 9 uncu maddede belirtilen frekans
bandı içerisindeki frekanslarda 26 dB'den ve bu bandın dışındaki frekanslarda
16 dB'den az olmayan bir test yüküne bağlanarak yapılır.
Stereofonik Giriş Sinyali
Madde 26- Stereofonik giriş test sinyali, cihazın çalıştığı taşıyıcı
frekansında ve ITU/R Rapor 300-7'de belirtilen esaslar çerçevesinde kodlu
stereo sinyali (multiplex) ile modüle edilmiş giriş RF test sinyalidir.
Standart referans ses sinyali 1 kHz olup, ilgili testin gereklerine uygun
olarak stereo kodlayıcının A ve B kanalının her ikisine veya sadece bir tane-
sine uygulanır. Multiplex stereo sinyalinin her bileşeni için frekans sapması
belirtilmeli ve +-75 kHz 'den fazla olmamalıdır.
Gerekli olması halinde, belirtilen karakteristiklere haiz ilave birtakım
yardımcı multiplex edilmiş alt taşıyıcı servisleri (Additional supplementary
multiplexed subcarrier services) giriş test sinyali ile birlikte kullanılabi-
lir.
Aktarıcı girişindeki gerekli seviye ayarlanabilir ve kalibreli çıkışa
sahip bir test vericisi aracılığıyla doğrudan elde edilebilir. Ayarlanabilir
çıkışı yok ise, test vericisinin çıkışı bir zayıflatıcı veya kalibreli yönlü
kuplör üzerinden spektrum analizör ile ölçülür.
Giriş Voltajı ve Giriş Voltaj Aralığı
Madde 27 - FM radyo aktarıcısı girişindeki frekans modülasyonlu RF taşıyı-
cısının rms voltajı mikro V veya dB mikro V olarak ifade edilir.
Aktarıcının giriş voltaj aralığı, performans spesifikasyonlarında belir-
tilen giriş voltaj aralığı içerisinde olmalıdır. Ancak cihazların, 200 mikro V
ile 10 mV aralığındaki RF giriş voltaj değerleri için bu Yönetmelikte be-
lirtilen standartları sağlaması zorunludur.
Monofonik veya stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo
aktarıcıları için referans RF giriş seviyesi 60 dB mikro V tur.
Giriş Empedans uyumsuzluğu
Madde 28- Giriş empedans uyumsuzluğu dönüş yansıma kaybına bağlı ola
rak ifade edilir ve bütün FM yayın bandı ve giriş voltaj aralığı için
cihazın üreticisi tarafından belirtilir. Bu değer 9 uncu maddede belir-
tilen bütün FM yayın bandı için 26 dB 'den az olamaz.
Otomatik Kazanç Kontrolü
Madde 29- FM Radyo aktarıcısında ayarlanabilir otomatik kazanç kontrol
özelliği var ise; cihazın, ölçümlere başlanılmadan önce üreticisi tarafından
belirtilen şekilde ayarlanması zorunludur. Otomotik kazanç özelliğinin 200
mikro V ve 10 mV 'luk RF giriş seviyeleri için nominal RF çıkış gücünü sağlama-
sı zorunludur.Bu şartlar altında FM radyo aktarıcısının nominal RF çıkış
gücündeki değişim +- 0.5 dB'den fazla olamaz.
Çıkış Gücünün Ayarlanması ve Ölçülmesi
Madde 30- FM radyo aktarıcısının çıkış gücü ayarlanabilir ise, giriş
RF sinyaline karşılık gelen çıkış gücü değerine ayarlanır. FM radyo aktarı-
cılarının RF çıkış gücü üreticisi tarafından belirtilen ve bu Yönetmelikte yer
alan performans standartlarını karşılayan maksimum çıkış gücünden fazla olamaz.
Aktarıcı çıkışındaki güç modilasyonsuz durumda bir bolometre ile ölçülür
veya test yükünde ölçülen rms voltajından faydalanılarak hesaplanır. RF çıkış
gücündeki değişim +- 0.5 db'den fazla olamaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Performans Parametreleri Ölçme Yöntemleri ve Standart Değerleri
Frekans Dönüşüm Hatası (Frequency Transposition Error), Ölçme Yöntemi ve
Standart Değerleri
Madde 31-FM radyo aktarıcısının frekans dönüşüm hatası; çıkış kanalı fre-
kansının, giriş çalışma kanalı frekansına göre değişiminin ölçüsüdür.
a) Ölçme Yöntemi: Frekans dönüşüm hatası ölçümü aşağıda belirtilen yöntem-
le yapılır.
