Enerji Kabloları:
Kablo: Elektrik enerjisini ileten, ve iki elektrik cihazını birbirine, elektrik bakımından bağlayan, elektriğe karşı yalıtılmış, bir veya birden çok damardan oluşan bir malzemedir (TS37)
Yuvarlak kablo: Çevresi daire biçiminde olan kablodur. (TS936)
Yassı kablo: Damarları birbirine bitişik, ve çevresi oval biçimli kablodur. (TS936)
Damar: Kablonun yalıtılmış olan her bir iletkenidir.(TS37)
İletken: Elektrik enerjisini iletmeye yarayan bir veya birden çok telden oluşan ve yalıtılmamış olan tel veya tel demetidir.(TS37)
Damar İletkeni: Damarın özünü oluşturan iletkendir.(TS37)
Tel: Uzunluğu boyunca çapı, ancak belirli toleranslar içinde değişen ve daire kesitli olarak çekilmiş, ince, uzun som bir metal mamüldür.(TS936)
Ortalama çap: Aynı kesitte, birbirine dik doğrultuda yapılan iki ölçüm sonucu ortalaması bulunan çap değeridir. (TS936)
Bir telli iletken: Bir telden oluşan iletkendir. (TS936)
Çok telli iletken: Birden çok eşit özellikli telden oluşan iletkendir. (TS936)
Kılıf: İletkeni elektriğe karşı yalıtmak, mekanik ve hafif kimyasal etkilerden korumak amacı ile kullanılan, iletkeni, damarı veya damarları içine alan bir gömlektir. (TS936)
Yalıtkan Kılıf: Damar iletkenini yalıtan ilk kılıftır.(TS37)
Ortak kılıf: Çok damarlı kablolarda, damar demetini içine alan ve damar demetine istenilen çevre biçimini vermeye yarayan kılıftır. (TS936)
Koruyucu kılıf: Kabloyu çeşitli etkilerden koruyan kılıftır. Kullanıldığı yere göre iisim alır: örnek: Dış Kılıf. (TS936)
Termoplastik yalıtkan: PVC veya Polietilen gibi ısıtılarak şekillendirilebilen (ve defalarca kullanılabilen) malzemedir. (TS936)
Lastik yalıtkan: Sentetik veya doğal kauçuğa veya bunların karışımına bazı katkı maddeleri katılarak elde edilen hamurun vulkanize edilmiş halidir. (TS936)
Anma Değerleri: Kablonun anma kesiti, anma gerilimi gibi belirli işletme özelliklerini ve kullanma olanaklarını belirten değerlerdir. (TS936)
Anma Gerilimi: Alternatif ve doğru akım sistemlerinde kullanılan kabloların anma gerilimleri, faz ile metal kılıf veya toprak arasındaki gerilim Uo ile gösterildiğine göre, Uo / U biçiminde belirtilir. 3 Fazlı alternatif akım sistemlerinde Uo= U / Ö 3 şeklinde, iletkenlerden hiç birisi topraklanmamış olan bir fazlı alternatif akım ve doğru akım sistemlerinde Uo= U / 2 şeklinde, iletkenlerinden bir tanesi topraklanmış bir fazlı alternatif akım veya doğru akım sistemlerinde Uo = U dur. (TS833)
Kabloların adlandırılmasını iki kısımda inceliyebiliriz: Kullanım yerini belirleyen adlandırma ve kablo kesitini belirleyen adlandırma. Kablo kesitine göre yapılan adlandırmada, çoğunlukla damar sayısı x tek bir damar iletken kesiti şeklinde kullanılır. Ancak bazı kablolar ise damar sayısı x tek bir damar iletken çapı ile adlandırılabilir.
İletkenin kesiti, iletkeni oluşturan tel veya tellerin aritmetiksel kesit alanı şeklinde hesaplanır. İletken teller teorik olarak, tam yuvarlak olmalıdır ve hepsinin çapı aynı olmalıdır. Aşağıdaki tabloda, bilinen bazı kesitleri elde edebilmek için kullanılan tel sayısı ve tel adedini bulabilirsiniz. Ancak, unutulmaması gereken, Türk Standardları Enstitüsünün, kablolarda tel sayıp ölçmek yerine, birim uzunluğunun direncini ölçtüğü ve bunu baz aldığını unutmayalım. Yani aldığınız kablonun tel sayısı ve çapı, listeyi tutmuyor ise bu kablonun standardlara uymadığını düşünmeden evvel, ölçebiliyorsanız bir de direncini ölçün. (Direnç değerini etkileyen ortam sıcaklığı değeri vs. sizin ölçüm sonucunuza direkt etkilidir, siz bu sevdadan vaz geçin..)
|
Anma Kesiti |
İletken Oluşumu (sınıf:5) |
İletkenin 20 Derecedeki Yaklaşık Direnci ohm / km |
|
| Çıplak Bakır | Kalay Kaplı Bakır | ||
| 0,14 mm² | 18 x 0,10 mm | 134 | 138 |
| 0,22 mm² | 7 x 0,20 mm | 96 | 99 |
| 0,25 mm² | 14 x 0,15 mm | 76 | 79 |
| 0,34 mm² | 19 x 0,15 mm | 53 | 56 |
|
0,50 mm² |
16 x 0,20 mm |
39 | 40,1 |
|
0,75 mm² |
24 x 0,20 mm |
26 | 26,7 |
|
1 mm² |
32 x 0,20 mm |
19,5 | 20 |
|
0,50 mm² |
0,90 mm |
36 | 36,7 |
|
0,75 mm² |
1,00 mm |
24,5 | 24,8 |
|
1 mm² |
1,20 mm |
18,1 | 18,2 |
|
1,5 mm² |
30 x 0,25 mm |
13,3 | 13,7 |
|
2,5 mm² |
50 x 0,25 mm |
7,98 | 8,21 |
|
4 mm² |
56 x 0,30 mm |
4,95 | 5,09 |
|
6 mm² |
84 x 0,30 mm |
3,30 | 3,09 |
|
10 mm² |
80 x 0,40 mm |
1,91 | 1,95 |
|
16 mm² |
128 x 0,40 mm |
1,21 | 1,24 |
|
25 mm² |
200 x 0,40 mm |
0,780 | 0,795 |
|
35 mm² |
280 x 0,40 mm |
0,554 | 0,565 |
|
50 mm² |
400 x 0,40 mm |
0,386 | 0,393 |
|
70 mm² |
356 x 0,50 mm |
0,272 | 0,277 |
|
95 mm² |
485 x 0,50 mm |
0,206 | 0,210 |
|
120 mm² |
614 x 0,50 mm |
0,161 | 0,164 |
|
150 mm² |
765 x 0,50 mm |
0,129 | 0,132 |
|
185 mm² |
944 x 0,50 mm |
0,106 | 0,108 |
|
240 mm² |
1225 x 0,50 mm |
0,0801 | 0,0817 |
|
1,5 mm² |
1,36 mm |
12,1 | 12,2 |
|
2,5 mm² |
1,76 mm |
7,41 | 7,56 |
|
4 mm² |
2,24 mm |
4,61 | 4,70 |
|
6 mm² |
2,76 mm |
3,08 | 3,11 |
|
10 mm² |
3,5 mm |
1,83 | 1,84 |
|
16 mm² |
7 x 1,70 mm |
1,15 | 1,16 |
|
25 mm² |
7 x 2,13 mm |
0,727 | 0,734 |
|
35 mm² |
7 x 2,52 mm |
0,524 | 0,539 |
|
50 mm² |
19 x 1,83 mm |
0,387 | 0,391 |
|
70 mm² |
19 x 2,17 mm |
0,268 | 0,270 |
|
95 mm² |
19 x 2,52 mm |
0,193 | 0,195 |
|
120 mm² |
37 x 2,03 mm |
0,153 | 0,154 |
|
150 mm² |
37 x 2,27 mm |
0,124 | 0,126 |
|
185 mm² |
37 x 2,52 mm |
0,0991 | 0,100 |
|
240 mm² |
61 x 2,24 mm |
0,0754 | 0,0762 |
|
300 mm² |
61 x 2,50 mm |
0,0601 | 0,0607 |
|
400 mm² |
61 x 2,89 mm |
0,0470 | 0,0475 |
Kaynak TS 6570 Şubat 1989
İletken sayısı ve adedi en genel olarak verilmiştir. Buradakinden farklı tablolar da mevcut olup, farklı tablolar, farklı sınıf ile adlandırılırlar. Mesela, 0,75 mm² kesiti 42x0,15 mm şeklinde de elde edilebilir.