1- Cihas modilasyonsuz durumda 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen
esaslar çerçevesinde ayarlandıktan sonra Şekil -3'de yer alan test düzeneği
kullanılarak yapılır.
Ölçüme başlanılmadan önce aktarıcı ve ölçüm cihazları için gereken ısıl
kararlılık zamanına kadar beklenilmelidir.
2- Aktarıcının giriş ve çıkış sinyallerinin frekansı ölçülür ve bu iki
ölçüm arasındaki fark hesaplanarak kaydedilir.
3- Çalışma kanalındaki nominal giriş ve çıkış taşıyıcı frekansları ara-
sındaki fark hesaplanır.
4- 2 numaralı alt bendde hesaplanan değer ile 3 numaralı alt bendde he-
saplanan değer arasındaki fark aktarıcının frekans dönüşüm hatası olarak kay-
dedilir.
b) Standart Değer: FM radyo aktarıcıları için frekans dönüşüm hatası
+- 500 Hz'den fazla olamaz.
Genlik/ Temelband Frekans Karakteristiği (Amplitude/baseband frequ-
ency characteristic), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 32- Genlik/temelband frekans karakteristiği; RF giriş sinyalin-
deki frekans sapması sabit tutulmak kaydı ile bilinen bir referans frekan-
sındaki giriş temelband sinyalinin genliğine bağıl olarak, demodüle edilen
sinyalin genliğinin giriş temelband sinyalinin frekans ile değişiminin ölçü-
südür.
a) Ölçme Yöntemi: Genlik/temelband frekans karekteristiği ölçümü aşağıda
belirtilen yöntemle yapılır.
1- Genlik/Temelband frekans karekteristiği ölçümü; aktarıcı 29 uncu ve
30 uncu maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde ayarlandıktan sonra Şe-
kil-4'de belirtilen test düzeneği kullanılarak yapılır.
Temelband frekans jeneratörü manuel veya otomatik tarama özelliği ile
100 kHz 'e kadar olan bütün temelband frekans aralığını kaplayabilecek ka-
biliyette olmalıdır.
Ön vurgu ve ard vurgu fonksiyonları devre dışı bırakılmak kaydı ile test
demodülatorünün çıkışı bir spektrum analizöre veya bir voltaj ölçüm cihazına
bağlanır.
2- Aktarıcı girişine 1 kHz ile modüle edilmiş standart sapmalı RF sinyali
uygulanır. Bu sinyalin seviyesi aktarıcının giriş voltaj aralığı içerisindeki
herhangi bir değere ayarlanır. Bu şartlar altında demodülatör çıkışındaki se-
viye ölçülür ve referans seviye olarak kaydedilir.
3- Modüle edici sinyalin frekansı monofonik yayın yapabilme özelliğine
sahip TV aktarıcıları için 15 kHz'e kadar, stereofonik yayın yapabilme özelli-
ğine sahip TV aktarıcıları için de 76 kHz 'e kadar manuel veya otomatik olarak
taranır. Her durum için test vericisinin frekans sapması +- 50 KHz olmalıdır.
4- Demodüle edilen sinyalin seviyesi modülasyon frekansının fonksiyonu
olarak ölçülür ve kaydedilir. Ölçüm sonuçları 2 numaralı alt bendde ölçülen
referans seviyeye dB bağıl olarak ifade edilir.
b) Standart Değer: FM radyo aktarıcıları için genlik/temelband frekans
karakteristiğinin 30 Hz ile 53 kHz aralığında maksimum +- 0.2 dBr ve 53 kHz ile
76 kHz aralığında maksimum +- 0.4 dBr olması zorunludur.
Ses Frekans Harmonik Distorsiyonu (Audio frequency harmonic distortion),
Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 33- Harmonik distorsiyon faktörü, ses frekans sinyalinin ikinci
ve daha yüksek harmoniklerinin toplamının rms değerinin demodülatör çıkışında
aynı giriş sinyeli için elde edilen bütün harmonikler ve temel bileşen sinyali-
nin toplamının rms değerine oranının yüzdesi olarak ifade edilmesidir.
a) Ölçme Yöntemi: Ses frekans harmonik distorsiyonu ölçümü aşağıda belirti-
len yöntemle yapılır.
1- Aktarıcı 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde
ayarlandıktan sonra giriş terminaline bir test vericisi ve çıkış terminaline
bir test demodülatörü bağlanır.
ölçüm test demotülatörü çıkışına yeterli bant genişliğine sahip bir dis-
torsiyonmetre bağlanarak aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
Ön vurgu ve ard vurgu fonksiyonları devre dışı bırakılır.
2- Akratıcı girişindeki RF sinyali giriş voltaj aralığı içerisindeki
herhangi bir değere ayarlanır.
3- Modüle edici sinyalin frekansı, test vericisinin frekans sapması mak-
simum değer olan+- 75 kHz'de sabit tutulmak kaydı ile 40 Hz ile 7500 Hz aralı-
ğında 100 Hz'lik adımlarla manuel olarak taranarak her modülasyon frekansı
için distorsiyonmetre aracılığı ile tespit edilen distorsiyon faktörü kaydedi-
lir.
b) Standart Değer: FM radyo aktarıcılarınındaki ses frekans harmonik dis-
torsiyonu 40 Hz ile 7.5 kHz aralığındaki modülasyon frekansları için % 0.5'ten
fazla olamaz.
Stereo Harmonik Distorsiyonu (Harmonic distortion in the coded channels
of stereophonic service), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 34 - Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcı-
larının kodlu kanallarındaki harmonik distorsiyonu; temelde harmonik distorsi-
yon faktörü olup, uygulandığı kanaldaki giriş sinyali için ikinci veya daha
yüksek harmoniklerin toplamının rms değerinin, ilgili giriş sinyali için de-
modülatör çıkışında elde edilen bütün harmoniklerinin ve temel bileşen sinyali-
nin toplamının rms değerine oranıdır. Bu oran % olarak ifade edilir.
a) Ölçme Yöntemi: Sterefonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo
aktarıcılarının kodlu kanallarındaki harmonik distorsiyonu ölçümü aşağıda
belirtilen yöntemle yapılır.
1- Ölçümler, FM radyo aktarıcısı 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen
esaslar çerçevesinde ayarlandıktan sonra Şekil-5'te belirtilen test düzeneği
kullanılarak yapılır.
Ses frekans jenaratörü, stereo kodlayıcının A veya B kanalına bağlanır.
Demodülatör çıkışı stereo kod çözücüye, distorsiyonmetre de stereo kod
çözücünün stereo kadlayıcıda seçilen kanala karşılık gelen çıkış kanalına
bağlanır.
Stereo kadlayıcı ve kod çözücüdeki ön ve ard vurgu filtreleri devre dışı bı-
rakılır.
2- Aktarıcı girişindeki RF sinyali giriş voltaj aralığı içerisindeki her-
hangi bir değere ayarlanır.
3- Stereo kodlayıcının A girişine bağlanan ses frekans jenaratörünün
frekansı, RF test vericisinin çıkışındaki frekans sapması+- 75 kHz'de sabit
kalacak şekilde 40 Hz ile 7.5 kHz aralığında 100 Hz'lik adımlarla taranır.
4- Stereo kod çözücünün A çıkışına bağlanan bir distorsiyonmetre ara-
cılığıyla bu çıkışdaki harmonik distorsiyon faktörü ölçülür ve aktarıcı gi-
riş voltaj seviyesi ile birlikte kaydedilir.
5- Aynı işlemler B kanalı için de tekrar edilir.
b) Standart Değer: Stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM
radyo aktarıcılarının stereo harmonik distorsiyonu %0.5'ten fazla olamaz.
Kanal Etkileşim Zayıflaması (Crosstalk attenuation), Ölçme Yöntemi ve
Standart Değerleri
Madde 35- Kanal etkileşim zayıflaması, modüle edilmiş kanalın çıkış
rms voltajının modülasyonsuz kanalın çıkışındaki gürültü ve lineer ve lineer
olmayan bileşenlerinin toplamının rms değerine oranıdır ve dB olarak ifade
edilir.
a) Ölçme Yöntemi: Kanal etkileşimi zayıflaması ölçümü aşağıda belirtilen
yöntemle yapılır.
1- Ölçümler, cihaz 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar
çerçevesinde ayarlandıktan sonra Şekil-5'te belirtilen test düzeneği kullanı-
larak yapılır.