1995 Yılına kadar Piyasada, kullandığımız kabloların isimleri ya TSE ye göre, yada VDE Alman normuna göre adlandırılıyordu. TTR, NYA gibi. Fakat, Avrupa Topluluğuna entegre çalışmaları nedeniyle, Türk Standardları Enstitüsü de, kullandığımız neredeyse tüm standardları değiştirdi ve Avrupa ile tıpa tıp aynı yaptı. İsterseniz, önce eski kodları bir hatırlayalım:
TS 936 ve TS 833 de kullanılan harf açıklamaları (bilgi için)
Harf AÇIKLAMA T S
9
3
6
F Hareketli tesislerde kullanılan normal ve hafif işletme koşullarına uygun kablo L Kauçuk (lastik) yalıtkan V PVC Polivinilclorür yalıtkan Ö İp Örgü n Rutubete dayanıklı v Aleve Dayanıklı g Yağa Dayanıklı y Yassı Kablo N Sabit tesislerde kullanılan normal ve hafif işletme koşullarına uygun kablo T S
8
3
3
S Metal siper P Kurşun kılıf R Taşıyıcı ip halat ve benzeri İ Işık borulu tesis işareti t Sıcağa dayanıklı r Ara şeritli kablo u Burulmuş kablo a Çok telli a gurubu iletken b Çok telli b gurubu iletken Örnekler:
FVV-y= Fleksibl, damarı ve dış kılıfı PVC olan yassı kablo
FVV-n= Fleksibıl, damarı ve dış kılıfı PVC olan, neme dayanıklı kablo, (TTR)
FLÖ= Fleksibl, kauçuk damarlı ip örgülü kablo
NV-b= Sabit tesislerde kullanılan, PVC izoleli çok telli b gurubu iletken ile yapılmış tek damar kablo (desant veya NYAF)
Tabii, bu işaretlerin yanında damar sayısı ve kesitini gösteren rakamlarında olması gerekir. 2x0,75 mm² gibi
Türk Standardları Enstitüsünün yeni kabul ettiği standartlardaki semboller, tüm avrupa ülkelerinde de kullanılmaktadır.
Kablonun ilk harfi:
| Harf | AÇIKLAMA |
| H | Harmonize edilmiş standardlar ile kablonun uyumu |
| .. | .. |
Kablonun kullanılabileceği gerilimin işaretlenmesi:
| Rakam | Beyan Gerilimi |
| 00 | <100 / 100 Volt |
| 01 | 100 / 100 Volt; 300 / 300 Volt |
| 03 | 300 / 300 Volt |
| 05 | 300 / 500 Volt |
| 07 | 450 / 750 Volt |
Örnek: H03.... Harmonize kodlu 300V anma gerilimli kablo
Kabloda kullanılan yalıtkan malzeme:
| Sembol | İmalatta Kullanılan Yalıtkan Malzeme |
| B | Etilen Propilen Kauçuk |
| B2 | Etilen Propilen Kauçuk, sert dereceli |
| B3 | Bütil Kauçuk |
| E | Polietilen |
| E2 | Polietilen, Yüksek yoğunluklu |
| E4 | Politetrafluoretilen |
| E5 | Perflorlu etilen - propilen |
| E6 | Etilen - tetrafluoretilen |
| E7 | Polipropilen |
| G | Etilen - vinil - asetat |
| J | Cam elyaf örgü |
| J2 | Cam elyaf tabaka |
| M | Mineral |
| N | Polikloropren veya eşdeğer malzeme |
| N2 | Polikloroprenin özel bileşiği |
| N4 | Klorosulfolu polietilen |
| N5 | Nitril kauçuk |
| N6 | Florelastomer |
| N7 | PVC nitril |
| P | Kağıt yalıtımlı, emprenye edilmiş, çok damarlı kuşaklı tip |
| P2 | P de olduğu gibi, ancak özellikle akmayan bileşikle emprenye edilmiş |
| P3 | P de olduğu gibi, ancak alanlı tip |
| P4 | P2 de olduğu gibi, ancak radyal alanlı tip |
| Q | Poli üretan |
| Q2 | Polietilen terefloat |
| Q3 | Polistiren |
| Q4 | Poliamid |
| Q5 | Poliimid |
| Q6 | Polivinildenflorür |
| R | Kauçuk veya muadili |
| S | Silikon kauçuk |
| T | Bir araya getirilmiş damarlar üzerinde tekstil örgü |
| T2 | Tekstil örgü, alev geciktirici bileşikle emprenye edilmiş |
| T3 | Tekstil sargı veya şerit |
| T4 | T3 de olduğu gibi, ancak alev geciktirici bileşikle emprenye edilmiş |
| T5 | Korozyona karşı koruma |
| T6 | Çok damarlı kablonun her damarında ayrı tekstil örgü |
| V | PVC |
| V2 | 90 derecelik çalışma için PVC |
| V3 | Düşük sıcaklıklar için PVC |
| V4 | Çapraz bağlı PVC |
| V5 | Yağa dayanıklı PVC |
| X | Çapraz bağlı polietilen |
| Z | Düşük dumanlı Polietilen |
| Z1 | Düşük dumanlı termoplastik |
Bu işaretleme sizi korkutmasın, en azından bilginiz olsun diye detaya girdim. Bundan sonrası sadece bize gerekebilecekler..