Ses frekans jenaratörü stereo kodlayıcının A veya B girişlerinden herhan-
gi birine bağlanır. Stereofonik aralık (stereophonic separation) ses frekans
bandı içerisindeki frekanslar için her iki kanalda da cihazın üreticisi tara-
fından belirtilmelidir.
Demodülatörün çıkışı stereo kod çözücüye bağlanır. Stereo kod çözücünün
A ve B çıkışlarına birer voltmetre bağlanır.
2- Aktarıcı girişindeki RF sinyali giriş voltaj aralığı içerisindeki her-
hangi bir seviyeye ayarlanır.
3- Stereo kodlayıcının A girişine bağlanan ses frekans jeneratörünün fre-
kansı, test vericisinin çıkışındaki frekans sapması +- 75 kHz'de sabit tutulmak
kaydı ile 40 Hz ile 15 kHz aralığında taranır.
4- Her modülasyon frekansı için, kod çözücünün A çıkışındaki voltaj iste-
nen çıkış sinyali, B çıkışındaki voltaj da kanal etkileşim sinyali olarak ölçü-
lür.
5- Kanal etkileşimi istenen kanal çıkış voltajına dB bağıl olarak ifade
edilir.
6- Ölçümler, B kanalına sinyal uygulayıp A kanalındaki kanal etkileşimini
ölçmek suretiyle de tekrar edilir.
b) Stardart Değer: Bu Yönetmelik kapsamındaki FM radyo aktarıcılarınındaki
kanal etkileşim zayıflamasının 40 Hz ile 100 Hz aralığındaki modülasyon fre-
kansları için minumum -37 dBr, 100 Hz ile 15 kHz arasındaki modülasyon frekans-
ları için minumum -40 dBr olması zorunludur.
Temelband Frekans İç Modülasyonu (Baseband Frequency Intermodulation),
Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 36- İkinci dereceli iç modülasyon seviyesi, temelband frekans
aralığı içerisinde, aralarında 1 kHz'lik frekans farkı bulunan eşit genlikli
iki adet modülasyon sinyali için ikinci dereceli iç modülasyon bileşenlerinin
rms değerlerinin aritmetik toplamı ile demodülatör çıkışındaki istenen bile-
şenlerin rms değerlerinin aritmetik toplamı arasındaki orandır. Bu oran yüz-
de (%) olarak ifade edilir. Aynı tanım, üçüncü dereceli iç modülasyon bile-
şenleri dikkate alındığında üçüncü dereceli modülasyon seviyesi için de geçer-
lidir.
a) Ölçme Yöntemi: Temelband frekans içt modülasyonu ölçümü aşağıda belir-
tilen yöntemle yapılır.
1- Aktarıcı, 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde
ayarlandıktan sonra ölçümler Şekil-4'te belirtilen test düzeneği kullanılarak
yapılır.
Test verici girişinde kullanılan temel band jeneratörleri 100 Hz'e kadar
bütün temelband frekans aralığını manuel olarak kaplayabilecek kabiliyetde
olmalıdır.
Ön ve ard vurgu filtreleri devre dışı bırakılır.
Test demodülatörünün çıkışı bir spektrum analizöre bağlanır.
2- Aktarıcı girişindeki RF voltajı giriş voltaj aralığı içerisindeki her-
hangi bir değere ayarlanır.
3- Temelband sinyallerinin frekansları, (F1 ve F2 ) 1 kHz aralıklı ayar-
lanır. Genlikleri birbirlerine göre eşit tutulmak ve test vericisi çıkışındaki
frekans sapması+- 75 kHz'de sabit olmak kaydı ile temel band sinyal jeneratör-
lerinin frekansı monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcı-
ları için 15 kHz'e ve stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo
aktarıcıları için 76 kHz'e kadar taranır.
4- F1 ve F2 frekanslarındaki istenen bileşenlerin genlikleri, F2-F1 ve
F2+F1 frekanslarındaki ikinci dereceli iç modülasyon ürünlerinin genlikleri,
2F1-F2 ve 2F2-F1 frekanslarındaki üçüncü dereceli iç modülasyon ürünlerinin
genlikleri spektrum analizör aracılığıyla ölçülür ve aşağıda yer alan formül-
lerden yararlanılarak ikinci dereceli (D2) ve üçüncü dereceli (D3) iç modü-
lasyon seviyeleri istenen bileşenlerin rms değerlerinin toplamının yüzdesi
(%) olarak hesaplanır ve kaydedilir.