Örnek: H03VV... Harmonize kodlu, 300 V anma gerilimli, damarında ve kılıfında PVC kullanılmış ..... kablo
Kablonun yapılış şekli ile ilgili semboller:
| Sembol | Özel Kablo Yapılışı |
| Sembol yok | Dairesel yapılışlı kablo |
| H | Ayrılabilir yassı yapılışlı kablolar ve damarlar, kılıflı ve kılıfsız |
| H2 | Ayrılamayan yassı yapılışlı kablolar |
| H3 | Ağ örgülü yassı kordon |
| H4 | Yassı çok damarlı kablo, bir iletkeni yalıtılmamış |
| .. | .. |
| .. | .. |
Kabloda kullanılan iletken cinsi:
| Sembol | İletken Malzemesi |
| Sembol yok | Bakır |
| -A | Aluminyum |
| -Z | Özel malzemeden ve / veya biçimde iletken |
| -K | Sabit tesisatlar için bükülgen (sınıf:5) |
| -U | Rijid, yuvarlak som iletken |
Kabloda kullanılan iletkenlerin oluşturulma şekli:
| Sembol | İletken Biçimi |
| -D | Kaynak Kablolarında kullanılan bükülebilen iletken |
| -E | Ark kaynak kablolarında kullanılan yüksek derecede bükülgen iletken |
| -F | Bükülgen kablonun bükülgen iletkeni |
| .. | .. |
Damar sayısı ve iletken kesiti arasındaki harf
| Sembol | İletkenlerin Sayısı ve Boyutları |
| X | Sarı/yeşil damar yok ise |
| G | Sarı/Yeşil damar var ise |
| Y | kesit yok ise, gelin teli biçimli kablo |
ÖRNEK:
H05V-K 0,75 mm² : Harmonize kodlu, bükülgen (çok telli) 0,75 mm² kesitli, 500 V anma gerilimli polivinilklorür PVC yalıtkanlı sabit tesisat kablosu (desant, eski adıyla NV-b veya NYAF)
H07V-U 1,5 mm² :Harmonize kodlu, mono bakırlı 1,5 mm² kesitli, 750 V anma gerilimli polivinilklorür PVC yalıtkanlı sabit tesisat kablosu (, eski adıyla NV veya NYA)
H03VVH2-F 2x0,75 mm² :Harmonize kodlu, bükülgen (çok telli) 0,75 mm² kesitli, 300 V anma gerilimli polivinilklorür PVC yalıtkanlı, yassı, fleksibıl kablo (eski adıyla FVV-y)
H05VVH-F 3G1,5 mm² : Harmonize kodlu, bükülgen (çok telli) 1,5 mm² kesitli, 500 V anma gerilimli polivinilklorür PVC yalıtkanlı, yuvarlak, topraklama (sarı/yeşil) iletkeni bulunan fleksibıl kablo (eski adıyla TTR, FVV-n)
Buraya kadar kısaca anlattığımız kablolar, biz amatörlerin cihazımıza 220 Volt enerji çekmek için, toprak bağlantıları için yada tel anten yapmak için sıkça kullandığımız kabloları tanıtıyordu.
Kablo veya iletkenlerin taşıyabileceği akımlar, işletme koşullarına, kabloların döşenme şekline (sıva altı veya havada) ve ortam sıcaklığına bağlıdır. Burada vereceğim değerler genel bir bilgidir. Havada giden, tek damar bir kablo için geçerlidir.
| Kablo Kesiti
mm² |
Ortalama Akım
Amper |
| 1,5 | 21 |
| 2,5 | 29 |
| 4 | 39 |
| 6 | 51 |
| 10 | 70 |
| 16 | 94 |
| 25 | 125 |