V(F2-F1)+V(F1+F2)
D2= 100x ----------------- (%)
VF1+VF2
V(2F1-F2)+ V(2F2-F1)
D3= 100X ----------------- (%)
VF1+VF2
b) Standart Değer: FM radyo aktarıcıları için temel band frekans iç modü-
lasyonu %0.5 'ten fazla olamaz.
FM Gürültüsü (Random noise), Ölçme Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 37- FM gürültüsü, ses sinyal/gürültü oranı şeklinde ifade edilir.
Ses sinyal/gürültü oranı, modülasyon sinyali yok iken demodülatör çıkışın-
raki a.c. bileşenlerinin yaklaşık tepe değeri olup belirtilen bir referans
seviyeye dB bağıl olarak ifade edilir.
a) Ölçme Yöntemi: FM gürültüsü ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcıları için
ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınarak test demodülatörünün çıkışında,
stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcıları, için de
ön ve ard vurgu filtreleri devreye alınarak stereo kod çözücünün A ve B çıkış-
larında ölçülür.
Gürültü ölçümü, ITU/R tavsiye kararı 468-4 'de belirtilen özelliklerde
seçilebilir filtrelere sahip bir gürültümetre aracılığı ile yapılır. Bu
filtreler, ağırlıksız ölçümler için 31.5 Hz -16 kHz aralıklı düz filtre ve
ağırlıklı ölçümler için bir ağırlıklı filtredir. Gürültümetre ayrıca, ITU/R
tavsiye kararı 468-4'te belirtilen esaslar çerçevesinde yaklaşık tepe değerini
ölçülebilecek kabiliyetde olmalıdır.
2- Aktarıcı girişindeki RF sinyali giriş voltaj aralığı içerisindeki
herhangi bir değere ayarlanır.
3- Aktarıcı 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar çerçeve-
sinde ayarlanır.
4- 1 kHz'lik ses modülasyon sinyali, monofonik yayın yapabilme özelliği-
ne sahip FM radyo aktarıcıları için doğrudan test vericisinin girişine veya
stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcıları için stereo
kodlayıcısının A veya B girişlerinden herhangi birine uygulanır. Modülasyon
sinyalinin seviyesi +- 75 kHz'lik frekans sapması elde edilecek şekilde ayar-
lanır.
5- Monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM radyo aktarıcılar için
demodülatör çıkışındaki veya stereofonik yayın yapabilme özelliğine sahip FM
radyo aktarıcıları için stereo kod çözücünün stereo kodlayıcının seçilen giriş
kanalına karşılık gelen çıkış kanalındaki ses frekans voltajı ölçülür. Bu de-
ğer referans çıkış seviyesi olarak kaydedilir.
6- FM test vericisinin girişindeki modülasyon sinyali kapatılır ve demodü-
latör veya ilgili kod çözücü kanalı çıkışındaki gürültü, ağırlıksız ölçümler
için ITU/R tavsiye kararı 468-4'te belirtilen düz filtre ve ağırlıklı sinyal/
gürültü ölçümü içinde ITU/R tavsiye 468-4 -4'te belirtilen ağırlık filtre
devreye alınmak suretiyle ölçülür ve 5 numaralı alt bendde ölçülen referans
çıkış seviyesine dB bağıl olarak ifade edilir.
b) Standart Değer: FM gürültüsünün stereofonik yayın yapabilme özelliği-
ne sahip FM radyo aktarıcıları için ağırlıksız durumda minimum-60 dBr, ağır-
lıklı durumda minimum -66 dBr ve monofonik yayın yapabilme özelliğine sahip
FM radyo aktarıcıları için ağırlıksız durumda minimum-65 dBr ve ağırlık du-
rumda da minimum-70 dBr olması zorunludur.
İstenmeyen Genlik Modülasyonu (Unwanted ampltude modulation), Ölçme
Yöntemi ve Standart Değerleri
Madde 38- İstenmeyen Genlik Modülasyonu, belli bir modülasyon sinyalinin
varlığına bağlı olarak lineer zarf dedektörünün çıkışındaki a.c.bileşeninin
tepe voltajını ölçmekle değerlendirilir. Ölçüm sonucu, modülasyonsuz taşıyıcıya
karşılık gelen d.c. bileşeninin yüzdesi olarak ifade edilir.
a) Ölçme Yöntemi: İstenmeyen genlik modülasyonu ölçümü aşağıda belir-
tilen yöntemle yapılır.
1- FM radyo aktarıcısı 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar
çerçevesinde ayarlandıktan sonra Şekil-6'da yer alan test düzeneği kullanı-
larak yapılır.
Ses frekans jeneratörü FM test vericisinin modülasyon girişine doğrudan
bağlanır.
Aktarıcı çıkışına bir RF Lineer zarf dedektörü bağlanır.
Bir d.c.voltmetre ve bir seçmeli güçmetre zarf dedektörünün çıkışına bağla-
nır.
2- Aktarıcı girişindeki sinyal, giriş voltaj aralığı içerisinde istenilen
bir seviyeye ayarlanır.
3- Bu sinyal +- 50 kHz'lik frekans sapması elde edilecek şekilde 1 kHz'lik
modülasyon sinyali ile modüle edilir.
4- d.c.bileşenin voltajı (VO) ve a.c. bileşenin tepe voltajı (Va) zarf
dedektörünün çıkışında ölçülür ve kaydedilir.
5- M = 100 X Va/VO (%) formülü yardımıyla yüzde olarak genlik modülasyon
derinliği hesaplanır. Doğrudan genlik modülasyon derinliğini ölçebilme kabi-
liyetine sahip bir modülasyonmetre de bu ölçüm için kullanılabilir.
b) Standart Değer: FM radyo vericilerindeki istenmeyen genlik modülasyonu
% 0.5'den fazla olamaz.
Enterfere Edici Giriş Sinyalleri Yok iken Oluşan İstenmeyen Yayınlar
(Spurious emissions in the absence of interfering input signals), Ölçme
Yöntemi ve standart Değerleri
Madde 39 - Enterfere edici giriş sinyalleri yok iken oluşan istenmeyen
yayınlar, FM radyo aktarıcısı girişinde herhani bir sinyal yok iken aktarıcıdan
kaynaklandığı tespit edilen istenmeyen yayınlardır.
a) Ölçme Yöntemi: Enterfere edici giriş sinyalleri yok iken istenmeyen
yayınlar ölçümü aşağıda belirtilen yöntemle yapılır.
1- Aktarıcı 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde
ayarlandıktan sonra Şekil-3'te yer alan test düzeneği kullanılarak yapılır.
Test vericisi modülasyonsuz duruma alınır ve aktarıcı çıkışına ayrıca
bir spektrum analizör bağlanır.
2- Aktarıcı girişindeki RF sinyali giriş voltaj aralığı içerisindeki
herhangi bir değere ayarlanır.
3- Spektrum analizörünün ekran düzenlemesi ilgili bandı gösterebilecek
şekilde ayarlanır ve 9 kHz ile 4 GHz aralığında FM radyo aktarıcısının çalışma
kanalı band genişliği hariç tutulmak kaydı ile tespit edilen bütün istenmeyen
yayınların seviye ve frekansları ölçülür. Tespit edilen istenmeyen yayınların
seviyeleri aktarıcının RF çıkış gücüne bağıl olarak ifade edilir.
b- Standart Değerler: FM radyo aktarıcıları için enterfere edici giriş
sinyalleri yok iken oluşan istenmeyen yayın seviyelerinin aktarıcının RF çıkış
gücünün minimum 60 dB altında olması zorunludur.
BEŞİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
Yönetmelikte Yer Almayan Hususlar
Madde 40- Bu Yönetmelikte yer almayan test ve ölçüm yöntemleri ile diğer ek
yayın hizmetlerine ve diğer radyo yayın teknikleri ile üretilen radyo verici ve
aktarıcı cihazlarına ilişkin test, ölçüm ve standartların değerlendirilmesinde
ITU/R rapor ve tavsiye kararları esas alınır. ITU/R'de bulunmayan hususlar için
IEC veya ITSI standartları esas alınır.
Hukuki Dayanak
Madde 41- Bu Yönetmelik 2813 sayılı Telsiz Kanununun 4 üncü maddesinin
(e) bendi ile 29 uncu maddesinin birinci fıkrası hükmüne dayanılarak hazır-
lanmıştır.
Yürürlük
Madde 42- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 43- Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.